پێشکه‌ش به هه‌موو ئافره‌ته ئازاد و
ئازا‌کانی کورد بێ ...
له کۆندا، ئافره‌تان به گشتیی، ژیانێکی
زۆر ناخۆشیان هه‌بوو، له نێو کۆمه‌ڵدا، به چاوێکی سووک سه‌یرده‌کران. له‌به‌رئه‌وه
ئافره‌ته کارگه‌ره هوشیاره‌‌کان، له کارگه‌ی چنینی قوماشی (New
work)، دژی هه‌ڵسوکه‌وتی ده‌سه‌ڵاتداران و کارکردنی مناڵان وه‌ستانه‌وه،
دژی ئه‌و باره ناله‌باره بوون، که تێیدا ده‌ژیان، ناڕه‌زایی خۆیان ده‌ربڕی و
ڕۆژی (8) مارسی ساڵی (1857)، خۆپیشاندانێکیان سازکرد.
به‌ڵام ده‌سه‌ڵاتداران، زۆر به شێوه‌یه‌کی
دڕندانه و بێبه‌زه‌ییانه وه‌ڵامیاندانه‌وه، خۆپیشاندانه‌که‌یان سه‌رکوت و خه‌ڵتانی
خوێن کرد، ژماره‌یه‌کی زۆر ئافره‌تیان ده‌سگیرکرد و هێندێکیشیان، هه‌ر له‌ژێر ده‌سوپێدا
تێداچوون!
دوای ئه‌وه‌ی (50) ساڵ، به‌سه‌ر ئه‌و ناڕه‌زایی
و خۆپیشاندانه‌دا تێپه‌ڕبوو، ساڵی (1907)، له (ئه‌مێریکا) و (ئه‌ورووپا)، ئافره‌تانی
خاوه‌ن باوه‌ڕ و خه‌باتگێڕ، ئافره‌تانی ئازا و سه‌ربه‌رز، ئافره‌تانی جه‌ربه‌زه و
پێشکه‌وتووخواز، خۆپیشاندانێکی زۆر گه‌وره‌یان سازکرد، هێندێ درووشمی شۆڕشگێڕانه
و پێشکه‌تووخوازانه‌یان به‌رزکرده‌وه، یادی خۆپیشندانه‌که‌ی ساڵی (1857)یان کرده‌وه.
ئه‌م جاره، زۆر به گه‌رمیی، پێشوازیی له خه‌باتی ئافره‌تان کرا و پشتگیریکران.
پاشان دووه‌مین کۆنگره‌ی فراوانی ئافره‌تان
له (کۆپنهاگن) گیرا. ( KLARA ZETKIN) یه‌کێ له سه‌رکرده‌کانی ڕاپه‌ڕینه شۆڕشگێڕییه‌که‌ی
(ئه‌ڵمان) بوو، پێشنیازیکرد، ڕۆژی (8)ی مانگی هه‌موو ساڵێ، به جێژنی ئافره‌تانی
جیهان بناسێنن. ئیدی به ئه‌و شێوه‌یه، وه‌ک ڕێزلێنانێ له تێکۆشانی ئافره‌تان،
له‌به‌رئه‌وه‌ی ناخۆشییه‌کی زۆریان، له ژیانی ڕۆژانه و کارکردندا دیبوو، پیاوه
دڕنده کۆنه‌په‌رسته‌کان، زۆر ئازارایان پێ گه‌یاندبوون و به هه‌موو شێوه‌یه چه‌وساندبوونیانه‌وه،
ئه‌و ڕۆژه له مێژووی تێکۆشانی ئافره‌تانی جیهاندا، به ڕۆژێکی پرشنگدار تۆمارکرا!
به‌ڵام له وڵاته ئیسلامییه‌کاندا، زۆر
دره‌نگ ئه‌م جێژنه ده‌رکه‌وت و دانیپێدانرا. بۆ نموونه: له (میسر) ڕۆژنامه‌نووس
و ڕووناکبیری گه‌وره (مسته‌فا ئه‌مین)، ساڵی (1943) هه‌وڵیکی زۆری دا، به ناوی
جێژنی دایکانه‌وه، ڕۆژێ بۆ ئافره‌تانی (میسر) دیاریکه‌ن. که‌چی موسوڵمانه دواکه‌وتووه
که‌له‌شه‌قه په‌ڕگیره‌کان، زۆر دژی وه‌ستان و هێرشێکی توندیان، بۆ سه‌ر
هاوبیرانی ئه‌و پێشنیازه کرد. تا له ئه‌نجامدا، ئه‌و بیرۆکه‌یه سه‌رکه‌وت و
ساڵی (1956) ده‌سه‌ڵاتدارانی (میسر)، دانیان به ئه‌و ڕۆژه‌دا نا و هه‌موو ساڵێ،
ڕۆژی (21)ی مارس، له‌گه‌ڵ جێژنی به‌هاردا، یادی ئه‌و ڕۆژه گه‌شه‌داره ده‌کرێته‌وه!
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا، تا ئێسته‌ش ئیسلامی ڕامیاریی
و کۆلکه مه‌لاکان، هه‌ر دژن و ده‌ڵێن: له قورعان و سووننه‌دا، شتێ نییه، ناوی جێژنی
دایک بێ. به‌ڵام زاناکانی زانکۆی (ئه‌زهه‌ر) باشترن و به ناڕه‌وای نازانن!
به بۆنه‌ی تێپه‌ڕبوونی (164) ساڵ به‌سه‌ر
خۆپیشاندانه پڕشکۆ خوێناویه‌که‌ی (New work) و (114) ساڵ به‌سه‌ر کۆنگره‌که‌ی
(کۆپنهاگن)دا، گه‌رمترین پیرۆزبایی، له ئافره‌تانی ڕووسووری پێشکه‌وتووخوازی نه‌ته‌وه‌که‌م
ده‌که‌م، ئه‌و ئافره‌تانه‌ی به هیچ شێوه‌یه، له‌به‌ر ڕۆشنایی دابونه‌ریته
قرچۆکه کۆمه‌ڵایه‌تییه دواکه‌وتووه‌کاندا، لە هەموو بوارەکانی ژیاندا، هه‌رگیز
خۆیان له پیاو به که‌متر نەزانیوە و ناشزانن، دژی باوه‌ڕی کۆنه‌په‌رستانه‌ی (1
پیاو = 2 ئافره‌ت) ده‌وه‌ستنه‌وه. ئه‌و ئافره‌تانه‌ی له ڕیزه‌کانی پێشه‌وه‌ی سه‌نگه‌ری
خه‌باتدا، شانبه‌شانی براکانیان، دژی دوژمنی داگیرکه‌ر ده‌جه‌نگن. ئه‌و ئافره‌تانه‌شی
پێیان وایه، له پیاو که‌مترن، دوو و سێسێ شوو بە پیاوێ دەکەن، با تا ماون، کۆیله‌ی
یاساوڕێساکانی کۆمه‌ڵ بن و پیرۆزیانبێ!
ئه‌ز، ڕێز له هیچ باوه‌ڕێ ناگرم، له پیرۆزیی
و گه‌وره‌یی ئافره‌تان که‌مکاته‌وه. چونکه ئافره‌ت دایکه، خوشکه، کچه، هاوسه‌ره،
هاوڕێیه، هاوده‌م و ڕابه‌ره! هیوادارم، ئافره‌تانی جیهان به گشتیی و کورد به
تایبه‌تی، ڕۆژبه‌ڕۆژ، ده‌سکه‌وتی پتر به‌ده‌سبێنن، به‌ره‌و ڕۆژێکی پرشنگدار و
ژیانێکی خۆشتر هه‌نگاوبنێن و له‌سه‌ر مافه ڕه‌واکانیان سوورتربن!
2021. 3. 8
تێبینی: ئافره‌ت = ژن + کچ.