خوێندكاری دوكتۆرا لە مێژووی نوێ و هاوچەخ
چەمكی خواردنەوەی جامی ژەهر، لەئەدەبیاتی ئێرانیدا، بڕیارێكی ناچارییە و بەكاردەهێنرێت بۆ یەكلاییكردنەوەی بابەت و پرسێك، یان خۆ ڕزگار كردن لە كێشەیەك كە یەخەی گرتبیت. بەكارهێنانی ئەم چەمكەش لەبواری سیاسی دا، دەگەڕیتەوە بۆ كۆتاییەكانی جەنگی ئێران و عێراق، كاتێك خومەینی لە بەیاننامەیەكدا، بەناچاری ڕەزامەندی خۆی لەسەر بڕیارنامەی 598 ی ئەنجومەنی ئاسایش لە 20 تەموزی 1988 دەردەبڕیت و بە خواردنەوەی جامی ژەهر ناوی دەبات و كۆتایی بە جەنگی ئێران و عێراق دەهینێت.
ئەمە لەكاتێكدا بوو كە چەندینجار ڕایگەیاندبوو "جنگ جنگ تا پیروزی/ جەنگ جەنگ تا سەركەوتن" بەڵام بەهۆی ئەو كێشانەی كە ڕووبەڕووی ئێران بوبوویەوە وەك: قوڵبوونەوەی كێشەی ئابوری وەك: خاڵی بوونی خەزێنەی وڵات، كورتهێنانی بودجە و دابەزینی نرخی دراو ... هتد. بۆیە ڕێبەری باڵای ئەوكاتی ئێران ناچار بە خواردنی یەكەم جامی ژەهر كرا.
لەئێستەشدا، ئێران لە دوڕێیانێكی سەختی بڕیارداندایە، ئایا ئامادەیە بۆجاری دووەم جامێكی دیكەی ژەهر بخواتەوە و خۆی ڕزگار بكات؟
خامنەیی، ڕێبەری باڵای ئێستە، ئەوكات سەرۆك كۆماری ئێران بوو، ڕازی بوو بەبڕیاری خواردنی جامی ژەهر، ئەی ئایا ئیستە كە خۆی ڕێبەرە، دووەم جامی ژەهر دەخواتەوە؟
دەتوانین بڵێین لەدوای ناردنی نامەكەی ترامپ بۆ ئێران، بە گریمانەیەكی بەهێزەوە وەڵامی بەڵێ بۆ ئەو پرسیارە هەڵبژێرین. وەك دەگوترێت، نامەكە دوو بژاردەی بۆ ئێران دیاری كردووە، یان جەنگ یان لەناوبردنی وێستگە ئەتۆمیەكان و هەڵوەشاندنەوەی گروپە چەكدارەكانی پەیوەست بە ئێران.
ئەمەش دو ئاڕاستەی لەنێو دەسەڵاتدارانی ئێراندا درووستكردووە كە خۆی لە حكومەتی سەربازی (دژە دانوستان) بە ڕێبەرایەتی خامنەیی ڕێبەری باڵا و حكومەتی سیاسی (هاوڕای دانوستان) بە سەرۆكایەتی پزیشكیان دروستكردووە، ئەڵبەت بڕیاری كۆتایی لای حكومەتی سەربازی (مەیدانی جەنگ)ە و حكومەتی سیاسی جێبەجێكاری بڕیارەكانە.
خودی خامنەیی، لەناخەوە بەهیچ شێوەیەك لەگەڵ ئەنجامدانی دانووستان نییە لەگەڵ ئەمریكا، لە وتاری نەورۆزیشدا ئەوەی نەشاردەوە كە ڕازیبوون بە دانووستان لەگەڵ ئەمریكا، بە واتای سەپاندنی خواستەكانی ئەمریكا دێت، بۆیە جەختی لەسەر ئەوە دەكردەوە كە هەرگیز دانوستان لەگەڵ ئەمریكا ناكات، ئەگەریش دانوستانیش بكات، ئەوا لەگەڵ حكومەتی ئێستەدا نایكات.
سەرباری ئەو بۆچوونە توندانەش، بەڵام لە كاتی هەستیاریشدا، ڕێگری لێ ناكات. خامنەیی بۆ خۆی باوەڕێكی بۆ حاڵەتی سیاسەتی ناچاری و ڕزگاریی داڕشتووە و ناوی نەرمی قارەمانانە "نرمش قهرمانانە" ی لێناوە، ئەمەشی لەسەر سێ بنەما و پایەی "عزت- حكمت- مصلحت" ڕاوەستاندووە، بۆیە لە كۆتاییەكەیدا دەگاتە ڕەچاوكردنی بەرژەوەندی وڵات لەنێو بژاردەكانی لەناوچوون و مانەوەدا، كە ناچار لە پێناو مانەوەدا دەبێت خواردنەوەی جامە ژەهرەكە هەڵبژێردرێت.
پرسیارەكە ئەوەیە، ئایا ئێران لە ئێستەدا گەشتووەتە بڕیاردانی كۆتایی بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەكانی؟
بەسەرنجدان لە بارودۆخی گروپەچەكدارەكانی نزیك لە ئێران و بارودۆخی ناوخۆی ئێران كە لێكەوتەی گەمارۆكانە، وەڵامی ئەم پرسیارەش دەكرێت بەڵی بێت. كێشەی گەورەی ئابوری لە گرانی، دابەزینی نرخی دراو، كورت هێنانی بودجە، بێكاری و هەژاری درووستكردووە، ئەمەش بووەتە هۆی دروستبوونی ناڕەزایی خەڵك، بۆیە لە ئەگەری هێرشی سەربازی بۆ سەر ئێران، ترسی تەقینەوەی سەرتاسەریی ئەو ناڕەزایەتیانە دەكرێت و ئەمەش تا لێواری لەناوچوون، مەترسی تەواو بۆ سەر پێگەی حكومەت دروستدەكات.
بۆیە دەكرێت بڵێین كە لەكۆتاییدا، ئابوری هەیمەنەی خۆی بەسەر بڕیاری سیاسییدا دەسەپێنێت، بەڵام بڕیارەكە چۆن گەڵاڵە دەكرێت؟
ئەمەش ناوەندەكانی ئێرانی دابەشی سەر سێ ئاڕاستە كردووە، لایەك پێی وایە كە نابێت جامی ژەهر بنوشرێت و پێویستە ئێران تەسلیمی خواستەكانی ئەمریكا نەبێت. لایەكی دیكەش پێی وایە كە دانووستان باشترین بژاردەیە و پیویستە جامە ژەهرەكە بنۆشرێت. لایەنی سێیەم پێی وایە كە دەبێت ئەم پرسە ببرێتە پەڕلەمان و لەوێوە بڕیاری لێبدرێت، ئەمەش هەم ڕێبەر لە ئیحراجی دەردەكات و لە بەرپرسیارێتی لێكەوتەكانی بڕیارەكە ڕزگاری دەكات، هەمیش دانووستان لەگەڵ ئەمریكا ئەنجام دەدرێت و ڕێگەچارەی كۆتایی دەدۆزرێتەوە، ئەڵبەت ئەمانەش ترسی خۆیان لە داواكاریە بەردەوامەكانی ئەمریكا تا تەواو لاوازكردنی ئێران و ئامادەسازی بۆ لەناوبردنی، ناشارنەوە. بەڵام هێشتاش لە بژاردەی جەنگ بە باشتری دەزانن.
بۆیە ئێستە بژاردەكانی بەردەم ئێران سەخت و چارەنوسسازن و لێكەوتەی جیاوازیان لەسەر ئەو ووڵاتە دەبێت. بەڵام بەگشتی، ئێران لەبیری خۆ ڕزگار كردنییەتی لە ڕووخان، بۆ ئەمەش دەیەوێت لە ئاستی دەرمانێكی ئارامبەخش دا جامە ژەهرەكە بخواتەوە و كات بەڕێ بكات تا ئەم خولەی سەرۆكایەتی ترامپ كۆتایی دێت، دواتر سیاسەتی نوێ بەرامبەر حكومەتی داهاتوو دابڕێژێتەوە.