ئاسۆ ئازاد
دوای ڕووخانی میرنشینە کوردییەکان، بەشێک لە شاعیرە کلاسیکەکانی کورد لانەیان لێشێوا، نالی و کەیفی جوانڕۆیی و بەدوایدا حاجی قادری کۆیی ڕوویان لەئاوارەیی کرد، بەرەو شام و ئەستەمبوڵ، سالم بەرەو تاران و هەنێکیان لەغەریبی سەریان نایەوە.
هەر ئەو ڕۆژانە هەنێکی تریان ڕوگەیان بەئاڕاستەیەکی تردا برد، مەولەوی تاوگۆزی و مەحوی خۆیان لەدەوری چرای شێخ عوسمانی سیراجەدین نزیک خستەوە، وەفایش کە تاقانە شاعیری گەورەی کلاسیکی ناوچەی موکریان بوو، دای لەشەقەی باڵ و بەرەو پەنای قایمی شێخی نەهری سەری خۆی هەڵگرت.
لەدوای وەفاتی مەولاناخالیدی شارەزووری ، دوان لە شاگردانی مەولانا ، ئەوانیش شێخ عوسمانی سیراجەدین و شێخ تەهای شەمزینی بوونە دوو قوتبی بەهێز لەکوردستاندا لەتەریقەتی نەقشبەندی.
وەفایی وەکو میرزاو نوسەری تایبەتی نزیکەی ١٤ساڵ لە خزمەت شێخی نەهریدا دەبێت و جگەلەوەش دەرسی خەت خۆشی بەهەردوو کوڕی "شێخ عەبدولقادرو شێخ محەمەد سدیق" ئەڵێتەوە ،بۆیە پەیوەندیەکی ڕۆحی یەکجار نزیک بەم بنەماڵەیەوە ئەیبەستێتەوە.
بۆیە، وەفایی بیرەوەرییەکانی خۆی لە١٨٩٥لەسەر داوای شێخ عبدالقادری نەهری ئەنوسێتەوە بەفارسی و تەوەری سەرەکی ئەم دانراوە باسی پەیوەندی خۆیی و کەشف و کەراماتی شێخی نەهریە، لەبنەڕەتدا دانراوە کە چاولێکەری مەلاحامید ناوێکە ، کە نوسەری تایبەتی شێخ عوسمانی سیراجەدینەو کتێبێکی بەناوی ریاض المشتاقین داناوە.
هەرچۆنێک بێت ، وەفایی یەکەم شاعیری کلاسیکە کەیاداشتی خۆی نوسیبێتەوەو دانراوەکەشی بەناوی: (تحفة المریدین)ە، کە تێیدا باسی هەر کەشف و کەراماتێکی شێخی نەهری ئەکات لەگەڵ باسەکەدا شیعرێکی نوسیوە ، کە جیاوازە لەشیعری ناو دیوانەکەی ،[وەرگێڕی کتێبەکە، محمدی حەمەباقی] ئەڵێت لەوەرگێڕانی ئەو دەقە شیعریانە لەفارسیەوە بۆ کوردی بەتەواوی هیلاکی ئەکردم.
** منیش لێرە هەنێک لەومەشهەدانەی ناو کتێبەکە ئەگوازمەوە:
((دوای ئەم شیعرانە بۆم دەرکەوت وەفایی ئەوانەی دیوانەکەشی هەر بۆ شێخ و پیرەکەی ووتووە، کەچی لەڕواڵەتدا واهەست ئەکەیت بۆ ڕەگەزی بەرامبەر نوسراوە، بەڵام ئەوانە لەحاڵەتی جەزم ومەدهۆش بووندا ووتراوە)).
١=ڕەندان بەنیگای مەیگێڕ دەبن مەست
دەتۆش وەفایی! بێهوودە تەمەن بەرمەدە لەدەست
جامێک لەپیری موغان وەربگرە
ویستت بزانیت : چییە نهێنی ڕۆژەکەی (آلست ).
٢-خوایە دڵێکی سۆزناک و وریام دەوێ،بمدەرێ
چاوانی تەڕ وناڵەی بەیانیان،بۆ من جێدەگرێ
گیر خواردوو "ڕێ گوم " زۆر لە وەفایی خراپتریشم
من بێ بیناییم ،مەگەر دەستی تۆ،بمخاتە سەر ڕێ.
٣-پیری موغان داد،دادم لەدڵمە
هاوار لە ژینم ،کە بێ حاسڵ ما
لەو مەیەی دوێشەو، دات بە وەفایی
دەستی دڵ بگرە، لەئاو و گڵمە.
*وشەی مەیی: زۆر جار لەم شیعرانە دووبارەئەکرێتەوە،بەڵام شاعیرانی تەسەوف بۆ مانای مەجازی ودوور لەمانای حەقیقی بەکاریان هێناوە ،زۆجار موفرەدەکان( ڕموزو کۆدن) بۆ بابەتی تر لەدنیادی تەسەوفدا.جاری واهەیە تۆ کە ڕواڵەتی سەیر ئەکەیت، وائەبینی مورید کوفری کردووە...
ئەڵێت جارێکیان لەگەڵ براکەمدا لە خانویەکی تردا دانیشتبووین دەردەڵم کردوو ،ووتم،ئیتر تاقەتی غەریبیم نەماوە، ئەڕۆمەوە بۆ ووڵاتی خۆم ،شێخ جێدێڵم،کەچی کاتێک کەچووین بۆلای ئەو ئاگاداری ئەم ختوورەی دڵم وڕازونیازەمان بوو،منیش پەشیمان بوومەوەو ئەم چوارینەم ووت:
٤-ئەی بت،دووری تۆ دەردو ئازارو ژانێکی پێدام
وەکو وەفایی، هەم دڵی بردم ،هەم گیانی کێشام
وتم گازندە لە بسک وقژی شێواوت بکەم
کەچی بوو بەداخ،ژیوان بوومەوە،لەقسەی ئەوسام
٥-دوای مردنی شێخ عوبەیدوڵڵای نەهری لەغوربەت ولەشاری تائیفی حیجاز بە دوورخراوەیی ، ئەمیش ئەم شیعرەی وەک شیوەن بۆ نوسیوە:
لەباغاندا ئاهو ناڵین دێ، دەڵێن شای نێو گوڵان ڕۆیی
لەمەیخانان سەدای شین دێ، مەگەر پیری موغان ڕۆیی
سەحەر مەستانە هات ، بولبول بەشادی بۆ تەوافی گوڵ ڕۆیی
کەدی باغ بێ گوڵە، داغ بوو، بەسەد ئاهو فوغان ڕۆیی
مەڵێن بولبول مەناڵێنە، کەوا گوڵ گوڵشەنی چۆڵ کرد
دڵ ئارامی نەما چبکا؟ کە ئارامی دڵان ڕۆیی
چ شینێکە ؟ چ هاوارە؟ لەنێو حەلقەی موریداندا
مەگەر خواجەی سەمەرقەندی لەنێو ساحێب دڵان ڕۆیی
=جارێ تریش هەرویستم بڕۆم و بەجێی بهێڵم وبگەڕێمەوە بۆناو کەس وکارم دوای پەشیمان بوومەوە ئەویش مەبەستی شێخی نەهرییە بەم چوارینە وەڵامی دامەوە:
یار، ڕەشمەیەکی وای لەگەردن وملم کردووە
کە تار وپۆکەی هەر لەئەوینی خۆی داڕشتووە
تاوێک بۆ کەعبەو تاوێک بۆ دەیرم کەمەند کێش دەکا
بۆ هەر جێگەیەک خۆی مەیل بکات ،منی بردووە.
+لەناو گفتوگۆکانیاندا وا دەردەکەوێت شێخ شێوەزاری سۆرانیشی زانیوە، چونکە وەفایی ئەڵێت، ساڵێکیان بەهۆی میوانی زۆرەوە گەنمان هاتە کزی بۆیە خواردنمان بەزۆری نانی جۆو دۆی ترش بوو، منیش پەروەردەی شاربووم و ناڕەحەت و بێزاریم لەوخواردنە دەربڕی ، شێخیش بەگاڵتەوە و بەقەولی وەفایی بەکوردی ، دیارە شێوەزاری بابانی "کوردی " پێووتراوە ....
ئەمەی ووت:
نانی جۆو دۆی ترش
ئەخۆی بخۆ ناخۆی چش..