ساڵێ چوار وه‌رزه‌، هه‌ردوو وه‌رزی به‌هاری سه‌وز و ته‌ڕ، به‌هاری گوڵی جوان و بۆنخۆش، زستانی پڕ له‌ ساردوسڕیی و قاتوقڕی، ئه‌م سه‌ر و ئه‌و سه‌ریان، له‌ هه‌ردوو وه‌رزی هاوینی گه‌رموگووڕ، وشک و برینگ، بووکی پاییزی زێڕی زه‌رد و گه‌ڵاڕیزان، باخی پڕ له‌ میوه‌ و فه‌ڕ گرتووه‌!

کاروانی زستانی دوورودرێژی تووڕه‌ی (کوردستان)، ورده‌ورده‌، به‌ره‌وپێشه‌وه‌دێ. هه‌موو شتێ ده‌گۆڕێ: چیاوچۆڵ، ده‌شتوده‌ر، شارودێ، به‌رگی زستان ده‌پۆشن. هاڕه‌وگرمه‌ی هه‌ور، وژه‌ی با، هه‌موو زینده‌وه‌ره‌کان ڕاده‌چڵه‌کێنن. ڕایه‌خی به‌فری سپی، هه‌موو چیاوچۆڵه‌کان داده‌پۆشێ. سه‌رماوسۆڵه‌، قامکان ده‌ته‌زێنێ. له‌شکری کڕێوه‌ و شڵێوه‌، په‌لاماری وڵات ده‌ده‌ن، سه‌رتاسه‌ری داگیرده‌که‌ن و خه‌ڵکی له‌ ماڵ ده‌خزێنن. په‌له‌وه‌ڕ و باڵنده‌کان، له‌ کونه‌دار و هێلانه‌کانیاندا، خۆیان ده‌شارنه‌وه‌. گیانله‌به‌ره‌ کێویله‌کان، له‌نێو ئه‌شکه‌وت و دارستانه‌کاندا، خۆیان حه‌شارده‌ده‌ن. ئیدی به‌ ئه‌و شێوه‌یه‌، سه‌راپای ژیان، ڕه‌نگوڕوویه‌کی دیکه‌ وه‌رده‌گرێ! (1)

دوێنێ ته‌رمی وه‌رزی پاییزی پرچ زه‌ردمان ناشت، ئه‌وڕۆش پێشوازی له‌ یه‌که‌مین ڕۆژی، له‌دایکبوونی وه‌رزی زستانی چاو سپی ده‌که‌ین. به‌ڵێ، وه‌رزی پاییزی پڕ له‌ کێشه‌ و گرفت، پڕ له‌ نه‌گبه‌تیی و نه‌هامه‌تیمان به‌ڕێکرد، وه‌رزی شه‌خته‌ و سه‌هۆڵبه‌ندانیش هات‌.

که‌واته‌، با خۆمان بۆ هه‌موو گرفت و ڕووداوه‌کان ئاماده‌که‌ین، به‌رگه‌ی پیره‌ زستانی بێ نه‌وت و کاره‌بای، پڕ له‌ تۆف و کڕێوه‌ی ئه‌م وڵاته‌ بێ خاوه‌نه‌ بگرین. چونکه‌ هه‌زاران وه‌رزی خۆش و ناخۆش، پڕ له‌ ئاشتیی و جه‌نگ، هه‌ژاریی و نه‌بوونی تێپه‌ڕبوون، هێشتا ژیان هه‌ر به‌رده‌وامه‌!

ڕه‌وانشاد (شێرکۆ بێکه‌س)، ساڵی (1969)، له‌ هۆنراوه‌ی (زستانی ته‌مه‌ن)دا، به‌ شێوه‌یه‌کی زۆر جوان، که‌ره‌سه و دیاردەکانی کەژی زستانی، لەگەڵ ژان و ئازاری گەلەکەیدا تێکەڵاوکردووە، بە (5) چوارینە ڕازاندوویەتییەوە و دەریبڕیوە: 

چاوی زستان بێ وه‌نه‌وزه‌، پێڵووی ئارامی لێک نانێ

شه‌سته ‌باران، هه‌زار به‌هــــار، نادا به‌ کوڵی گریانێ

شه‌وی تاریک، وه‌ها چۆکی له‌سه‌ر سنگی شار داداوه‌

له‌ (ســــه‌یوان)ی‌ هه‌ر ماڵێکا، دارئه‌رخه‌وانێ ڕواوه‌ (2)

منیش ده‌ڵێم: خوایه‌ گیان!

زستانێکی پڕ به‌فر و باران بێ، ئاوی کانیی و بیره‌کان، چه‌م و ڕووباره‌کان، دار و دره‌خت، گیا و گوڵه‌ کێویله‌کانی ده‌شت و هه‌رده‌کانی نیشتمانه‌که‌مان ببووژێنیته‌وه‌. زستانێکی پڕ له‌ ئاشتیی و ته‌بایی، هێمنیی و سه‌رکه‌وتن بێ، (کوردستان)ه‌که‌مان له‌ هه‌موو به‌ڵایه‌ک بپارێزی و لە پیلانی چوار دەوڵەتە داگیرکەرەکانی (توورکیا، ئێران، عێراق و سووریا) بەدووربێ!

    سه‌رچاوه‌

1. دوکتۆر حوسێن موحه‌ممه‌د عه‌زیز، یاقووت و زمڕووتی کوردیی، به‌رگی 3، 2007، ل 17.1  

2. شێرکۆ بێکه‌س، دیوان، به‌رگی 2، چاپی 2، سوله‌یمانیی، 1993، ل 240-241.2