پیاوەکانی "جۆلانی" کێن؟

2024-12-20 4565

ئەحمەد شەرع (ئەبو محەمەد جۆلانی)

نەهاری لوبنانی، سکای نیوز، ئێم تی ڤی

ئا: ئاوێنە

ڕژێمێکی نوێ لەسوریا لەسەر داروپەردووی ڕژێمی پێشوو پێکدەهێنرێت. روخسارو ناوی نوێ، جێگەی ناوە کۆنەکان دەگرنەوەو ئیمتیازو دەسەڵات‌و پۆستەکانیان لەنێوان خۆیاندا دابەش دەکەن، وەزیرو پارێزگارو بەڕێوەبەرە گشتییەکان‌و بەڕێوەبەری پۆلیس، ئەوان روخساری ئەم ڕژێمە نوێیەن کە ئەحمەد شەرع (ئەبو محەمەد جۆلانی) بنیاتیدەنێت‌.

بەڵام هەرکەسێک کەمێك شارەزایی هەبێت، دەزانێت کە وەزیرو بەڕێوەبەرەکان، لەڕاستیدا رۆڵی گەورەیان لەدروستکردنی بڕیاری سیاسیدا نییەو ئەوان بڕیاردەری راستەقینە نین، وەک ئەزمونی رابردووی سوریا سەلماندویەتی، بەپێی دانپێدانانی دوایین سەرۆک وەزیرانی سوریای ئەسەد، محەمەد غازی ئەلجەلالی "بەدەگمەن خۆی‌و وەزیرەکانی پەیوەندی راستەوخۆو بەردەوامیان لەگەڵ سەرۆکی پێشوو ئەسەددا هەبووە".

ئەوانەی کە کاریگەریی ڕاستەقینەیان هەبووەو دەستڕۆشتووی راستەقینە بوون یان هاوبەشی دەسەڵات بوون لەگەڵ بنەماڵەی ئەسەد، کاربەدەست‌و سەرکردەکانی دەزگا ئەمنی‌و سەربازییەکان‌و گەورە بەرپرسی حیزبی بەعس‌و ژمارەیەک گەورە سەرمایەدارو بازرگان بوون.

ئەمڕۆ خەریکە پێکهاتەیەکی نوێی دەسەڵاتدار سەرهەڵدەدات، کە هەمان پۆست‌و پلەو پایەیان هەیە، بەڵام بەناوی جیاوازو دەرکەوتنی جیاواز. پیاوانێک هەن لەڕیزی پێشەوەی دەستەی تەحریری شام‌و کە بازنەی یەکەمی نزیک لەجۆلانیین‌و ساڵانێکە دەوری جۆلانییان داوە، کە تا ئێستا ناوی تەواوییان نازانرێت‌و دەرنەکەوتوون، ئەمەش بۆ بچووککردنەوەیان یان کەمکردنەوەی بەهایان نییە، بەڵکو لەبەرئەوەیە پارێزراو بن‌و لەپشت پەردەوە کاربکەن، بەبێ ئەوەی جێ پەنجەیان بەجێبهێڵن. ئەمانە سیمای سوریای نوێ دەکێشن، نەک ئەوانەی لە سەر کورسی پۆستەکان دانیشتوون. ئەوانەن کە کاریگەری ڕاستەقینەیان هەیەو دوا قسە دەکەن، نەک ئەوانەی لەڕێگەی میدیاوە بەردەوام قسە دەکەن. ئەمانە ئەو کەسانەن کە لەقۆناغی داهاتوودا جۆلانی پشتیان پێدەبەستێت لەبەڕێوەبردنی سوریادا.

دیارترینیان بریتین لە:

- ئەبو ئەحمەد حدود، کە بەئەگەرێکی زۆر ناوی ڕاستەقینەی "ئەنەس خەتاب"ە، خەڵکی شاری جەیرودە لەریفی دیمەشق. ئەمیری ئاسایشی گشتی بووەە لەئیدلب‌و دەستەی تەحریری شام. حدود بەرپرسیارە لەدەزگای پاراستنی شەخسی جۆلانی‌و رێگرتن لەتیرۆرکردنی. حودود سەرپەرشتیاری دەزگای ئاسایشی گشتییە، کە لەزۆربەی ئە پارێزگایانەدا بلاوبوونەتەوە دەستەی تەحریری شام کۆنترۆلی کردوون، دەستیکردووە بەئەنجامدانی ئەرکەکانی دامەزراندنی ئاسایش‌و کۆکردنەوەی زانیاری‌و دروستکردنی تۆڕی هەواڵگری (سیخوڕیکردن) سەبارەت بەخەڵکی هەر شارو ناوچەیەک. وا گریمانە دەکرێت کە حودود ئەو دەستە شاراوەیە بێت کە لە داهاتوودا هەر کەسێک کە دژایەتی جۆلانی بکات زەبری لێدەوەشێنێت، بەپێی ئەو ئەزمونەی لەئیدلب ڕوویدا.

- موختار تورکی، خاوەنی ڕەگەزنامەی تورکیایە، ناوی ڕاستەقینەی نادیارە، بەڵام لەڕووی گرنگی سەربازییەوە بەپلەی یەکەم دێت لەدەستەی تەحریری شام، بەبێ گوێدانە ئەوەی کێ سەرکردایەتی باڵی سەربازی دەکات یان لیوا جیاوازەکان. موختار تورکی ئەو کەسە بوو کە فەرماندەیی ژووری ئۆپەراسیۆنەکانی “رێگری لەدوژمنکاریی" کرد کە ڕژێمی ئەسەدی روخاند. ناسنامەکەی بەدرێژایی ساڵانی پێشوو زۆر بەنهێنی پارێزراوە، هیچ وردەکارییەکیش سەبارەت بەم کەسە دزەی پێنەکراوە بۆ میدیاکان، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ڕادەی ناوەندگەرایی ئەو پیاوە لەهەیکەلی دەسەڵاتدا، هەروەها ڕادەی گرنگییەکەی هەم بۆ دەستەی تەحریرو هەم بۆ هەواڵگری تورکیا، چونکە ئەگەر تورکیا لێی ناڕازی بوایە زۆر شتی لەبارەیەوە دزەپێدەکرد. کەسێکی تر کە لەڕووی گرنگییەوە لەدوای ئەوەوە دێت ناوی ئەبو حسێن ئەردەنی—یە، خەڵکی ئوردنەو زۆر دڵسۆزە بۆ جۆلانی .

پێشبینی دەکرێت موختار تورکی ڕۆڵی گەورەی هەبێت لەسەرلەنوێ بنیاتنانەوەی سوپای نوێی سوریا، بەڵام بە لەبەرچاوگرتنی ڕەگەزنامە تورکییەکەی، ئەگەری ئەوە زیاترە سەرپەرشتی پێکهاتە جیهادییەکانی ناو دەستەی تەحریری شام بکات، وەک " "العصائب الحمراء" و"كتائب ابن الوليد"، کە پێدەچێت جۆلانی نەیانلکێنێت بەتەواوی بەسوپای داهاتووی سوریاوە، سەربەخۆیی‌و یەکگرتوویی پێکهاتەی خۆی بپارێزێت، بەڵام بەشێوەیەکی رووکەش سەر بەوەزارەتی بەرگری بێت.

لەبواری سیاسی‌و ڕاگەیاندنیشدا ناوی زەید ئەلعەتار دیارە، کە ساڵانێکە بەرپرسی ئیدارەی سیاسییە لەسەرکردایەتی ئیدلب. ناوەکە ناوی ڕاستەقینەی خۆی نییە، بەو پێیەی ئەم پیاوە خۆی زیاتر لەناوێکی ساختە بەکاردەهێنێت کە دیارترینیان بریتین لە: حوسام الشافیعی‌و ئەبو عائیشە الحسکاوی. تا ئەمڕۆ ناسنامەی ڕاستەقینەی نازانرێت، هەرچەندە عوبەیدا ئارناووت بە پلەی وتەبێژی ئیدارەی سیاسی قسە بۆ میدیاکان دەکات، کە کەس نازانێ کێ سەرکردایەتی ئەو ئیدارەیە دەکات. ئەم ئیدارەی سیاسییە کە سەرۆکەکەی نەزانراوە، بڕیاریداوە سێ کەس دەستنیشان بکات وەک بەرپرس لەدۆسیەی دیپلۆماسی‌و کاری باڵیۆزخانەکانی ناو سوریا، کە بریتین لەمحەمەد عەبدوڵا ئەلغەر، موحسین محەمەد مەهباش‌و محەمەد قەنتاری.

پێشبینی دەکرێت زەید عەتا بەرپرسی مەلەفی کاروباری دەرەوە و پەیوەندییەکانی لەگەڵ وڵاتان بگرێتە ئەستۆ، جا چ بۆ پۆستی وەزیر دابنرێت یان پۆستەکەی بنهێنی دەمێنێتەوە.

زۆر کەسی تریش هەن کە ئەلجولانی پشتی پێ دەبەستێت بۆ باشترکردنی پەیوەندی لەگەڵ عەشیرەتەکان، یاخود متمانەیان پێدەکات لەبەڕێوەبردنی دۆسیە داراییەکان، دیارترینیان ئەو کەسانەن کە لەڕێگەی هاوسەرگیرییەوە پەیوەندییان پێوە هەیە، وەک دوو ژنبراکەی، حوزەیفەو قوتەیبە بەدەوی، لەکاتێکدا زانراوە کە دووەمیان پۆستی بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی گومرگی گشتی گرتووە، کە بڕیاریداوە هەڵیبوەشێنێتەوە، یەکەمیشیان فەرماندەی لیوای "تەڵحە"ی سەربازییەو وا پێشبینی دەکرێ جۆلانی چەندین ئەرکی نهێنییان پێبسێرێت.

جۆلانی پشت بەکێ دەبەستێت بۆ دۆسیەی ئێران؟

بە پێی ڕاپۆرتی کەناڵی "ئێران ئینتەرناشناڵ"، دەستەی تەحریر شامی فەرمانڕەوای ئێستای سوریا، کەسێکی شارەزای بۆ کاروباری ئێران دەستنیشان کردووە، کە ناوی عەبدولرەحمان فەتاحییەو کوردی رۆژهەڵاتەو پێشینەی چالاکیی سەلەفی‌و بانگخوازیی هەیە، فەتاحی دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لەداڕشتنی ستراتیژی دەستەی تەحریر شامی بەرامبەر بەئێران.

فەتاحی ناسراو بە"ئەبو سەفیە ئەلکوردی"، دەیان ساڵی ژیانی لەکاری بانگخوازیی جیهادی سەلەفیدا بەسەربردووە.

بۆچوونە سەلەفییەکانی، شوێنکەوتووی هەبووەو ئەمەش وایکردووە دەسەڵاتدارانی ئێران چەندین جار دەستبەسەرو زیندانی بکەن.

دوایین دەستبەسەرکردنی لەساڵی ٢٠١١دا بوو، لەزیندانی ڕەجایی شەهری نزیک تاران، سزای سێ ساڵ زیندانکردنی بەسەردا سەپێندرا.

فەتاحی دوای ئازادکردنی، لەساڵی 2014 ئێرانی بەجێهێشت‌و پەیوەندی بەگروپە جیهادییەکانەوە کرد لەسوریاو لەوێش بووە کەسایەتییەکی دیاری بزووتنەوەی کۆچبەرانی سوننەی ئێران.

ئەم گروپە لەجیهادییە ئێرانییەکان، چوونە ناو دەستەی تەحریری شام کە لەساڵی ٢٠١٩ پێکهێنراو بەیعەتیان بەجۆلانی‌و دەستەی تەحریری راگەیاند.

لە ئیدلب کە لەژێر کۆنترۆڵی دەستەی تەحریری شامدا بوو، پۆستێکی باڵا بەفەتاحی سپێردرا کە دادوەری شەرعی‌و موفتی کاری کردووە.

جۆلانی بوونی ئێرانی لەسوریا بەهەڕەشەیەکی گەورە ناوبردو وتی "ئێمە توانیومانە کۆتایی بەبوونی ئێران لەسوریا بهێنین، بەڵام ئێمە دوژمنی گەلی ئێران نین".

ئەو پیاوانە کێن لەحکومەتی ئینتیقالیدا جۆلانی پشتیان پێدەبەستێت؟

لەحکومەتی ئینتقالیشدا، جۆلانی پشتی بەهەمان ئەو کەسایەتیانە بەست کە دەسەڵاتیان لەئیدلب وەرگرتبوو بەدرێژایی ئەو ساڵانەی حکومەتی ئەسەد کۆنترۆڵی بەسەر پارێزگاکەدا نەمابوو، بۆ ئەوەی ئەم حکومەتە لەیەک پێکهاتەی سەر بە"دەستەی تەحریری شام" پێکبێت.

دیارترینیان بریتین لە:

محەمەد بەشیر

ئەندازیارو سیاسەتمەدارێکی سورییەو لە ١٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٤ەوە سەرۆکوەزیرانی سوریایە.

پێشتر لە ١٣ی کاکنونی دووەمی ٢٠٢٤ەوە وەک سەرۆکوەزیرانی رزگاری سوریا کاری کردووە.

محەمەد بەشیر لەساڵی 1983 لەناوچەی جەبەل زاویە لەپارێزگای ئیدلب لەدایکبووە.

لەساڵی ٢٠٠٧ لەزانکۆی حەلەب دەرچووەو بڕوانامەی ئەندازیاری کارەباو ئەلیکترۆنی بەدەستهێناوە، پسپۆڕی پەیوەندییەکانە.

لەساڵی ٢٠٢١ بڕوانامەی شەریعەت‌و یاسای لەزانکۆی ئیدلب بەدەستهێناوە، ئەمە جگە لەبڕوانامەی ڕێکخستنی کارگێڕی‌و بەڕێوەبردنی پرۆژەکان.

ماهر شەرع

هەواڵی دژبەیەک هەبوو سەبارەت بەوەی کە ماهیر شەرع-ی برای سەرۆکی دەستەی تەحریری شام "ئەحمەد شەرع"، پۆستی وەزیری تەندروستی لەحکومەتی ئێستای سوریادا ڕادەستکراوە .

هەندێک لەبەکارهێنەرانی سۆشیال میدیا ڕایانگەیاندووە کە ئەو "وەزیر" نییەو بەشێوەیەکی کاتی‌و بەوەکالەت کارەکانی وەزارەتەکە بەڕێوەدەبات.

سەرەڕای ئەوەش، دەزگاکانی ڕاگەیاندنی حکومەتی ئینتیقالی نازناوی "وەزیری تەندروستی سوریا" بەکاردەهێنن بۆ لێدوانەکانی ماهر شەرع بەکاردەهێنن.

ماهر شەرع لەساڵی 1973 لەدیمەشق لەدایکبووە، خاوەنی بڕوانامەی دکتۆرایە لەزانستە پزیشکییەکان، پسپۆڕیی لەنەشتەرگەری ئافرەتان‌و چارەسەری نەزۆکی‌و منداڵبوون هەیە.

زەید عەتار

بەگوێرەی میدیاکانی سوریا بەدژایەتی توندی بەرامبەر بەڕژێمی ئەسەد ناسراوە. سەرەتا نازناوی "ئەبو عائیشە" بووەو وەک یەکێک لەبەرپرسانی “بەرەی نوسرە”ی پێشوو دەستی بەچالاکی کردووە، دواتر نازناوی بووە بە"حوسام شافیعی”، وتەبێژی "بەرەی فەتح ئەلشام" بووە، دواتریش نازناوی بووە بە"زەید عەتار"و بەرپرسی بەشی کاروباری سیاسی لە"دەستەی تەحریری شام".

هیچ زانیارییەکی دروست لەبارەی عەتارەوە نییە، بەو پێیەی لەساڵانی ڕابردووی کارەکانیدا پشتی بەجوڵەکردن لەپۆستەکاندا بەستووەو بەردەوام ناوی خۆی دەگۆڕێت.

بەگوێرەی زانیارییە بڵاوبووەکان، پێشبینی دەکرێت زەید عەتار بەرپرسی دۆسیەی کاروباری دەرەوەو پەیوەندییەکان لەگەڵ وڵاتان بگرێتە ئەستۆ.

عوبەیدە ئارناووت

وتەبێژی فەرمی ئیدارەی سیاسی سەر بەئۆپراسیۆنە سەربازییەکانە لەسوریا، لێدوانەکانی سەبارەت بەژنان‌و ناکارامەییان لەوەرگرتنی هەندێک پۆست، ناڕەزایی زۆری جەماوەری لێکەوتەوە.

محمد یەعقوب

وەزیری ڕاگەیاندنە لەحکومەتی ئینتقالی سوریا، پێشتریش وەک وەزیری ڕاگەیاندن لەحکومەتی ڕزگاری سوریا لەئیدلیب کاری کردووە.

لەشارۆچکەی خان ئەلسابیل لەپارێزگای ئیدلب لەدایکبووەو خاوەنی بڕوانامەی زانستە سیاسییەکان‌و خوێندکاری ماستەرە لەبواری ڕۆژنامەگەری‌و ڕاگەیاندن.

شادی وەیسی

وەزیری داد لەحکومەتی ڕزگاری سوریا، کەسایەتییەکی دیارە لەگۆڕەپانی سیاسی‌و ئیداری لەسوریا.

خاوەنی پێشینەی ئەکادیمییە لەخوێندنی ئیسلامی‌و یاساییدا، پێشتریش وەک مامۆستای پەروەردەی ئیسلامی لەپارێزگای حەلەب لەبواری پەروەردەدا کاری کردووە.

محەمەد تەها ئەحمەد

وەزیری کشتوکاڵ‌و چاکسازی کشتوکاڵی لەحکومەتی ئینتقالی سوریا.

نەزیر محەمەد قادری

وەزیری پەروەردە‌و فێرکردن لەحکومەتی ئینتقالی سوریا.

فادی قاسم

وەزیری گەشەپێدانە لەحکومەتی ئینتقالی سوریا.