ئیسماعیلی  شاعیر، ئەڵمانیا

زۆرم لەسەر ژیانی شۆڕش و یادەوەری سەرکردەکانی ئەوی ڕۆژێ لە شاخ و دوور لە خۆشی و ماندوو لە ژیان و قوربانی دانی گەنجێتیان بە خاک و نیشتیمان بەخشی خوێندوەتەوە، ئەڵبەت ئەمە نە قسەی منە، بەڵکو بە ڕوونی لە نێو بیرەوەرێکانی سەرکردە کوردەکاندا بە ئاشکرا هەست پێ دەکرێت،  ڕاستە شۆڕش بە بێ قورربانی و گیان فیدای هەرگیز بە مەنزڵ ناگات، بەڵکوو دەبێت خەڵکانێک ئەو کوانوە گەرم بکەن و سەرقافڵەی  کاروانێکی ووچان درێژ و لێبڕاوانە بن، بۆ ئەوەی درەنگ یان زوو ئاسۆی شۆڕش لەم دەم کەلی نیشتیمان هەڵبێت .
سەرجەم ئەو بیرەوەریانەی لەبەردەستماندایەو لەم ساڵانەی دوایدا چاپ کران وچاوی خوێنەر چویە سەریان، تەنها قسەو باس و گێڕانەوەی بیرەوەری ڕۆژانی سەختی خەبات و شاخ بوون، بەدەر لەوەی لە پاڵیدا خەباتێک و بەرخودانێکی تر هەیە کە تەواو کاری ئەم خەباتی شاخەیە ، کە ئەویش خەباتی ناو شارەکانە، کە بە دڵنیایەوە دەڵێم گەر بە هێندەی خەباتی شاخ  گران و ناڕەحەت نەبووبێت ، ئەوا بە دڵنیایەوە هیچی کەمتر نیە لە خەباتی شاخ.
ئەوەی کە پێویستە بوترێت گێڕانەوەی بیرەوەری جگە وەک ئامانەتێکی مێژووی وایە و پێوستە  نوسەر وابەستی کۆمەڵێ پرنسیبی ئەخلاقی، ڕەوشتی  بێت و ڕەچاوی ئەوە بکات خۆڵ نەکاتە چاوی خوێنەر، هەندەک بە پاڵەوان و هەندێکی تریش بە ترسنۆک لەپێنووس بدات، بە خواستی پێنوسەکەی یاری بە کارئەکتەرەکان بکات و  خواستی ئێستەو ئەوسای چۆن بوە ئاوا جێ و شوێنیان بۆ دیاری بکات لە نوسینەکەیدا، بەمە دەڵێن بی مروەتی  و ئاوەژۆکردنی مێژوو، گرتنی بەری خۆر و لێڵ کردنی کانی و لە هەندێ جاریشدا بەرژەوەندی خواز و دوو ڕوو، هەر بۆیە ئەم هەندە نوسین و بیرەوەریانە نە شوێنێک لە پەرتۆکخانەی کوردی دەگرن، نە مڵۆیەک دەخەنە سەر خەرمانی  چ شۆڕش و چ خەباتی ساڵانی نیشتیمان، بە دڵنیایەوە پێ لەسەر ئەوە دادەگرم کە زۆربەی نوسینەوەی بیرەوەری سەرکردەکانی کورد ئەم پێناس و چوارچیوەیە دەیان گرێتەوە، چونکە ناکرێت مرۆڤ بە ڕابردویەکی جوانەوە ناشرینیەکانی ئێستەی پی  ئارایشت بکات، بەڵکو دەبێت لە هەموو قۆناخەکاندا مرۆڤانە و بەرپرسیارانە  مامەڵە بکات و بە ئێستەیەکی  جوان و داهاتویەکی گەش و ڕابردویەکی سەربەرزانەوە  شانازی بکات ، نەک تەنها خاوەن چەند ڕۆژێک لە خەبات  بە میلەتی بفرۆشێتەوە بە سەدان دۆلار، جەخار زۆرێک لەو سەرکردانەی کورد وەک ووتم ئەم پێناسە دەیان گرێتەوە.
ئەوەی بۆ من زۆر گرنگ بووم کەسەناێک بێن و قسە لەسەر خەباتی ناو شارەکان بکەن ، کە چۆن ئەو هەموو چالاکیانەیان لەژێر دەستی ڕژێمێک وەک بەعسی فاشی بە ئەنجامیان  دەگەیاند، چونکە خەبات کردن لەژێر دەستی ئەو ڕژێمەدا زۆر زۆر ئەستەم و گران بوو بۆ ئەوی ڕۆژێ  کە دار و دیوار گوێیان هەبوو،  برا لە برا و باوک لە کور بە گومان بوون لەوەی دەستیان لەگەڵ ڕژێم تێکەڵ نەکردبێ، هەربۆیە هەموو ئەو کەسانەی لەو رۆژەدا و لەناو شارەکاندا خەباتی نهێنیان دەکرد، بە بۆچونی من لەهەموو  خەباتی  شاخ  مەترسیدار تربوو، چونکە لە هەر جرکەیەکدا  ئەگەری گرتن و زیندانو  ئەشکەنجەدان و تە دەگاتە لە سێدارەدانیان لە سێبەرەکەی خۆیان نزیک تر بوو، بۆیە زۆرێک نەک دەستیان بە کڵاوەکەی خۆیانەوە گرتبوو، بەڵکو دوور و نزیک تێکەڵاوی ئەو کٶڕ و کۆبوونەناوە نەدەکەوتن، کە بۆنی شۆڕش و خەباتی نیشتیمانی لێ دەهات.
بەڵام مرۆ گەلێک لەو ڕۆژانەدا گیانی خۆیان خستبویە سەر دەست و گیان بازیان بە ژیان و داهاتووی خۆیان دەکرد، هەرگیز لە شت گەلێک نە دەسڵمینەوە و شەویان دەدایە دەم ڕۆژ  ڕۆژیان دەدایە دەم شەو   بۆ ئەوەی   کاروانی شۆڕش رۆژی زووتر بگاتە مەنزڵی سەربەستی و، ئازادی بهێنن بۆ گەل، ئەم جۆرە لە خەبات و ماندووبوونە گران و بە ئەرک تر و مەترسیدار تربوو لەو خەباتەی دوور لە دەستی ڕژێم . یاری کردن بوو بە ژیان و موقەدەراتی خۆیان، هەر بۆیە ڕاستی حەق وابوو گەر ڕۆژێک بێت کاروانی شۆڕش بە ئاسۆی دەم کەل گەیشت ، هەموو ئەمانە تاجی شانازی بکرێتە سەری بڵندیان و مێژوو بە چاوی ڕێزەوە لێان بنواڕێت، لێ جەخار لە کوێدا حەق ڕاستی ماوە؟(بەختیار عەلی).
شٶڕش گەشتە کۆتا و ئازادی بەدەست هات و ڕژێمی کوردی دامەزرا و کوردستانی باشوریش بویە خاوەن پەڕلەمان و داموو دەزگای خۆی و خەبات و بەرخودانی ئەم هەندە شٶڕش گێڕە وەک پێوست لەبەرچاو نەگیرا و هەندەکیان بە فەرامۆشی سپێران و شۆڕش و خەباتی چەند ساڵەی میلەتی کورد لەم بەشەی کوردستاندا ناشرین کراو هەر سەرکردەوە  شٶڕشگێڕێک زیاد لە پێوست و سەد هێندەی ماندوو بوونی  خەباتی بە زیادەوە مافی خۆیان لە بەرهەم و داهاتی ئەم نیشتیمانە وەرگرتەوەو ئێشتەشی لەگەڵدا بێت تێر نەبوون و هەموو شآخ و دەشت و باخو گردو  ناوچەیەکیان داگیر کردوو تێر نەبوون و هەر تێر نەبوون.
گرنگی نوسینەوەی ئەم جۆرە یادەوەریانە لەوەدایە بە دیوێکی تەم لێ نیشتوی خەباتی ئەم میلەتە ئاشنامان دەکات کە تائێستە زۆر بە کەمی لەسەری نوسراوە و  هەموو  ملوانکەی شۆڕش و ڕێزلێنانەکان تەنها بۆ ملی خەباتکەرانی شاخ هۆنراوەتەوە ، بێ ئاگا لەوەی گەر خەباتی ناو شارەکان نەبوایە سانا نەبوو هێند بە و ئاسانیە پێشمەرگەکانی شاخ بیان توانایە چالاکیکەنایان لەشارەکاندا  بکردایە، ئەمە سەرباری ئەوەی ئەگەر ئەم کۆمەڵە مرۆگەلە گیان لەسەر دەستانە نەبوایە زۆرێک لەو پێشمەرگانەی لە شەڕ و چالاکێکاندا بریندار دەبوون، دوور نەبوو بەردەست ڕژێم بکەوتنایە و بە دڵنیایشەوە بەبێ لێپرسینەوە لە سێدارە بدرابان.    .
نوسەری گەنجێم بە تۆ بەخشی نیشتیمان، هەرچەندە وەک پێوست نەچوەتە ناو بنج و بناوانی ڕوداوەکان و لە هەندێ شوێندا سەر پێیانە گوزەر دەکات بەسەر کارەسات و ڕوداوەکاندا، بەڵام لەو هەندە چالاکیە کەمانەدا ئەوەمان پێ دەڵێت، کە لەو ڕۆژە سەختانەدا کار کردن  بۆ نیشتیمان چەند ئەستەم بوە ، چۆن مرۆ گەلێک بەبێ لەبەرچاو گرتنی پاداشت و بەرژەوەندیەکی کەسێتی بە بڕوا و بیرێکی لێبراوانەوە خەباتیان کردوە بۆ ئەم نیشتیمانە و تەنها و تەنها سەرخستنی شۆڕشەکە لای ئەمان  مەبەست بوە و ماڵ و خێزان لە ساتە وەختی نیگەرانی و دڵە ڕاوکێدا ژیاون، هەردەم ئامادەی هەموو ئەگەرێکی نەخواستراو بوون  بۆ خۆیان و خێزانیان، کەئەستەمە  ئەمە لە خۆڕا بووبێت . مرۆڤ  ژیان ئاوا لە خۆی ناخۆش و تاڵ ناکات، ئەگەر خۆشەویستی نیشتیمان و هەست کردن بە بەرپرسیارێتی نەبێت.
ڕۆژگارێکی پڕ لەکارەسات و ڕوداوی نەخوازرا و ڕژێمکی داپڵۆسێنەر  پانتایی ئەم یادەوەریە دەگرێت، لەپاڵ ئەمانشدا کۆمەڵی کەسانێکی پاک و نیشتیمان پەروەر بێ ماندوو بوون و شەو ڕۆژیان خستۆتە سەر یەک، بۆ خەباتێکی نهێنی و بۆ تۆمار کردنی مێژویەکی پرشنگدار. 
هەڵەبجە وەک هەر یەک لە شارەکانی تری کوردستان خاوەن کەسایەتی نیشتیمان پەروەر و مرۆڤی زەحمەتکێش و پاک و دڵسۆز بوە لە هەموو کاتەکانی شۆڕشدا ، خەبات و قوربانی دانی هەڵەبجەیەکان بۆ ڕۆژێکیش دانەبڕاوە لەم  شارە.
هەردەم پێشەنگی هەموو ناڕەزای و بەریەک کەوتنەکان بوە، ئەمە جگە لەوەی بە درێژای مێژووی ئەم شارە و هەموو ڕژێمە یەک لە دوای یەکەکانی ئەم  عێراقە بەد ناوە هەرگیز دەستی لە تاکی ئەم شارە نەپاراستوە و هەر جارەی بە شێوەیەک لە شێوەکان ئەم شارەی توشی کارەساتی نەخواستراو هەندێ جاریش جەرگ بڕ کردوە، بەڵام لە هیچ شوێنێکی ئەم شارە و لە مێژووی دوور و نزیکیدا نابینیت هەرگیز سەری نەوی کردبێت لە ئاست هیج ڕژێمێکی داگیرکاردا. بڵێسەی خەبات و بەرخودانی خامۆش بووبێت، ڕەنگە یەکەم شەهیدی شۆڕشی نوێ و خۆپیشاندانە یەک لە دوای یەکەکانی ئەم شارەو کاول کردن و ناپاڵلیدان و  کیما بارانی گەواهی ئەم ڕاستیە بدەن.
نوسەر گەنجێکی لە خۆ بردوو، بێ هیچ بەرژەوەندیەک وەک هەر تاکێکی دڵسۆز ونیشتیمان پەروەر هەست بە چەوسانەوەی میلەتەکەی دەکات و شەرافەت مەندانە قۆڵی لێ هەڵدەماڵێ  و گەنجێتی خۆی دەکاتە قوربانی خاک و خۆڵی نیشتیمان و وەک هەر مرۆڤێک کە دڵی بۆ ئازادی و سەربەستی لێ بدات ، ئاوا لەخەمی میلەتەکەیدا دەبێت  و چاکی مەردایەتی لێ هەڵدەماڵێ و بێ گوێدانە مەرگ و ژیان بە خۆی و خێزانی و ئازیزانی پشتیوانی لەم شۆڕشە دەکەن. باش ئەوە دەزانێت ئەمە خەباتێکی سادە و بەڕێ کردنی ڕۆژەکان نیە، بەڵکو گیان بازیە لە نێوان ژیان و مەرگدا. کە تەنها تاڵەمویەک بەینیان هەیە، بەڵام لەبەر ئەوەی بروایەکی پۆڵاین ڕێبەرایەتی دەکات، بێ باك لەهەر ئازار و ناڕەحەتیەک تێ دەکۆشێت  و پەیمان بە  ویژدانو خەڵک و خوای خۆی دەدات تا دوا هەناسە ئەم ڕێگەیە بەر نەدات کە ڕێگەی ئازادی و سەربەستیە، بێ باك لەوەش دەگاتە مەنزڵ ، یان لە نێوەی ڕێدا وەک هەموو هاوڕێکانی تری لە چالاکیەکدا گیانی دەبەخشێتە نیشتیمان.
نوسەر هەرچەندە بۆ خۆی خواستی نیە لەسەر ڕوداوەکان هەڵوەستەیەکی درێژ بکات و بچێنە ناو بنج و بناوانی ڕوداوەکان و سەرجەم چالاکیەکان بگێڕێتەوە و ڕۆڵی خۆی وەک پێویست باس بکات، کەڕەنگە ئەمە لە متەوازعی خۆی بێت، چونکە بۆ خۆی ئەم گیان فیدایەی بە ئەرک لەسەر خۆی ئەژمار کردوە، نەک خۆ دەرخستن و لاف و گزاف لێدان پێیانەوە، کە من بۆ خۆم ئەمە بە دیوێکی زۆر جوانی ئەم کەسایەتە لە پێنوس ئەدەم، کە ئێستەشی لەگەڵدا بێت لە شوێنێکی ئەم یادەوەرێدا نەبوو هەموو چالاکی و کارەکانی بۆ خۆی قۆستبێتەوە ، هەمیشە هاوکار و  هاوبەشی شەریکی بۆ خۆی داناوە، بەوەی ئەو شانازیانە تەنها بۆ ئەم نەبێت، کە پێچەوانەی هەموو ئەوانی تر کە تەنها خۆیان پاڵەوانی مێژوو و سەرجەم ئەوانی تر لەپەراوێزێکی بێ مانادا قەتیس دەکەنەوە.
لە ڕۆژگارێکدا  بەهەر هۆکارێک بێت کەلەم نوسینەدا جێ نابێتەوە شۆڕش بۆ ماوەیەکی کاتی بڵێسەی ئاگری خامۆش و بێ دەنگ دەبوو، ئەوە  ئەم نیشتیمان پەروەرانەی شار بوون ، نەیان دەهێشت لە شارەکاندا بیری خەبات کاڵ بێتەوە و چالاکی  بەردەوامیان دەکرد و ڕۆحی شۆڕشیان بەردەوام زیندوو  ڕادەگرت،ئومێدیان بۆ شار دەهێنایەوە
ڕەنگە وەک پێوست لەم کورتە نوسینەدا نەتوانم لەسەر هەموو ویستگەکانی ئەم یادەوەریەدا بوەستم و ڕۆشنای بخەمە سەر.
ئەوەی بەلامەوە گرنگ بوو، ئەو ڕۆحە پۆڵاینە بوو کە ئەم کەسانە لە نێوشاردا خستبویانە سەر دەست بۆ بەتین ڕاگرتنی بڵێسەی ئەم شۆڕشە ، کەلای هەموان ڕوونە گەر مرۆڤ خاوەن ڕۆحێکی لەم چەشنە نەبێت ناتوانێت لە کات و مێژویەکی وەک پانتایەکانی نێو ئەم بیرەوەریەدا خەبات بکات، بۆیە  لە ڕۆشنای ئەم هەموو گیان بازیەی ناو ئەم بیرەوەریە ئەو ڕاستیەم بۆ یەکلا دەبێتەوە کە نیشتیمان لە ڕۆح ئازیز و شیرین ترە، ئەگەر سەرکردەوە و خەڵکانی گەندەڵ و مشە خۆڕ و ئۆپۆرتۆنیسم،(بەرژەوەندی خواز، ئینتیهازی) خاک و وڵات لە دیدی هاونیشتیمانیان تاڵ و ناشیرین نەکەن.
چەند سەرنج و و ڕەخنەیەک لەسەر ئەم پەڕتۆکە، کە ئومێد دەکەم  بێتە هۆی بەرچاو ڕوونی برای نوسەر بۆ بەش و بەرگەکانی  تری ئەم بیورەوەریانە
یەکەم:     دەکرا نوسەر کەمێ قوڵتر و بە دیقەت تر لەسەر مێژوی ئەم شارە بوەستایە، چونکە پانتای بیرەوەری و چالاکیەکانی هەڵەبجەیە
دوەم:       لەسەر ناوی ئەو ڕێکخراوە  شەهید فاتیح هەڵوەستەیەکی بکردایە بەوەی شەهید فاتیح کێ بوەی و گەر بکرایە ئاماژە با شاعیر بوونی ئەو شەهیدە و ساتەوەختی شەهید بوونەکەی، لە کاتیکدا ئەگەر خۆشی لە نزیکەوە ئاگای لە شەهید بونەکەی نەبوایە، وەک ئەوەی لای خەڵکی هەڵەبجە  ئاشکرایە کە یەکەم شەهیدی شۆڕشی نوێ شەهید فاتیحە، دواتریش خۆی خۆی شەهید دەکات بۆ ئەوەی  بەزەلیلی نەکەوێتە بەردەست دووژمن، ئەمە سەر باری ئەوەی شاعیرێکی بیر تیژ و  جوان نووس بوو، دەکرا لەم بیرەوەرێدا یەک دوانێک لە شێعرەکانی شەهیدی پێشمەرگەی بە خوێنەران ئاشنا کردایە.
سێیەم   :تۆزێ بە دیقەت تر و ووردتر باسی گەڕەکی کانی عاشقان  بکردایە ،چۆن بە تیئێنتی لەچەند کاتژمێریکدا ئەو گەڕەکە خاپوور کرا، ئەمە جگە لەوەی کانی  یەکەی کانی  عاشقان بۆ خۆی ئەوە هەڵدەگرێت نوسەر تۆزێ خوێنەری بۆ پەلکێش بکرادیە، بەوەی ڕۆژگارێک دەوروبەری ئەو کانیە جێ ژوانگەی عاشقانی شار و هەندێ لەو هاوڕێیانە بێت کە چالاکی ناو شاریان
 ئەنجام دەدا.
چوارەم  : زۆر پەلە پرۆزکێ ی پێوە دیارە نوسینەوەی ئەم بیرەوەریە، سەیرم لێ دێ نوسەر ئەو هەموو ساڵە چاوەڕوانی کردوە و ئەم نوسینەی نەنوسیوە، کەچی بۆچی لە کاتیکی دیاری کراودا دەبێت نوسینەوەی ئەم یادەوەریە چاپ بکرێت، هەر ئەوەش هۆکاری شکستی زمانە لەم پەرتۆکەدا
پێنجەم :   پەڵە هەورێکی ڕەش دەکرێت بێتە هۆی ناشرین کردنی ئێوارەیەک جوانی پرتەقاڵی، هەروەک چۆن فیشەکێکی بچوکیش دەبێتە هۆی کونکردنی کەشتیەکی گەورە و دواتر نخرۆ بوونی(ڕەسوڵ هەمزە تۆف).
بەهەمان شێوەیەش بۆ ئەم پەڕتۆکە هەمان شتە دەتوانم بڵێم  ئەلبومی یادەوەریەکانم کە بەشێکی زۆری پەرتۆکەکە پێک دەهێنێت هەمان ئەو پەڵە هەور و ئەوگولە بچوکەیەی سەرەوەیە، ئەڵبەت لەگەڵ ڕێزی بی پایانم بۆ هەموو ئەو دۆست و کەس و هاوشاریانە، بەڵام بەهیچ شێوەیەک پێوستی نەدەکرد بە هەموو وینەی ئەو بەڕێزانە، چونکە هەندێکی زۆریان لەتەواوی بیرەوەریەکاندا لە هیچ شووێن و کاتێکدا ئاماژە بە کۆمەکیەکیان، چالاکیەکیان هەر هیچ شتێکیان نەکراوە، ئیتر نازانم چۆن و بۆچی وێنەیان دانراوە لەو ئەلبومەدا؟ تەنها بە کۆمەڵێ وێنە کە دوور و نزیک پێوستی ئەم پەرتۆکە نیە.
دەکرا لە ٤ بۆ ٥ لاپەڕە هەندێ وێنەی پێوست دابنرایە بەس بوو
نزیکەی ٩٥ لاپەڕە بەس وێنە کە ئەمە تەنها بار گرانیە بۆ پەرتۆکخانە و چاپەمەنی و ماندوو کردنی خوێنەر شتێکی تر نیە.
نوسەر دەبێت دەست  بە ووشەو ڕستەشەوە بگرێت و ڕێز لە توانا و زەوقی خوێنەر بگرێت و چ جای  ٩٥لاپەڕە.
شەشەم:  زمانی نوسینەوەی ئەم بیرەوەریە پێوستی دووبارە بە  بژار کردنەوە هەیە، بەوەی هیچ زمانی نوسین تێدا لەبەرچاو نەگیراوە، بەتایبەتی ووشەگەلێکی زۆر و بێ شوماری عەرەبی تیدا ئاخنراوە لە کاتێکدا  دەکرا لە بری ئەو ووشانە ووشە گەڵیکی جوانی کوردی پاراو لە شوێنیاندا دابنرایە ئەمە جگە لە هەڵەی چاپ.
لە کۆتایدا :  دەست خۆشی لە هاوشاریم کاکە حەمەی حاجی شەریف دەکەم و ئومێد دەکەم ئەم خوێندنەوەم بۆ پەرتۆکەکەی بە گیانێکی ئەدەبی لێم وەربگرێت. مەبەستم تەنها بەرچاو رۆشنی بوە بۆ بەرگی  داهاتووی یادەوەریەکانی.