٢٢ ژنە کاندید کێبڕکێیانە بۆ بەدەستهێنانی کورسییەک لەهەڵەبجە

2024-10-15 118

(٤١.٥٪)ی کاندیدەکانی هەڵەبجە ژنن فۆتۆ: میهرەبان سەلام

ئا: پەیام نەجمەدین

لەهه‌ڵبژاردنى خولی شه‌شه‌مى پەرله‌مانى كوردستان، ٢٢ ژنی كاندید لەبازنەی ‌هه‌ڵه‌بجه‌ هه‌ن، کە سێ کاندیدی بۆ دیاریکراوەو بەپێی سیستەمی کۆتا یەکێکیان دەبێت ژن بێت، بەڵام ژنانی کاندید دەیانەوێت بەدەنگی خۆیان کورسی بەدەستبهێنن.

ئارەزوو عێزەت، پسپۆڕی ئەندازیاری بیناکارییەو کاندیدی یەکگرتووی ئیسلامییە لەبازنەی هەڵەبجە پێیوایە کە ژنان هیچیان لەپیاوان کەمتر نیە، چونکە لەڕووی ئاستی زانین‌و ئاستی بڕوانامەو تواناو هەموو ڕوویەکەوە لەپێشکەوتنی بەردەوامدان، ئەو بەئاوێنەی وت "بگرە زۆرجار ژنان توانیویانە باشتر لەپیاوان کارەکان بەرێوەبەرن لەهەر پۆست‌و پلەیەکدا بووبن".

وتیشی "من وەک کاندیدێکی ژن، پیاوان چۆن کاردەکەن منیش بەهەمانشێوە کار دەکەم، بەرنامەی خۆمم داناوە بۆیە چاوم لەسەر کۆتا نیە، دەمەوێ بەدەنگی خۆم کورسی پەرلەمان بەدەستبهێنم".

ئارەزوو ئاماژەی بەوە کرد کە ئەوە کۆمەڵگەیە بڕیار دەدات ژن پێشبخات یان پیاو، ئەو وتی "ڕێژەی دەنگدەری ئافرەت زۆرە، ئێمە بمانتوانیایە کار لەسەر دەنگدەرە ژنەکان بکەین کە دەنگ بەئافرەت بدەن پێویستمان بەکورسی کۆتا نەدەبوو، بەدەنگی زۆرینەو هەقی خۆمان دەردەچوین".

وتیشی "سیستەمی کۆتا کاریگەری لەسەر بانگەشەی من نەبووە، چونکە بەنەفەسی دەرچوون هاتووم، کاتێک ڕێژەی دەنگدان بەئافرەت زیاتر بوو، پێویستت بە کۆتا نابێت، ئێمە دەبێت ئەو تێگەیشتنە لهلای خەڵک دروست بکەین کە ژنانیش هیچیان کەمتر نیە لە پیاوان، ژنان دەتوانن کاندیدە ژنەکان سەربخەن لەتەواوی کوڕدستان، ئەوکات سیستەمی کۆتا نامێنێت".

بازنەی هەڵەبجە کەمترین ژمارەی کاندیدی ژنی هەیە، کە ٢٢ ژنە کاندیدە لەکۆی ٥٣ کاندیدو دابەشبونیان بەسەر حزبەکاندا بەمشێوەیەیە، کۆمەڵی دادگەری سێ ژنە کاندید، هەریەک لەیەکێتی، پارتی، بەرەی گەل، سەردەم، نەوەی نوێ‌و یەکگرتوو یەکی ٢ ژنە کاندیدیان هەیە، هەریەک لەبزووتنەوەی ئیسلامی، بزوتنەوەی پەیوەندی ئیسلامی، گۆڕان، هەڵوێست‌و هاوپەیمانی نیشتیمانی یەکی یەک کاندیدی ژنیان هەیە.
ئەگەرچی بەژمارەی ژنە کاندید هەڵەبجە لەکۆتا ریزبەندی چوار بازنەکاندایە، بەڵام بەپێی رێژەی کۆی کاندیدەکان، زۆرترین رێژەی ژنە کاندیدی هەیەو (٤١.٥٪)ـی کاندیدەکانی ژنن، بازنەی سلێمانیش دووەم زۆرترین کاندیدی ژنی لێیە کە رێژەی (٣٤%)ی کاندیدەکان دەکات، هەولێریش بەڕێژەی (٢٩9%) پلەی سێیەمی هەیە، دهۆکیش بەڕێژەی (٢٨%) کەمترین رێژەی کاندیدی ژنی هەیە.

سۆما عەلی مامەیارە، کاندیدی بەرەی گەل لەبازنەی هەڵەبجە ئاماژە بەوە دەکات ژنان لەهەموو جومگە گرنگەکانی حکومەت بەشدارن‌و بەهەمانشێوە بۆ پەرلەمانیش بەمافی خۆیان دەزانن‌و توانای ئەوەیان هەیە بەشدار بن، ئەو بەئاوێنەی وت "ڕاستە کۆتا ئەو ڕێژەی ٣٠٪یەی وەک مافێک لەکاتی هەڵبژاردن بەکاندیدە ژنەکان دەدرێت یاساییە، بەڵام یاسا ڕێگر نیە ئەو ڕێژە زیاتر بکرێت، من وەک ژن‌و کاندیدێک هەوڵ دەدەم بەدەنگی خۆم بڕۆم نەک بەکۆتا".

وتیشی "هەر کاندیدێکی ژن کاتێک بڕیار دەدات خۆی بپاڵورێت بۆ پەرلەمان، هەوڵی تەواو دەدات بەدەنگی خۆی بڕوات، بەڵکو زۆر کاندید هەیە ڕەنگە لەسەرەتای پڕۆسەکە نەزانین سیستمی کۆتا چیە، چونکە ئەوە شارەزایانی یاسا باشتر دەزانن وەک پسپۆریەکانی تر، من ئەوە چەند ڕۆژە بانگەشە دەکەم هەوڵی بەدەستهێنانی دەنگی پێویست دەدەم‌و بیر لەوە ناکەمەوە سیستمی کۆتا هەیە".

بڕیارە رۆژی ٢٠ی ئەکتۆبەر، هەڵبژاردن بۆ خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەبچێت، کۆی ژمارەی کاندیدانی پەسەندکراو ١١٩١ کاندیدە، لەم ژمارەیەش ٣٦٨ـیان ژنن.

بەڕای لەیلا عەلی عەبدولعەزیز، کاندیدی بزوتنەوەی ئیسلامی لەبازنەی هەڵەبجە، لیست‌و قەوارەکان بەرپرسن لەوەی تا چەند ژنانێک کاندید دەکەن توانای ئەوەیان هەبێ بەلێهاتویی خۆیان بچنە پەرلەمان‌و ئەوەندەیان لەبارا بێ بتوانن جێی متمانەی دەنگدەرانیان بن،

لەیلا بەئاوێنەی وت "بۆ خۆم کارم کردوە بەدەر لەکۆتا دەربچم، پشتیوان بەخواو پاشان ئەو متمانەیەی جەماوەری ناوچەکە بەمنیان هەیە، نازانم کاندیدانی تر تا چەندە کاریان بۆ ئەوە کردبێ، بەڵام ئاگادارم زۆرێک لەحیزبەکان سەرەتای پرۆسەکە کەرەسەی بانگەشەی کاندیدانی ژنیان گرنگی پێ نەدابوو، ئەوەش ئەگەڕێتەوە بۆ ئەو سیستمی کۆتایەی کە وایدائەنێ ژن بەدەنگێکی کەمیش بێ دەردەچێ‌و نایخەنە ئەولەویەتی ئامادەکارییەکانیان".

وتیشی "بەشێکی زۆری هۆکارەکە خودی سیستمی کۆتایە کە دیزاینی حیزبەکان وا دانراوە بەپێی ئەو سیستمە ژن دەنگی کەم ئەبێ‌و بەشێکیشی بەهێز نەبونی کاندیدەکان خۆیانە".

بەپێی سیستەمی نوێی کۆمسیۆن، لەكۆی ٩٥ كورسی دەنگدانی گشتی، ٣٠ كورسی بۆ ژنان یەكلایی بوەتەوە. لەبازنەی سلێمانی لەکۆی ٣٦ كورسی، ١١ كورسی بۆ ژنان بێت، لەبازنەی هەولێر لەكۆی ٣٢ كورسی، ١٠ كورسی بۆ ژنان دەبێت، لە بازنەی دهۆك لەكۆی ٢٤ كورسی ٨ی بۆ ژنان دەبێت‌و لە بازنەی هەڵەبجەش لەكۆی ٣ كورسی، كورسیەك بۆ ژنان دیاریكراوە.

بەهار کەریم، کاندیدی کۆمەڵی دادگەری لەبازنەی هەڵەبجە، پێداگری لەسەر ئەوە دەکاتژنان لەسەدا سەد دەیانەوێ بەتواناو لێهاتویی خۆیان بچنە پەرلەمان‌و ئەمەش سەلمێنەری هەوڵ‌و کارکردنی ژنانە، ئەو بەئاوێنەی وت "من وەک خۆم هەوڵم داوە بەدەنگی خۆم بچمە پەرلەمان‌و ماوەی دوو ساڵە کاری بۆ دەکەم".

وتیشی "سیستمی کۆتا هەوڵدانە بۆ دابینکردنی کورسی ئەگەر ئەنجامەکە بەدڵی خۆمان نەبوو، ئەوا هەوڵ بۆ سیستمی کۆتا دەدەین، هەموو کاندیدێک وا کار دەکات کە بەحەقی خۆی بڕواتە پەرلەمان، لەبەرئەوە بڕوام نیە سارد ببنەوە لەهەوڵدان، زۆرجار بەپێچەوانەوە ژنان بەدەنگی خۆیان دەرچون، ئەمەش دەکەوێتە سەر ناسراویی‌و کارو چالاکی ئافرەتەکە خۆی".

کچان‌و ژنان باس لەوە دەکەن مەرج نییە هەر دەنگ بەکاندیدی ژن بدەن، بەڵکو پێوەری ئەوان بۆ دەنگدان لێهاتووییە.

ئاشتی عوسمان، کچە لاوێکەو جەغت لەوە دەکات مەرج نییە ژن بیت دەبێت دەنگ بدەیت بەکاندیدی ژن، ئەو وتی "من خۆم دەنگ بەلێهاتویی دەدەم، چ ژن بێت، یان پیاو گرنگ نییە، گرنگ ئەوەیە کەسێکی لێهاتوو بێت‌و بتوانێت خزمەت بکات".

وتیشی "ئەوەی ئەندامی حزب بێت زۆرجار حزبەکەی بۆی دیاریدەکات، دەنگ بە چ کاندیدێک بدات‌، ئەگەر ژن بێت، یان پیاو، ئەم دەبێت پەیڕەوی حزبەکەی بێت".

سەرباری هەموو ئەوانەش بەشێک لەچالاکوانانی ژنان، پێیانوایە ژنان گەر پشتگیری حزبی نەکرێن بەدەنگی خۆیان ناچنە پەرلەمان.

ڕەنگین سەلام، ژنە چالاکوانە لەهەڵەبجەو باس لەوە دەکات باوەڕی نییە بەهیچ شێوەیەک ژنانی کاندید بەدەنگی خۆیان بچنە پەرلەمان مەگەر ئەوەی لەلایەن حیزبەوە پشتگیری بکرێن‌، ئەو وتی "هێشتا لەهەرێمی کوردستان، وەک ژنان گیانمان بەکۆتایە لەپەرلەمان، ژنێکی زۆرمان هەیە بڕیاری لەدەستی خۆی نییە، پیاوەکەی، براکەی، باوکی پێیدەڵێن دەنگ بدات یان نا".

وتیشی "کۆمەڵگای ئێمە نەگەشتۆتە ئاستێک کە دەنگ بەلێهاتووی‌و توانای ژنان بدەن ، من پێموایە بەشێکی زۆری ژنان دەنگ بەپیاوان ئەدەن".

ئەمە لەکاتێکدایە بەپێی لێدوانی نەبەرد عومەر، بەرپرسی دەستەی هەرێمی کوردستانی کۆمەڵەی باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراق بۆ ئاوێنە، "هەر ژنێک بەدەنگی خۆی توانی بچێتە پەرلەمان‌، ئەوا کۆتا پەیرەو ناکرێت‌و هەقی کۆتاکە دەبات، کۆتا کاتێکە کە ژنان دەنگی پێویست نەهێنرێت".