کۆماری چینی گەلی، وڵاتێکی زۆر گەورەیە، ساڵی (1949) دامەزراوە. ڕووبەری خاکەکەی (6. 9) میلیۆن کم2 و ژمارەی دانیشتووانەکەشی (35، 1) میلیار دەبێ، لەگەڵ ئەوەشدا، ئێستە گرفتێکی هێندە گەورەی ئابوورییان نییە، چونکە لە هەموو گەڕەکێ، کارگەیەکی تایبەتییان دامەزراندووە، بۆئەوەی دانیشتووانی ئەو گەڕەکانە، کاری تێدا بکەن و بێکارنەبن.

بەڵام باشووری (کوردستان)، ڕووبەری خاکەکەی و ژمارەی دانیشتوانەکەی، لە چاو دەوڵەتێکی گەورەی وەک (چین)دا، پنتی دوای وێرگولیش نییە. کەچی ئەو کارگانەشی تێدا درووستکراوە، لە ئاستی پێویستدا نین، لەبەرئەوە دانیشتووانەکەی، بە دەس هەژاری و بێکارییەوە دەناڵێنن، بۆیە زۆربەی لاوەکانی، بیر لە ئەوە دەکەنەوە، ئەم وڵاتە پڕ لە خێر و خۆشییە بەجێبێڵن و سەری خۆیان هەڵگرن.

بەپێچەوانەوە وەک دەبینین، لەبری کارگە لە هەر گەرەکێکدا، یا لە چەن گەڕەکێکدا درووستکرابێ، چەندین مزگەوت هەیە و بە شێوەیەکی بەردەوامیش، مزگەوتی نوێ درووستدەکرێ. مەلا و وتاربێژەکانیش، پتر باسی ڕێبازەکانی ئیسلام، (سووننە، شیعە، حەنەفی، مالکی، شافیعی، حەنبەلی، قادری و نەقشبەندی) دەکەن، کامیان باشتر و ڕاسترە، وتەکانی پێش سەدان ساڵی پیاوچاکانیش دووبارەدەکەنەوە، بێ ئەوەی بیرێ لە باری ژیانی گەلەکەی خۆیان بکەنەوە و چارەسەرێکیان بۆ بدۆزنەوە. زۆربەی دانیشتووانی گەڕەکەکانیش، لەبەر بێکاری و هەژاری، بێ مووچەیی و بێ سەروبەری دەناڵێنن!

با لێرەدا، دید و بۆچوونی دوو کەسایەتی خوێندەوار، بە نموونە بێنمەوە. (مالیکی کوڕی نەبی) گوتوویەتی: (هەر کۆمەڵگەیەک، تەنیا هەر باسی جیاوازی بیر و ڕێبازە جیاوازەکان بکا، لەبری دامەزراندنی کارگە و دۆزینەوەی کار بۆ بێکاران، هەرگیز ناتوانی، پێشکەوێ.)

هەروەها (مەحموود دەروێش)یش گوتوویەتی: (ئەوەی ئێمەی مرۆڤ کۆدەکاتەوە، بیروباوەڕی مرۆڤایەتییە، چونکە نە ڕەگەز، نە ئایین و نە تایەفەگەری کۆمان ناکاتەوە.)

لەبەرئەوە ڕێبەر و لێپرساراونی گەلی کورد، گەر ویژدانیان هەبێ، کەمێ دڵسۆز و ژیربن، پێویستە کەڵک لە ئەم ئەزموون و بۆچوونانە وەرگرن، لایەبەلای ڕۆڵەکانی گەلەکەیاندا بکەنەوە، لەدەس ئەو گرفت و نەهامەتییە، بێکاری و ئاوارەییە ڕزگاریانکەن، نەک لەسەر حسابی ئەم گەلە کڵۆڵە داماوە، هەر خەریکی قسەی زل و بەڵێنی درۆ، ناکۆکی و دووبەرەکی، کۆکردەنەوە و کەڵەکەکردنی سامانی وڵاتەکەمان بن!