لەوە ئەترسم كەخوێنەری بەڕێز، بەتایبەتی بێگانەكان، گەڕەكی حاجیحان وەك یەكێ‌ لە گەڕەكەگانی”لەندەن” یان”كەرەكاس”بێتە بەر چاویان، بۆیە بە پێویستی ئەزانم بە كورتی نەخشەی ئەم گەڕەكەیان بۆ بكێشم.
گەڕەكی حاجی حان كەوتۆتە قاڕەی ئاسیاوە.
گەڕەكی حاجی حان پارچەیەكە لە گەڕەكی مەڵكەندی.
گەڕەكی مەڵكەندی، گەڕەكێكە لە گەڕەكەكانی شاری سلێمانی.
گەڕەكی مەڵكەندی، زۆر لەشاری سلێمانی كۆنترە. خاڵە بلەی جاو ئەڵێت ”ئەم شارە خۆشەویستەی من هیچی لەهیچ ناكات، قاچێكی لەقاچەكەی تری پیرترە، بۆیە داوا ئەكەم ناوی بگۆڕرێ‌ بۆ شاری مەڵكەندی”.
شاری سلێمانی پێكهاتووە لەچەند گەڕەكێك، گەڕەكی مەڵكەندیش پێك هاتووە لەسێ‌ بەش ”حاجی حان، پیرمەسوور، مەڵكەندی”بەهەر یەكێ‌ لەم پارچانە ئەوترێ‌ گەڕەك.
بەمەدا بۆمان دەركەوت كە گەڕەكی مەڵكەندی بەشێكە لە گەڕەكی مەڵكەندی.
بۆ ئەوەی سەر لەخوێنەری بەڕێز تێكنەچێ، وەك چۆن گەڕەكی ”هولیود” بەشێكە لەشاری ”لوس ئەنجلس” هەروەها حاجیحان بەشێكە لە گەڕەكی مەڵكەندی. مەڵكەندیش بەشێكە لەشاری هەڵمەت‌و قوربانی (سلێمانی).
كێشانی سنووری مەڵكەندی لەتوانای هیچ ئەندازیارێكدا نییە، واچوون بەیەكدا لەگەڵ گەڕەكی ”گۆیژە”و ”كانی ئاسكان”دا شەیتان لەیەكیان جیا ناكاتەوە.
خاڵە بلەی جاو دووربینە لەم بابەتەوە، فەیلەسووفانە ئەفەرموێ: ”خەباتی پارتە سیاسییەكانمان، بۆم دەرئەخەن لەدواڕۆژدا كوردستان ئەبێ‌ بە پەنجا پارچەوە، ڕۆژێ‌ دێ‌ گەڕەكی حاجیحان لەمەڵكەندی جیا بێتەوە. لەدامەزراندنی كۆماری حاجیحاندا كێشەیەكی گەورە پەیدا ئەبێت لەسەر كێشانی نەخشەی سنوور لەنێوان كۆماری حاجیحان‌و مەڵكەندیدا، نەك هەر بۆ دانیشتوانی ئەو دوو وڵاتە، بەڵكو بۆ ئەنجومەنی ئاسایش‌و ئەندامانی نەتەوە یەكگرتووەكان. لەسەدا سەد ئینگلیزەكان پشتی وڵاتی حاجیحان ئەگرن، بۆچی؟ ئەوە بەكەس ناڵێم”.
لەبەشی ڕۆژهەڵات‌و باكورەوە مەڵكەندی دەشت بوو (ئێستا هەمووی كراوە بەخانوو)، لێرەوە بەنیو سەعات ڕۆیشتن دەگەیشتیتە بناری شاخی گۆیژە. ئەم شاخە ڕووت‌و قووتە بەئابوتابێكەوە ئەیڕوانی بەسەر شاری سلێمانیدا. ساڵە نا ساڵێ‌ تۆڵەی بێبەرگی خۆی لەدانیشتوانی سلێمانی ئەسەند، ئەو بارانەی بەڕوویدا ئەبارێ‌ پێشكەشی ئەكات بەشێوەی لافاوێك. شاعیری بەناوبانگی كورد ”ئەحمەد بەگی ساحێبقڕان” كە لەپیاوە بەڕێزەكانی گەڕەكی حاجیحان بوو – خوا لەگوناهی خۆش بێت – هۆنراوەیەكی جوانی هەیە لەسەر لافاوی شاخی گۆیژە:
ساڵی جارێ‌ هەر ئەبێ‌ ئەم شارە بێتە مەزبەلە
یا بەبۆمبا، یان بەئاگر، یان بەبارانی پەڵە
...
یا بەحاڵی ئێمە گریا گۆیژە فرمێسكی بەخووڕ
هات‌و لێشاوی سلێمانی كە خستە زەلزەلە
بۆ ڕزگار بوون لەشاڵاوی لافاوی گۆیژە، لەكۆنەوە شیوێكی چوار پێنج مەتر قووڵ بەپشت ملی مەڵكەندیدا هەڵكەنرابوو بۆ خڕ كردنەوەی ئاوی باران. ئەم شیوە لەمەڵكەندییەوە بەرەو خوار ئەبۆوە بەپشت گەڕەكی سابوونكەراندا بۆ بەردەمی گۆڕستانی سەیوان، لەوێوە پێچی ئەكردەوە بۆ گەڕەكی جوولەكان.
چەند پردێكی تەسكی پچووك بەسەر ئەم شیوەدا دروست كرابوو، ئەوەی لێرەدا پێویستە باسبكرێ‌ ئەمەیە: لەتەنیشت یەكێ‌ لەو پردانە ”چایخانەكەی شاسوار” بەشێوەی ژوورێكی پچووك قنج وەستابوو ئەیڕوانی بەسەر دیمەنی ئەو شیوە بۆگەنەدا. هۆی پەیدا بوونی چایخانەكەی شاسوار لەو شوێنە ئیستراتیجیەدا ئەوە بوو، ئەم پردە شاری سلێمانی ئەبەست بەدێهاتەكانی پشت شاخی گۆیژەوە، لادێییەكان كە دارو خەڵوزو میوەیان ئەهێنا بۆ سلێمانی ئەبوایە بەسەر ئەو پردەدا بە بەردەمی چایخانەكەی شاسواردا بڕۆشتنایە، زۆرجار لایان ئەدا بۆ چا خواردنەوە.

پەرەگرافێکە لەڕۆمانی (کێ سالە شێتی کوشت؟) لەنوسینی (د.عەلی کەریم)