"مەگەر بەلەدیە بونێژێت"، ئەو عەرەبە بێکەسانەی لەسلێمانی بەخاک دەسپێردرێن

2024-08-25 1688

گۆڕی بێکەسەکان لەگۆڕستانە نوێکەی سلێمانی

ئا: هێڤی ئاوات

گۆڕی ئەو عەرەبە بێکەسانەی لەگۆڕستانە نوێکەی سلێمانی بەخاک دەسپێردرێن رۆژ بەڕۆژ لەزیادبووندایە، تەنها لەمانگی ئابدا، حەوت کەس لەگۆڕستانی بێکەسەکانی سلێمانی بەخاک سپێردراون، چواریان عەرەبەو دووانیان ئەڵمانی‌و یەکێکیان کوردە، لێپرسراوی بەشی گۆڕستانەکان لەشارەوانی سلێمانی دەڵێت "ئەوانەی لەگۆڕستانی بێکەسەکاندا بەخاک دەسپێردرێن زۆربەی هەرە زۆریان لەڕەگەزی نێرو سەر بەنەتەوەی عەرەبن".

بەرەبەیانی ئەمڕۆ یەکشەمە ٢٥ی ئاب، حاجی غەریبی گۆڕهەڵکەن‌و دوو هاوکاری، بەفێنکی‌و لەکاتێکدا شار بێدەنگ‌و کشومات بوو، لەپزیشکی دادوەری خەریکی شۆردن‌و کفن‌ کردنی تەرمی عەرەبێکی بێکەس بوون، کە ماوەی شەش مانگە لە"بەرادی مەیتخانە" دانراوەو کەس نایەت بەلایدا، پاشان تەرمەکەیان گواستەوە بۆ گٶڕستانە نوێکەی سلێمانی‌و لەپاڵ ئەو گۆڕانەدا بەخاکیان سپارد کە بێکەس‌و بێ ماڵ‌و حاڵن.

"مەگەر بەلەدیە بونێژێت"، ئەم قسەیە ساڵانێکی زۆرە لەنێو خەڵکی سلێمانی باوە دەربارەی ئەوانەی بێکەس‌و تەنیان، حاجی غەریب-ی گۆڕهەڵکەن بەدەنگێکی خەمبارەوە باس لەوە دەکات کە بێکەسی‌و تەنیایی سەختە، مرۆڤ لەسەرەتای لەدایکبوونیەوە تا دەمی مردن‌و گیانسپاردنی پێویستی بەوەیە ئازیزەکانی لەدەور بێت، بەتایبەتی لەساتەوەختی مردنیاندا، چونکە ئەو کاتە مرۆڤەکان زیاد لەهەر کاتێکی تر هەست بەتەنیایی‌و دڵشکاویی خۆیان دەکەن، ئەوانەی بەبێکەسی ماڵئاوایی لەدنیا دەکەن، لەگۆڕستانی بێکەسەکان بەخاک دەسپێردرێن، ئەو بەئاوێنەی وت "هەموو رۆژێک لەکاتی جیا جیاو بەتایبەتی لەڕۆژانی هەیینیدا یاخود بەیانی جەژنان، پەیتا پەیتا خەڵک دەبینی دێن‌و دەڕۆن بۆ سەردانی گۆڕی کەسە نزیکەکانیان، کە کێلەکانیان بەجوانترین شێوە هەڵبەستووەو سەر گۆڕەکانیان بە بەردی رەنگاوڕەنگ‌و بەگوڵ‌و درەخت رازاندوەتەوە، بەڵام وا ساڵێکە من لەم گۆڕستانە نوێیەدام کەسێکم نەدی بێت سەردانێکی گۆڕی ئەم بێکەسانە بکات".

حاجی غەریب سەیری بەردی گۆڕەکان دەکات‌و دەڵێت "ئەوان بێکەس‌و بێ ماڵ‌و حاڵ بوون".

لەگۆشەیەکی دووری ئەم گۆڕستانە گەورەو فراوانەدا کە دەکەوێتە رۆژهەڵاتی شاری سلێمانی، روبەرێک تەرخان کراوە بۆ ئەوانەی بەبێکەسی سەردەنێنەوەو کەس نایەت بەلایاندا، تەنانەت لەکاتی دوا ماڵئاوایی‌و بەخاک سپاردنیشیاندا تاک‌و تەنیان، تەنها شتێک کە لەم گۆشەی گۆڕستانەدا بەدیدەکرێت بێدەنگی‌و کشوماتییە. پووش‌و پەڵاش‌و دڕک‌و داڵ لێرەو لەوێ زۆربەی گۆڕە کۆنە بەگڵ داپۆشراوە بێکەسەکانی داپۆشیوە، کە تەنها بەکێلێکی کورت‌و ڕەنگ کاڵەوە بووی بێناوو نیشاندا هەست دەکرێت گۆڕن.

حاجی غەریب وتی "کاتێک من هاتمە ئێرەو سەرپەرشتی ئەم گۆڕستانەم کرد، هیچ گۆڕێک کێلی کۆنکرێتی‌و ناوو بەرواری مردنی بەسەرەوە نەبوو، بەڵام ئێستا بەشێوەیەکی شایستە کفن‌و دفن دەکرێن‌و ناوو بەرواری مردن لەسەر کیلی گۆڕەکانیان دەنوسرێت".

سەرجەمی ئەوانەی لەم گۆڕستانەدا بەخاکسپێردراون، ھەریەکەو خاوەنی چیرۆکێکی نەزانراوی تایبەت بەخۆیانن‌‌و بەجۆرێک گیانیان لەدەستداوە، حاجی غەریب ئاماژە بەوە دەکات کە لەسەرەتای ئەمساڵی ٢٠٢٤ەوە تا کۆتایی مانگی تەموز، ١١ کەسیان لەگۆڕستانی بێکەسەکان بەخاک سپاردووە، بەڵام تەنها لەمانگی ئابدا ٧ کەسیان بەخاک سپاردووە، ئەو وتی "لە١١ کەسەکە تەنها سیانیان کورد بوون کە لەخەڵوەتگەی پیری کۆچی دوواییان کردبوو، ئەوانی تریان هەموویان عەرەب بوون، لەم ١١ کەسە یەک ئافرەتی تیا بوو، کە ئەویش هەر عەرەب بوو".

وتیشی "لەحەوت کەسەکەی مانگی ئابیش، دوانیان ئەڵمانی بوون، خۆیان وەسێتیان کردوە تەرمەکانیان تایبەت بکرێت بۆ ئەوەی وانەیان لەسەر بخوێندرێت، ماوەی ١٠ ساڵە لەکۆلیژی پزیشکی زانکۆی سلێمانی وانەیان لەسەر دەخوێندرێت‌و لەئەڵمانیاوە نێردراون، لەناو دەرمان‌و جانتای پلاستیکدا بوون کە ناشتومانن، ئەوانیتر عەرەب بوون کە لەپزیشکی دادوەری وەرمگرتوون، یەکێکیان لەئاوی دوکاندا خنکا بوو، یەکێکی تریشیان لەبەندیخانەی سوسێ خۆی کوشتبوو".

حاجی غەریب ئەوە رووندەکاتەوە کە بەشێوەیەکی زۆر شایستەو رێک‌و پێک مامەڵە لەگەڵ تەرمی ئەم بێکەسانەدا دەکەن‌و کفن‌و دفنیان دەکەن، ئەو وتی "چوار جەنازەی یەکەم کە وەرمگرت لەسەرەتای دەستبەکاربوونی ئەم کارەمدا بردم بۆ مزگەوت نوێژمان لەسەر کردن، خەڵکێکی زۆر لەگەڵیاندا هات بۆ سەر قەبران، بەڵام ئێستا لەمەیتخانە دەیشۆین، دەستنوێژیان پێهەڵدەگرین‌و کفنیان دەکەین، خۆمان سێ چوار کەسین، لەوێ دەیشۆین‌و دەیبەین نوێژی لەسەر دەکەین‌و روەو قیبلە دەیانێژین، بەڵام ئەو دووانەی کە موسڵمان نەبوون، ئەڵمانیەکان نەمانشۆردن‌و نوێژمان لەسەر نەکردن‌و لەناو تابوتی تایبەتدا ناشتنمان".

سەبارەت بەچۆنیەتی مامەڵەکردن لەگەڵ تەرمی ئەو ژنانەی بێکەسن، حاجی غەریب وتی "مردووشۆری ئافرەتمان هەیە، تەلەفونی بۆ دەکەین دێت کفنی بۆ دەکڕێ، بۆی ئەدورێ، ئنجا سابۆن‌و دەستکێش بەکاردەهێنێ‌و عەتری گوڵاو ئەپرژێنێ بەسەریداو بۆ بەخاک سپاردنی تەسلیمی منی ئەکات".

وتیشی "پێشتر بۆ گواستنەوەی تەرمەکان ئیسعافیان دەداینێ، بەڵام ئێستا ئیسعافیشمان نادەنێ، پێیانوتوین دەبێ بەڵێندەرەکە خۆی ئوتومبێل پەیدا بکات، منیش ئیسعافم نییە بەناچار بەپیکاب ئەیانبەم، کە خەڵک سەیر دەکات جەنازەیەک تەنها دوو کەسی لەگەڵدایە، سەیریان لێدێ، جەنازە چۆن بەدوو کەس دەبرێ‌ بۆ گۆڕستان‌و دەنێژرێ؟!".

گۆڕە کۆنەکانی بێکەسەکان لەگپڕستانی سلێمانی نوێ

ژمارەی گیان لەدەستدانی ئەو عەرەب‌و سوری‌و ئێرانی‌و بیانیانەی لەساڵانی ڕابردوودا روویان لەهەرێمی کوردستان کردووەو بێکەسن، ساڵ بەساڵ ڕوو لەزیادبوونە، مردنەکانیشان بەهۆکاری جیاوازو بەشێوازی جیاوازو لەبەرواری جیاوازدا ڕوودەدات، هەر لەخنکان‌و کوژرانەوە بگرە تا دەگات بەمردنی سروشتی.

ئاسۆ لەتیف، لێپرسراوی بەشی گۆڕستانەکان لەشارەوانی سلێمانی ئاماژە بەوە دەکات لەماوەی سێ ساڵی رابردوودا زیاتر لە ٣٠ کەس لەگۆڕستانی بێکەسەکان کە بەشێکە لەگۆڕستانی سلێمانی نوێ بەخاک سپێردراون، ئەو بەئاوێنەی وت "ماوەی دوو ساڵە بێکەس‌و بێناسنامەکان لەگۆڕستانی سەیوان بەخاک ناسپێردرێن، لەبەرئەوەی لەوێ جێگەی گۆڕی تیا نەماوە".

ئاسۆ ئەوە رووندەکاتەوە کە ئەم کەسانە دەبێ ماوەی ٦ مانگ لەپزیشکی دادوەری بمێننەوە دوای ئەوە کە کەسوکاری بۆ پەیدا نەبوو، کەس نەهات بەلایدا، بەبڕیاری دادوەر ئەوان وەک شارەوانی رادەستی ئەو بەڵێندەرەی دەکەن ئەرکی کفن‌و دفن کردنیانی لەئەستۆ گرتووە‌و دەبێ بەشێوازێکی رێکوپێک‌و بەپێی رێکارە ئایینییەکان کفن‌و دفنی بکات، ئەو وتی "بەڵێندەرەکە یەک مردوو بە ٤٠٠ هەزار دینار بەخاک دەسپێرێت، بەشۆردن‌و کفن کردن‌و گۆڕ هەڵکەندن‌و رێورەسمی بەخاک سپاردنییەوە، هەر کەسێک بێکەس بێت ژن بێت یان پیاو، کورد بێت یان عەرەب‌و بیانی، موسڵمان بێت یان ناموسڵمان، منداڵ‌و گەنج بێت یان پیرو پەککەوتە بەشێوازێکی شایستە بەخاک دەسپێردرێت".

وتیشی " ئەم بێکەسانە مەگەر جار جار ئافرەتیان تیا بووبێت، چونکە چەند ساڵێکە ژمارەی تاوانەکانی شەرەف کەمبووەتەوە، ئەوە دوو ساڵە هەر پیاوەو زۆربەشیان عەرەبن‌و تەمەنیان لەنێوان ٤٠ ساڵ بۆ ٥٠ ساڵدایە، تیایەتی کوژراوە، تیایەتی خنکاوە، تیایەتی ئالوودەی مادەی هۆشبەر بووەو لەپەنایەکدا گیانی لەدەستداوە، تیایەتی تووشی ئایدز بووە وەک ئەو سودانییەی لەبەندیخانەی سوسێ کۆچی دوایی کردو بەقوڵایی سێ مەتر لەناو گۆڕی کۆرناکاندا بەخاکمان سپارد، ئەوەی کوردیشە زۆربەی بەساڵاچووی خەڵوەتگەی پیریین کە کەس نایەت بەلایاندا".

وتیشی "بەدەگمەن دوای بەخاک سپاردنیان کەسێک دێت بۆ سۆراغیان، پار ئافرەتێکمان ناشت کوردی رۆژئاوا بوو، دوای ماوەیەک کەسوکارەکەی هاتن لەڕێی یوئێنەوە دۆزیبویانەوە. گەنجێکیشمان بەخاک سپاردبوو کەسوکارەکەی لەقەڵادزێوە هاتن‌و وتیان هاتوین تەرمی براکەمان بەرینەوە فەرمانی دادوەرمان پێیە، ئەمانە لەپزیشکی دادوەری وێنەیان دەگرن، وێنەکەیان لەوێ بینیبوو ناسیبوویانەوەو بردیانەوە. کوڕێکی عەرەبیشمان بەخاک سپاردبوو دوای چەند مانگێک باوکی لەبەغداوە هات‌ بۆ سەر گۆڕەکەی، بەڵام بەماتییەوە وتی: پارەم نییە بیبەمەوە با لێرە بێت".

گۆڕستانی بێ ناسنامەکان لەسەیوان

پێشتر بێکەسەکان، یاخود ئەوانەی بەهۆکاری جیاواز دەکوژران یان گیانیان لەدەست دەداو کەس لێی نەدەپرسینەوە، لەگۆڕستانی بێناسنامەکان بەخاک دەسپێردران، کە دەکەوێتە بەشی خوارەوەی گۆرستانی سەیوان. لەم گۆڕستانەدا له‌‌سه‌ر‌ هەر گۆڕێک دوو کێله‌ بەردی کورت‌و خوار دانراوه‌و زۆربه‌شیان ناوو بەرواری مردنیان لەسەر نییە، گۆڕی ناڕێک‌و به‌گڵ داپۆشراویشیان باشترین گوزارشت لەبه‌دبه‌ختی ئەوانە دەکات کە لەژیان‌و مردنیشیاندا بێکەس‌و هەناسەسارد بوون.

عوسمانی گۆڕ هەڵکەن، کە پێشتر ‌مردوشۆرو گۆڕهەڵکەنی ئەو مردوانە بوه‌ بێکەس‌و بێ‌ ناسنامە بوون‌و لەگۆرستانی بێناسنامەکان لەسەیوان بەخاکی سپاردون، بەئاوێنەی وت "ئەم بێناسنامانە ژن‌و پیاوو پیرو منداڵیشیان تیایە، ژنەکان زۆربەیان ئەوانەن بەدەستی کەسوکاریان یان بەهۆی توندوتیژی کۆمەڵایەتییەوە کوژراون‌و کەس خۆی نەکردووە بەخاوەنیان، بەڵام ئەوەندەی من تێبینیم کردووە گۆڕی پیاوی بێکەسی زیاتر تیایە، وا دوو ساڵە لەم شوێنەدا جێگەی گۆڕ نەماوەو ئەوەی بێکەسە لەگۆڕستانە نوێکە بەخاک دەسپێردرێت".

وتیشی "گۆڕستانەکان لەکولتوری کوردەواریدا زۆر گرنگن، ئەو شوێنانەن کە بۆ سەردانی مردوووکان بەکاریاندەهێنین‌و یادەوەری‌و ئەرشیفێکیشە بۆ شارەکان‌و هەمیشە خەڵکی هەوڵیانداوە گۆڕستانەکان رێکوپێک‌و ڕێکخراوتر بێت".

گٶری ژنێکی عەرەب لەگۆڕستانی نوێی سلێمانی

سلێمانی یەکێکە لەو شوێنانەی لە١٠ ساڵی رابردوودا، بەتایبەتی دوای پەلاماری داعش بۆ سەر موسڵ‌و شەنگال‌و ناوچە سوونییەکان، شەپۆلێکی گەورەی ئاوارە روویتێکردووە، ئەمە جگە لەوەی ژمارەیەکی بەرچاو لەهاوڵاتیانی بەنگلادیشی‌و وڵاتانی باشوری ئاسیا‌و ئەفەریقی بۆ کارکردن روویان تێکردووە، رەنگە هەموو ئەو عەرەب‌و بیانیانەی روویان لەهەرێمی کوردستان‌و شاری سلێمانی کردووە، خەونیان بە بەدیهێنانی ژیانێکی باشترەوە بینیبێت بەراورد بەدۆخی ژیانی ئەو شوێنانەی لێوەی هاتوون، بەڵام گەشتی هیوایان بەمردن لەسلێمانی کۆتایی هاتووە.

بەرزان محەمەد، بەڕێوبەری دەستەی پزیشکی دادوەری سلێمانی، ئاماژە بەوە دەکات کە هەر تەرمێک دێتە پزیشکی دادوەری لەگەڵ فۆرمێك رادەستی پۆلیس ئەم شوێنە دەکرێت‌و بەڵگەی تاوان وێنەی تەرمەکە دەگرن‌و هەموو زانیارییەکانی تەرمەکە وەک ڕەنگی چاو، ڕەنگی قژ، ڕەنگی پێست، ڕەنگی جلوبەرگ، باڵاو وردەکاری وەک خاڵی سەر پێست‌و چی لەناو گیرفانەکانیدایە لەفۆرمەكەدا تۆمار دەكەن، ئەو وتی "هاوکات تەرمەکە توێکاریی دەکرێت بۆ ئەوەی بزانرێت هۆکاری راستەقینەی گیانلەدەستدانی ئەو کەسە چی بووە، دوای ئەوەش ڕاگەیاندن ئاگاداردەکرێتەوە کە تەرمێک بەو ناونیشانانەی تۆمارکراون لای پزیشکی دادوەرییە، ئەگەر کەسوکاری تەرمەکە هاتن‌و بە پێی یاسا سەلماندیان ئەو تەرمە کەسێکی ئەوان بووە، ئێمە تەرمەکەیان ڕادەست دەکەینەوە".

وتیشی "ئەگەر لەماوەی شەش مانگدا هیچ کەسێک داوای تەرمەکەی نەکرد، ئەوا بەبڕیاری دادوەر شارەوانی بەڕێكارەكانی بەخاكسپاردنی هەڵدەستێت"