هاوڕێیانی بەڕێز

سڵاو

بە یادی دامه‌زراندنی شاره‌ خێرله‌خۆنه‌دیوه‌که‌م، ئه‌و شاره‌ی (240) ساڵ له‌مه‌وبه‌ر دامه‌زرا، ئه‌و شاره‌ی خه‌ڵکی شوێنه‌کانی دیکه‌ی (کوردستان)، تێیدا نیشته‌جێبوون و ئازاری گیانیان داوه‌، زویریانکردووه‌ و له‌که‌داریانکردووه‌، له‌ شاری شۆڕشگێڕیی و ڕۆشنبیرییه‌وه‌، بۆ شاری خۆبه‌ده‌سه‌وه‌دان و ڕه‌شبیرییه‌وه‌ گۆڕیویانه‌، ئه‌م بیره‌وه‌ریی و یاده‌، پێشکه‌ش به‌ شاره‌ کۆنه‌که‌ی هه‌ڵمه‌ت و قوربانی بێ!

شه‌کره‌ شاره‌که‌م (سوله‌یمانی) *

ئه‌ی شاری ڕۆشنبیریی و شۆڕشگێڕی!

ئه‌ی شاری هه‌ڵمه‌ت و قوربانی!

ئه‌ی شاری شۆڕش و شه‌هیدان!

خۆشمده‌وێی، چونکه:

یه‌که‌مین چاپخانه له‌ شاری (سوله‌یمانی) دامه‌زرا.

یه‌که‌مین ڕۆژنامه‌ی کوردی، له‌ شاری (سوله‌یمانی) ده‌رچوو.

یه‌که‌مین جار له‌ مێژوودا، خوێندن له‌ شاری (سوله‌یمانی) به‌ کوردی ده‌سیپێکرد.

یه‌که‌مین جار له‌ مێژوودا، قه‌لاچۆکردنی نه‌خوێنده‌واری، له‌ قوتابخانه‌ی (زانستیی کوردان)ه‌نه‌که‌ی‌ شاری (سوله‌یمانی) بوو.

یه‌که‌مین قوتابخانه‌ی سه‌ربازی (ڕووشدییه‌ی عه‌سکه‌ری)، له‌ شاری (سوله‌یمانی) کرایه‌وه‌.

یه‌که‌مین زانکۆ له‌ باشووری (کوردستان)، له‌ شاری (سوله‌یمانی) درووستکرا‌.

یه‌که‌مین سروودی کوردی، له‌ شاری (سوله‌یمانی) گوترا.

یه‌که‌مین قه‌وانی کوردی، به‌ ده‌نگی هونه‌رمه‌ندێکی گۆانیبێژی ده‌نخۆشی شاری (سوله‌یمانی) تۆمارکرا‌.

یه‌که‌مین جار له‌ مێژوودا، بزووتنه‌وه‌ی شانۆگه‌ری، له‌ شاری (سوله‌یمانی) سه‌ریهه‌ڵدا.

یه‌که‌مین شۆڕشی چه‌کداری نه‌ته‌وه‌یی، له‌ شاری (سوله‌یمانی) به‌رپابوو.

یه‌که‌مین ڕاپه‌ڕینی خوێناوی ڕۆژی (6. 9. 1930)، له‌به‌رده‌رکی سه‌رای شاری (سوله‌یمانی) خه‌ڵتانی خوێن کرا.

یه‌که‌مین ده‌سه‌ڵاتی کوردی، له‌ شاری (سوله‌یمانی) دامه‌زرا.

یه‌که‌مین پایته‌ختی باشووری (کوردستان)،‌ شاری (سوله‌یمانی) بوو.

یه‌که‌مین پاشای (کوردستان)، ڕه‌وانشاد (شێخ مه‌حموود)ی نه‌مر، له‌ شاری (سوله‌یمانی) فه‌رمانڕه‌واییکرد.

یه‌که‌مین ڕێکخراوی دێمۆکراسی، پارتی ڕامیاری ئاشکرا و نهێنی، له‌ شاری (سوله‌یمانی) دامه‌زران.

یه‌که‌مین و یه‌که‌مین و گه‌لێ یه‌که‌مینی دیکه‌ش، هه‌ر له‌ شاری (سوله‌یمانی) بوون.

بۆیه‌ ده‌ڵێم:

(سوله‌یمانی)، ئه‌وڕۆ (240) ساڵ (1784- 2024)، به‌سه‌ر دامه‌زراندنی تۆی پارچه‌یه‌ له‌ دڵ و گیانی شیرینمدا تێپه‌ڕده‌بێ.‌ له‌ ئه‌م یاده‌ پیرۆزه‌دا، یه‌کبه‌یه‌ک هه‌موو خڕه‌به‌ردێکی نێوکۆڵانه‌کانت ماچده‌که‌م. هه‌موو گه‌ردیله‌یه‌کی خۆڵه‌ پیرۆزه‌که‌ی، سه‌رمه‌زارگه‌ی پیاوچاکان و نیشتمانپه‌روه‌رانت ده‌لێسمه‌وه‌. تاجه‌گوڵینه‌ی خۆشه‌ویستی و ئه‌مه‌کداری، له‌سه‌ر گۆڕی سه‌ربازه‌ گومناوه‌کانت داده‌نێم. چه‌پکێ گوڵی خوێناوی ڕازاوه‌ی ڕه‌نگاوڕه‌نگ، بۆنخۆشتر له‌ هه‌ڵاڵه‌، به‌یبوون و ڕیحانه‌ی کێوی، له‌ باخه‌که‌ی سه‌را ده‌چنم و له‌ دامێنی ئارامگه‌که‌ی (شێخ مه‌حموود)ی نه‌مری ده‌ده‌م. ئه‌و شێخه‌ی ڕه‌نگوڕووی بیری ئازادیی و سه‌ربه‌خۆیی، له‌ باشووری نیشتمانه‌که‌مدا ڕشت، به‌ردی بناغه‌ی یه‌که‌مین ده‌سه‌ڵاتی کوردیی دانا و ئاڵای ڕه‌نگینی له‌خوێنهه‌ڵکێشراوی (کوردستان)ی هه‌ڵکرد!

له‌ ئه‌م یاده خۆشه‌دا، مشتێ تۆوی چه‌ندین گوڵی جوانی ڕه‌نگین و ڕیحانه‌‌ڕه‌شه‌ی بۆنخۆش، له‌سه‌ر مه‌زاره‌ پیرۆزه‌که‌ی یه‌که‌مین خه‌مخواری نیشتمان و کورد‌په‌ر‌وه‌ر، فه‌یله‌سووف و نووسه‌ر، شای هۆنه‌ران و ڕۆژنامه‌نووسی کورد، خاڵه‌ (پیره‌مێرد) ده‌چێنم. ئه‌و خاڵه‌ی، وازی له‌ ژیانی ئاواره‌یی و دووره‌وڵاتی هێنا، بۆ نیشتمانه‌ بنده‌سه‌ کاولبووه‌که‌ی خۆی گه‌ڕایه‌وه‌، شه‌و و ڕۆژی پێکه‌وه‌ دادروو، تا له‌ ژیاندا بوو، له‌ قه‌له‌نده‌رخانه‌که‌ی خۆی، ڕاژه‌ی زمان و وێژه‌، کورد و (کوردستان)ی کرد!

(سوله‌یمانی)، ئه‌ی ئه‌و شاره‌ی، به‌ پایته‌ختی له‌دایکبووی، له‌ کانگه‌ی قووڵایی دڵ و هه‌ستێکی خاوێنی کوردپه‌روه‌رانه‌وه‌، خۆشمده‌وێی. لای من له‌ هه‌موو شارێکی دیکه‌ی ئه‌م جیهانه جوانتری‌، له‌ هه‌موو شارێکی دیکه‌ی ئه‌م جیهانه‌ش، پتر خۆشمده‌وێی. (خۆڵ و خاشاکی کۆڵانه‌کانیشت، به‌ گه‌نجی قاروون ناده‌م. چونکه‌ به‌ دڵ هۆگری تۆ بووم و بێ تۆ ناژیم)، هه‌ر وه‌ک (جه‌مال ئاغا)ش گوتوویه‌تی:

به‌هه‌شتی زاتی پاکی خوا، به‌ناوبانگه‌ له‌به‌ر جوانیی

کوتومت ڕه‌نگی ڕێژراوه‌، له‌سه‌ر شێوه‌ی (سوله‌یمانی)

بەڵام ئەی شارەکەم!

زۆر بە داخەوە، گوورگە هارە چاو برسییەکان، کەڵبەی ژاراوی تیژییان، لە جەستەت گیرکردووە. چونکە نەک هەر خەڵکێکی زۆر، لە هەموو نێوچە و شارەکانی (کوردستان)ەوە، ڕوویان تێکردووی، بەڵکوو لە هەر چوار دەوڵەتە داگیرکەرەکەی نیشتمانەکەشمانەوە هاتوون، لە شارەکەماندا دەژین و جێگیربوون. لەبەرئەوە چەندین کەلتووری جیاواز تێکەڵابووه و ئەوانەی شاريش بەڕێوەدەبن، زۆربەیان خەڵکی (سولەیمانی) نین، بۆیە وامان بەسەرهاتووە! گەر کاریش وا بڕوا، ڕۆژبەڕۆژ شارەکەمان، بەرەو دواوە دەڕوا. بۆیە ئەو شارە ڕازاوەیەی جاران نەماوی. هەر وەک (داناز)ی هۆنەریش دەڵێ:

هەموو شەوێ، یادەکانی بەناو دڵمدا دیت و دەچێ

بەڵام سەد ئاخ! سلێمانی قەت لە جاری جاران ناچێ

بۆیه‌ ڕۆژی (14. 11)ی هه‌موو ساڵێ، به‌ جێژنی له‌دایکبوونی خۆم ده‌زانم، چونکه‌ ئێمه‌ پێکه‌وه‌ له‌دایکبووین، ڕۆڵه‌ی یه‌ک دایکی‌ به‌سۆز و به‌ ئه‌مه‌ک، به‌شمه‌ینه‌ت و داگیرکراوی (کوردستان)ین، جێژنی له‌دایکبوونمان پیرۆزبێ! یادی دامه‌زراندنی شاره‌ گه‌شاوه‌که‌شمان، له‌ ئێوه‌ و هه‌موو کوردێکی نیشتمانپه‌روه‌ر پیرۆزبێ!

له‌ کۆتاییشدا ده‌ڵێم: ئایا شارێ، کانگه‌ی ڕووناکبیریی و زانست، خه‌بات و کۆڵنه‌دان، ڕاپه‌ڕین و شۆڕش، قوربانی و شه‌هیدان بێ، شایسته‌ی ئه‌وه‌یه‌، ئه‌وڕۆ به‌ ئه‌و ده‌رده‌ببرێ و سووکایه‌تیپێبکرێ؟!

(سوله‌یمانی)، ئه‌ی دڵی زیندووی (کوردستان)ه‌که‌م! هه‌موو ڕۆڵه‌کانی نه‌ته‌وه‌ی کورد، چاویان له‌ تۆیه‌، نائومێدیان نه‌که‌ی، وه‌ک سه‌رکرده‌ی پارته‌کان نائومێدیانکردوون!

* شه‌کره‌ شاره‌که‌م (سوله‌یمانی)، ناونیشانی به‌رهه‌مێکمه‌، ساڵی (2003)، شاره‌وانی (سوله‌یمانی) بۆی جاپکردووم. ئەم وتارەش لە لاپەڕە (115 – 146) بڵاوکراوەتەوە.