ئا: محەمەد هاوژین

کابانی ماڵ یاخود ژنی ماڵەوە، ئاماژەیە بۆ کاری بێ مووچەی ژنان، ئەو ژنانەی چاودێری منداڵ‌و خێزان دەکەن، کاری چێشتلێنان‌و خاوێن کردنەوەی ماڵ دەکەن، ئابوریناسێک دەڵێت "لەدیدی ئابوریییەوە کارو ئەنجامدانی چالاکی دەستی، یەکێکە لەپایە گرنگەکانی پڕۆژەی ئابوری‌و بەرهەمهێنان، لەبەرانبەریدا بڕێک پارەو کرێیەک وەردەگرێت، بەڵام ئەم پێناسەیە ژنانی ماڵەوە ناگرێتەوە".

نازەنین مەولود، ژنێکی تەمەن ٤٣ سالەو لەگوندی دارەتوو دەژی، لەگێڕانەوەی ژیانی رۆژانەی خۆیدا، باس لەوە دەکات کە لەبەرەبەیان‌و خۆرهەڵاتنەوە تا کاتی نوستن هەڵدەسوڕێ، ئەو بەئاوینەی وت "بەیانیان زوو هەڵدەستم، نان‌و چا ئامادە دەکەم، گەوڕ پاک دەکەمەوە، مانگاو مەڕ دەدۆشم، ماست‌و دۆو کەرە دروستدەکەم، چێشت لێدەنێنم، قاپ‌و حاجەت‌و جل‌و مناڵ دەشۆم، مناڵ بەخێو دەکەم، ماڵ پاک دەکەمەوە، لەکاتی پێویستدا لەکاری کشتوکاڵ کردندا بەهاوینان لەبەر خۆرەتاوو زستانان بەسەرما شانبەشانی پیاوەکەم بەشداریی لەئیشی بژارو دەستکەنەو نەمام ناشتن‌و سەوزەو دروێنەو خەرمان هەڵگرتن دەکەم".

نازەنین، کە ئاستی خوێندەواری سەرەتاییە، ئاماژە بەوە دەکات شەش منداڵی گەورە کردووەو هیچ داهاتێکیشی نییەو ئەوەی هاوسەرەکەی نەیداتێ، هیچ پارەی پێنییە، ئەو وتی "ژیانی ژنی گوندەکان پڕە لەچەرمەسەری‌و ماندووبوون، لەپیاوان زیاتر ئیش دەکەن‌و هیلاک دەبن".

نازەنین یەکێکە لەهەزاران ژنی گوندنشین کە ژیانێکی پڕ لەکارو ماندووبوون بەسەردەبەن‌و هەر زوو لەشیان دادەکەوێ‌و تووشی نەخۆشی‌و پیریی پێشوەخت دەبن، لەبەرامبەر ئەو کارانەشدا دەیکەن هیچ داهاتێکیان دەستناکەوێت، لەناو شاریش بەهەمانشێوە.

شەونم، ژنێکی تەمەن ٤٥ ساڵە لەشاری هەولێرو ژنی ماڵەوەیەو تا چواری سەرەتایی خوێندووە، ئەو بەئاوێنەی وت "رۆژانە ئەبێت پێش مناڵ‌و هاوسەرەکەم هەستم‌و نان‌و چایی بەیانیان بۆ ئامادە بکەم‌و بەڕێیان بکەم بۆ قوتابخانەو کارکردن‌، نیوەڕۆو ئێوارە چێشتیان بۆ ئامادە بکەم، سەراپای ماڵەکە خاوێن بکەمەوە، جلیان بۆ بشۆم، ئاگام لێیان بێت نەخۆش نەکەون کە پێنج منداڵم بەخێوکردووە، رۆژی وایە دانیشتن‌و ئیسراحەتم نییە".

وتیشی "داخی ئەوەشم لێدێ دەڵێن ژنی ماڵەوە ئیشی نییەو بۆ خۆی دائەنیشێ، زۆرجار کە لای مێردەکەم دەڵێم ماندووم پێمدەڵێت جا چی دەکەیت‌و ئیشت چییە؟".

ئەمە لەکاتێکدایە کە لەڕووی ئابورییەوە ئەو کارانەی کابان‌و ژنی ماڵەوە ئەنجامی دەدەن، لەژیانی خێزان‌و کۆمەلگەدا زۆر گرنگن‌، بەڵام لەلایەن کۆمەلگەوە بایەخی پێنادرێت.

ئازاد کەریم، ئابوریناس ئاماژە بەوە دەکات کاری کابانیی یان ژنی ماڵەوە لەکوردستان‌و زۆربەی جیهاندا کارێکی بێ مووچەیەو ئەم جۆرە کارە نەک هەر لەڕووی داراییەوە دانپێدانەنراوە، بەڵکو لەڕووی کۆمەڵایەتیشەوە وەک ئەرکی ژنان سەیر دەکرێت، ئەو بەئاوێنەی وت "بەپێی لێکۆڵینەوەکان ژنان لەسەرانسەری جیهاندا بەتێکڕا رۆژانە ٥ بۆ ٦ کاتژمێر کاری بێ مووچەیە ئەنجامدەدەن، کە بەپێی ژینگەی ژیانیش دەگۆڕێت، بۆ نموونە لەکاتێکدا لەژینگەی شارەکاندا کاری ناوماڵی ژنان بەشێوەیەکی سەرەکی لەگرنگیدان بەئەندامانی خێزان‌و چێشتلێنان‌و خاوێن کردنەوەی ماڵدا دەردەکەوێت، ژیانی ڕۆژانەی ژنانی نیشتەجێی گوندەکان زۆر لەوە قورسترە، جگە لەو چالاکییانە، ئەبێت لەکشتوکاڵ کردنیشدا چالاکانە بەشدار بن".

وتیشی "لەدیدی ئابوریییەوە کارو ئەنجامدانی چالاکی دەستی، یەکێکە لەپایە گرنگەکانی پڕۆژەی ئابوری‌و بەرهەمهێنان، لەبەرانبەریدا بڕێک پارەو کرێیەک وەردەگرێت، بەڵام ئەم پێناسەیە ژنی ماڵەوە ناگرێتەوە، کە رێژەیەکی زۆری ژنان پێکدەهێنن‌و لای هاوسەرو خەڵکی ئەو خزمەتگوزارییانەی رۆژانە پێشکەشی دەکات وەک رۆتینێکی لێهاتووە بەکار هەژمار ناکرێت‌و ماندووبوونی لەبەرچاو ناگیرێت".

ئەم ئابوریناسە ئاماژەی بەوە کرد کە دابەشکردنی دادپەروەرانەی کار، هەر لەسەرەتای سەرهەڵدانی بزوتنەوەی ژنانەوە تا ئەمڕۆ داخوازییەکی سەرەکی بووە، ئەو وتی "فێمینیستەکان پێیانوایە هۆکاری سەرەکی ستەم‌و نایەکسانی جێندەری ژنان، دابەشکردن‌و نایەکسانی کرێ‌و پاداشتی کارەو ساڵانێکە خەبات دەکەن بۆ بەگرنگ روانین‌و قەدرزانی کاری ناوماڵ، هەروەها بۆ دروستکردنی ژینگەیەکی یەکسان بۆ ژنان لەبازاڕی کاردا'.

کابانیی‌ نەک تەنها پێویستی بەچالاکی جەستەیی هەیە، بەڵکو پێویستی بەهەوڵی دەروونیش هەیە، زۆری‌و قورسی کارکردن، زۆرجار مەترسییەکانی دڵەڕاوکێ‌و خەمۆکی بەشێوەیەکی بەرچاو لەناو ژناندا زیاد دەکات.

رەنگین کەمال، توێژەری دەرونی ئاماژە بەوە دەکات ژنان لەکۆمەڵگەی کوردیدا بەدەست کۆمەڵیک گرفتی وەک توندوتیژیی خێزانی‌و کوشتنی ناموس‌و بێکارییەوە گیرۆدەن، ئەو بەئاوێنەی وت "سەرباری ئەوەش رێژەیەکی زۆری ژنان سەربەخۆیی ئابورییان نییە، بۆ هەموو شتێک دەبێت بگەڕێنەوە بۆ میردەکانیان، لەکاتێکدا سەربەخۆیی ئابوری مەرجێکی سەرەکی ئازادی‌و دەستەبەرکردنی ئازادی‌و مافەکانی ژنانە، زۆرجار ئەم وابەستەیی ئابورییە چەندین حاڵەتی دەرونی مەترسیدار بۆ ژنان دروسدەکات".

رەنگین ئەوە رووندەکاتەوە کە لەکوردستاندا هەندێکجار ژنی ماڵەوە کراونەتە بابەتی پڕوپاگەندەی سیاسی بۆ ئەوەی دەنگیان بەدەستبهێنن کە رێژەیەکی زۆری کۆمەڵگە پێکدەهێنن، ئەو وتی "ژنی ماڵەوە کە دایک‌و پەروەردەکارن رۆڵێکی گەورە دەبینن لەدروستکردن‌و پێگەیاندنی خێزان‌و کۆمەلگەدا، هەمیشە لەکاتی هەڵبژاردندا بەدەستهێنانی دەنگ ململانێیان لەسەر دەکرێت، بەڵام دواتر خۆیان‌و مافەکانیان لەبیردەکرێن".

ئاوێنە پڕۆژەیەکی میدیایی بەهاوبەشی لەگەڵ "قریب" بەڕێوەدەبات