ستارە عارف 

مەحوی: 

گەر لەتۆ دنیا بەری بو، قەوم و خوێشت لێ بەرین 

گەر بەراتی بو، هەمو عالەم بوە باب و برات.... 

ئەمڕۆی لەپێواژۆی تەکنۆلۆژیا و زانستدا ڕەوڕەوەی جەهالەت لەڕێگەی ئیسلامی سیاسییەوە خەریکە لەم وڵاتە گەشە دەکات و پەلوپۆ بۆ هەرچی کون و قوژبن و پنتی ژیانە دەهاوێژێت و عەقڵیەتی نەوەی نوێ لەکوردستان دادەڕزێنن، جەهالەتی ئەمڕۆی دوای ڕاپەڕینی ساڵی١٩٩١ی کوردستان بە جۆرێکە میللەتێکی زەلیلکراو لەڕێگەی دەستەڵاتێکی نۆکەری وڵاتانی داگیرکار و دوژمنی کوردەوە لەسیما نەتەوەییەکانی خۆی دادەماڵرێت، بە میکانیزمی برسیکردن و چەوساندنەوە و ستەملێکردن و تیرۆر و پشتگوێخستن و بە عەرەبکردن و بۆردومانکردنەوە لەدو زۆنی دابەشکراو و لەیەکتر دابڕاودا، ئەو جینۆسایدە و تواندنەوەیەی کورد هێشتا بە دڵی پڕ لەقینی داگیرکارانی کورد نیە و جگە لەو دەستەڵاتە ستەمکارەی بۆمان نازڵ بون و وەک دار دەستی دەستیان دژمان بەکاریانهێناون، لەشکرێک لەئیسلامی سیاسی و سەلەفی عەقڵ دواکەوتویشیان بەر داوەتە ڕۆح و جەستەی ئەو میللەت و وڵاتەی کورد و بە بەرنامە خەریکی لەیەکتر هەڵوەشاندنەوە و شیکردنەوەی ڕایەڵە و شیرازە پتەوەکانی نەتەوە و نیشتمان و ناسنامەی کوردیمانن، کە پێویستدەکات هەوڵی دژ بەرامبەر هەردو دژەکەی کورد بەردەوام بێت و گەشەیان پێبدرێت. 

گۆڕینی بە زانابون ڕەگەزی جەژنی بەرات لەکوردییەوە، کە بۆنە و جەژنێکی ڕەسەنی کوردییە و لەزۆرینەی هەڵبەستی شاعیرانی کلاسیکی کوردیدا وەک یادێکی دێرینی کورد ناوی هێنراوە و لەمێژویەکی کۆنەوە لەناو کورددا پیرۆز کراوە، لەهەڵبەستی شاعیرانی وەک(مەحوی و حەمدی و قانع و مەولەوی  پیرەمێرد و هێمن و هتد)ڕەنگیداوەتەوە، پەیوەندیەکی بەهێزی بە جەژنی نەورۆزیشەوە هەیە و وەک لەهەندێک سەرچاوەدا باسکراوە، جەژنی نەورۆز بەڵگەیە لەسەر سەرکەوتنی کورد لەپێواژۆی ماددەکاندا و ساڵانە ئەو سەرکەوتنە لەلایەن گەنج و ژنان و کوڕانی کوردەوە پیرۆز کراوە و ماڵە و ماڵ گەڕاون و پەیامی سەرکەوتن و جەژنی نەورۆزیان بە میللەتەکە گەیاندوە، بەراتیش پشکێکە لەو سەرکەتن و یاد و جەژنە و پەیوەستییەکی باش لەنێوانیاندا هەیە، ئەوە نیشاندەرە بەرات بۆنەیەکی ساڵانە یان جەژنێکی کۆنی کوردە و هیچ پەیوەندییەکی بە ئایینی ئیسلامەوە نییە، وەک ئەمڕۆ کۆلکە مەلا و ئیسلامی سیاسی و سەلەفی جاهیل دەیانەوێت بە پیلانی وڵاتانی داگیرکاری وەک عەرەبی عێراق و تورک و ئێران بنەڕەتی ئەو ڕەسەناییەتییە لەکورد بسێننەوە و تەعریبی بکەن و مۆرکێکی ئایینی و ئیسلامی پێ ببەخشن. 

لەمێژوەوە تا ئەمڕۆ زمانی کوردی و هونەر و مۆزیک و ناسنامەمان دەدزن و دەیعەرەبێنن و دەیتورکێنن و دەیفارسێنن و کوردی لێ بێبەش دەکەن، بۆ نمونە ئەگەر سەرنج بدەین دەف و تەمبور یان ساز دو ئامڕازی مۆزیکی تەواو ڕەسەنی کوردیین و پەیوەندیان بە باوەڕداری ئایینی و عیرفانی کوردییەوە هەیە و لەباشور و ڕۆژهەڵاتی کوردستاندا زۆر باوە و زۆرترین بەکارهێنانی هەبوە و هەیە، کەچی لەلایەن فارس و تورک و وڵاتانیتری داگیرکاری کوردستانەوە براون و هەوڵدەدەن سیمای خۆیانی بەسەردا بچەسپێنن و لەکوردی بسێننەوە یان بدزن، لەکاتێکدا هیچ یەکێک لەوڵاتانی داگیرکاری وەک عەرەب و تورک و فارس لەکورد کۆنتر و ڕەسەنتر نین، ئەوان لەڕێگەی داگیرکاری و پەلامار و لەناوبردنی ئەوانیتر و بەکارهێنانی ئایینی ئیسلامی بۆ تواندنەوەی نەتەوەکانیتری وەک کورد دروستبون و گەشەیان کردوە و ڕەچەڵەک و ڕیشەی کۆنی مێژوییان نییە یان زۆر تازەیە. 

زۆرجار لەلایەن مەلا و بانگەواز خوازەکانی ئیسلامی سیاسیەوە دەیبیستین، کە بەرات لەبەرائەی عەرەبیەوە هاتوە و بۆ بێبەریبونی عائیشە لەو تۆمەتانەی بۆی دروستکراون و بۆ پێغەمبەری ئیسلامی دەگەڕێننەوە و گوایە لەشەوی١٥ی شەعباندا خوای گەورە بە چاوی ڕەحمەت لەهەمو خەڵکی سەر زەوی دەڕوانێت و بەرەکەتیان بەسەردا دەڕێژێت، چونکە بەرەو پیرەوەچونی مانگی ڕەمەزانە و وتەیتری لەم جۆرەی بە باڵادا دەبڕن، بەڵام دەکرێت کلتوری نەتەوەیی کورد 

یەکەم: بەهۆی ژێر دەستەیی کوردەوە و ستەم و زوڵمی دەوڵەتی داگیرکار و زاڵبونی ئایینی ئیسلامەوە لەناو کۆمەڵگەدا تێکەڵ بە ئایینی ئیسلام بوبێت و لێکچون لەنێوان وشە و دەستەواژەکەکاندا دروستبوبێت، بەڵام ئەوەی زیاتر ئەو تێکەڵییەی دروستکردوە، ئەوەیە کورد کاری لەسەر نەریت و کلتور و شوناسەکەی نەکردوە و نە بواری هەبوە و نە سەلیقە و نە هوشیاری نەتەوەیشی ئەوەندە گەشە کردو بوە، تا زانستیانە مێژویی سیاسی و نەتەوەیی خۆی بنوسێتەوە و لەو مێژوە شێوێنراوەی جیا بکاتەوە، کە دوژمنان بۆیان دیاریکردوین و بەسەرماندا سەپاندویانە، هەمیشە هێرش و داگیرکار و جەنگی تایبەتی ئەو وڵاتانە و پەلاماری ئیسلامی سیاسیش کوردیان چەواشە کردوە و بۆشاییەکە لەقازانجی ئەواندا بوە و قۆستویانەتەوە و ناسنامەی کوردیان بە هەمو جۆرەکانییەوە بۆ بەرژەوەندی و مەرامیان بەکاربردوە و کوردیان لەڕەگ و ڕیشەیی هەزاران ساڵەی خۆی دروخستۆتەوە، لەکاتێکدا بۆ نمونە بەرات لەناو هەمو گەلی کورد دا لەباکور و باشور و ڕۆژهەڵاتی کوردستان زۆر کوردیانە و بە بەیت و بالۆرە و هەڵبەست و چوارینەی کوردی پیرۆز کراوە و وەک نەریتێکی نەتەوەیش گوزارشتی لێکراوە، دور بوە لەمۆرکی هەر وڵاتێکی دوژمن و بێگانە و ئەمڕۆیش دەبێت هەروا بمێنێتەوە. 

لەسلێمانی، کە بەرات پیرۆز کراوە وتراوە 

گاهێ ڕۆژ و گاهێ ڕات 

موبارەکتان بێت بەرات 

ڕات واتای ڕەتبون-دەربازبون ی گەیاندوە واتە شەو دەڕوات و ڕۆژ دەبێتەوە. 

پەیامی بەرات مانای هاوبەشیکردن و ئاوڕدانەوە لەکەمدەرامەتان و بەسەرکردنەوە و تازەکردنەوەی پەیوەندی نەتەوەیی و کۆمەڵایەتی و گرێدانەوەی بەند و ڕایەڵەی ڕۆحی و دۆستایەتی و نەتەوەیی نێوان نەتەوەکەی گەیاندوە و بە ئەندازەیەکی زۆر لەسەرەتاوە پەیوەندی و پەیوەستبونی بە ئایینی ئێزیدیبون و زەردەشتی کوردییەوە هەبوە نەک ئایینی ئیسلام، تێکهەڵکێشیەک لەنێوانیاندا هەبوە و ئەگەر پەیامێکی ئایینی گەیاندبێت ئەو پەیامە هەڵقوڵاوی ئایینی کوردی بوە و هیچ نزیکایەتیەکی بە ئیسلامەوە نەبوە و نیە، شەوی بەرات لەهەمو کوردستان و لەباشوری کوردستانیش بە تایبەتی لەسلێمانی یاد کراوەتەوە و دەکرێت، بۆیە لەیادەوەری خەڵکیشدا تابلۆیەکی ڕەنگینی کوردیان نەخشاندوە، وێڕای قەیرانە قورسەکانی ژیانیش ساڵانە پیرۆزی دەکەن، بەڵام گرنگ لەمانایەکی ئایینی و پەیوەستکردنی بە ئیسلامەوە جیابکرێتەوە و مۆرک و هێما نەتەوەیەکەی خۆی بە باڵادا بکرێتەوە. 

شەوی بەرات بە جۆرێک تێکەڵ بە ئایینی ئیسلام کراوە، لەبەرئەوەی کەوتۆتە پانزدەهەمین ڕۆژی مانگی شەعبانی ساڵنامەی کۆچی و بە مانا پانزدە ڕۆژ پێش هاتنی مانگی ڕەمەزانەوە دەیانەوێت ئیتر هێمایەکی ئایینی پێ ببەخشن و یان دەیانەوێت تێکەڵ بە شەوی قەدری بکەن و بە یەک بۆنەی لەقەڵەم بدەن، یان بۆ ئایەتی سێهەمی سورەتی دخانی قورئانی دەگەڕێننەوە، لەکاتێکدا دەبێت هاوچەشنی لەوشەکەدا هەبێت، بەڵام بۆ هەمومان زۆر ڕونە، کە مانا و ناوەڕۆکەکەی لەلای کورد جیایە و لای ئایینی ئیسلامیش جیایە، لەلای کورد ناوەڕۆک و گەوهەری بەرات گرنگە و هەڵگری هێماییەکی نەتەوەییە و لەلای ئیسلام وا نیە و زۆرم بیستوە، کە لەسەردەمەکانی دەستەڵاتی عەرەبی و ئیسلامییدا ڕێکەوت و ساڵیادی بەراتیان گۆڕیوە و لەگەڵ مانگی شەعبان و ساڵنامەی کۆچی هاوجوتیان کردوە و گونجاندویانە بۆ ئەوەی بە بۆنەیەکی ئایینی و ئیسلامی لەقەڵەمی بدەن، چونکە شەوی بەراتیش وەک شەوی چلە و جەژنی نەورۆز و سیماکانیتری کورد بۆ سەردەمی میتراییەکان دەگەڕێنەوە و تەواو کوردیین و لەقۆناغی ماددەکانیشدا بایەخی زۆریان پێدراوە و ساڵانەیش یادکردنەوە و پیرۆز کردنیان نیشانەی جیاوازی کوردی لەعەرەب و ئەوانیتر گەیاندوە، بۆیە کاریان بۆ سڕینەوە و بە عەرەبکردنی و تێپەڕاندنی بە فیلتەری ئیسلامدا کردوە، کەواتە ئەرکی کوردە بە عەقڵێکی هوشیارەوە کار لەسەر جیاکردنەوەی هێماکانی لەئایینی ئیسلام و گەشەپێدانی هۆشمەندی تاک لەپێواژۆی داهاتودا بکات و سنور بۆ ئەم مەرگەساتانە دابنێنن. 

سەرچاوە: 

مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس و محەمەدی مەلا کەریم، دیوانی مەحوی، لێکدانەوەو لێکۆڵینەوە، چاپی سێهەم، انتشارات کوردستان، سنە٢٠٠٢. 

محەمەد مەردان، بەرات لەڕێڕەوی مێژودا، چاپی یەکەم، چاپخانەی شڤان، سلێمانی٢٠١٢.