رۆژئاواو ئیسلامۆفۆبیا
شۆرش خالید ئاژگەیی
2019-04-25 1361
یەکێک لەکردەکانی سیاسەت‌و ئامانجی ماس میدیای رۆژئاوا لەبیست‌و پێنج ساڵی رابردودا، نمایش کردنی ئیسلام‌و موسوڵمانە کۆچەریەکانی ئەوروپایە وەک هەرەشەیەکی ناسرووشتی شاراوە لەسەر کولتورو شارستانیەت‌و پێشکەوتنی ئەوروپاوە.
دامەزراوە میدیایەکانی ئەورووپا بەنوسراو بینراو بیسراوەوە بەنمایش کردنی سیمایەکی ترسناک‌و پر لەمەترسی لەئایینی ئیسلام هەمیشە هەوڵیان داوە ڕۆڵێکی سەرەکی لەهاندانی سیاسیەکان‌و پەرەپێدانی هەستی پۆپۆلیستی‌و رق‌و قین‌و دەمارگیری نەژادی لەنێو ئەورووپیەکان بگێرن‌و کۆمەڵگاکان دابەشی سەر بەرەی " ئێمە"و " ئەوان" ەوە بکەن.
دوای رووداوەکانی یازدەی سێپتامبەر و زنجیرە رووداوەتیرۆریستیەکانی ساڵانی دواتر لەسەر دەستی رێکخراوە تووندڕۆئیسلامیە سەرلێشێواوەکانەوە لە رۆژهەڵاتی ناوەراست و ئەورووپاو ئەمریکا، ئیسلامۆفۆبیا بوو بە ئامرازێکی کاریگەر و کارتێكی بەهێزی هەڵبژاردن بەدەست بزاڤە تووندڕۆکانی رۆژئاواو دواجار راکێشانی سەرەنجی زۆرترین جەماوەر بۆ لای پەیام و سیاسەتە دژە پەناخوازەکانیانەوە.
ئەم ململانێیە جاران لە رووبەری گشتی کۆمەڵگە ئەورووپیەکاندا تا رادەیەک شاراوەو نادیارو حەشاردراو بوو. لێ دوای هەرەسی یەکێتی سۆفیەت و رووخانی دیواری بەرلین و پاشەکشەی سۆسیالیزم، سیماکەی بە جۆرێکی تر دەردەکەوێ و بە ئاشکرا خۆی نمایش دەکات و رووبەرێکی بەرفراوانیش لە رووبەری سیاسی و فەرهەنگیەوە بۆ خۆی تەرخان دەکات.
هاوکات لەگەڵ هەڵوەشانەوەی سیستەمی دوو جەمسەری پر لە ململانێی سۆسیالیزم و کاپیتالیزمدا، زیهنیەتی رۆژئاوا کەوا بە درێژایی چڵ ساڵی جەنگی سارد، خووی بە ململانێ و بەربەرەکانی لەگەڵ سیستەمێکی تۆکمەو ستراکتۆرێکی هزری و ئابوری سۆسیالیستیەوە گرتبو، دوای رووخانی سیستەمی نێودەوڵەتی پێشووەوە، ئیسلامۆفۆبیای کردە شوێنگرەوەی ترس و دڵە راوکێ و نیگەرانی لە ئەندێشەی کۆمۆنیزم و پەرەسەندنی ململانێکانەوە.
گەران بە دوای دوژمنێکی وەهمی هەمیشە لە هزرو بیرو ئەندێشەی سیاسەتمەدارانی رۆژئاواییدا ئامادەیی هەبووەو هەیە. ترس لەم دوژمنە وەهمیەش بۆتە دەسکەڵایەکی شەرعی و یاسایی شاراوە بە دەست دەستەبژێری سیاسیەکانەوە بۆ درێژەدان بە دارشتن و گرتنەبەری ئەو سیاسەت و رێنمایی و یاساییانەی بۆ هێشتنەوەی رۆژئاوا بە شکۆمەندی و سەردەستەیی و گەورەییەوە بە پێویستی دەزانن.
ئیسلامۆفۆبیا لەگەڵ دروست بوونی رێکخراوە تیرۆرکاریە جیهادیە ئیسلامیەکان، ئێستا ( حاڵەتی ) تێپەراندووەو بووە بە (دیاردەیەک)ی سرنج راکێش و جێی تێڕامان و لە ئەولەویەت دانانی سیاسیەوە.
لە ناوەندە ئەکادیمی و توێژینەوەکان، ئیسلامۆفۆبیا وەک هەستێکی ئاگرینی توورەو سەغڵەتی دەمارگیری دژبە ئیسلام وموسوڵمانانەوە پێناسەی بۆ کراوە. ئەم هەستە لە زۆر حاڵەتدا لەگەڵ واقعی سیاسی و کۆمەڵایەتی ناتەباو دژە و تەنیا وەک وەهمێکی سایکۆلۆژی و ترس لە ( ئەوانیتر) خۆی وێنا دەکات.
لە رووی زمانەوانیەوە وشەی ئیسلامۆ فۆبیا لە دوو بەشی ( ئیسلام) و ( فۆبیا) پێک هاتووە. فۆبیا بە مانای ترس و دڵەراوکێی (ناعەقڵانی) یا ( بێزاری و نەفرەت) ەوە دێت لە شتێک یا لە دیاردەیەک.
فەرهەنگی ئاکسفۆرد ئیسلامۆفۆبیای بەمجۆرە مانا کردووە: ترس یا رق و قین بەرامبەر بە ئیسلام، موسوڵمانان یا کولتوری ئیسلامی، بەتایبەتی کاتێک بنەوانی ئەم ترسە جۆرێکە لە هێزی سیاسی. بە واتایەکیتر هێزێکی سیاسی فاکتەروپاڵنەری نشونمای ئەم جۆرە هەستەیە و هاوتەریب لەگەڵ رووداوەکاندا خۆی وێنا دەکات و رۆڵی نمایشکارێکی سیاسی بەبکەرەکەیەوە دەبەخشێ.
پیتەر گۆشلاکی نووسەر پێی وایە ئەم ترسە، ترسێکی هەڵقوڵاوی هەناوی کۆمەڵگاکانە لە ئیسلام و موسوڵمانان. وشەی فۆبیا ( Phobia ) لە ئەسڵدا مانای ترسێکی ناعەقڵانی و شیتانەیە لە شتێک یا دیاردەیەکی نامۆ. لەزانستی سایکۆلۆژی هەموو جۆرە ترسێک عەقڵانی نیە و ناچێتە خانەی عەقڵانی بوونەوە.
بۆیە ئیسلامۆفۆبیا ئەو ترسەیە، لە کۆمەڵگاکانی رۆژئاوا لە لایەن بەرەی راسترۆ دەمارگیرەکان بەگشتی و بزووتنەوە رەگەزپەرەستە شۆڤینیەکانەوە دوای رووداوەکانی یازدەی سێپتامبەر بەم لاوە پەرەی پێ دەدرێت و ختوکە دەدرێ. ئەم ترسە ترسێکی ناعەقڵانیە و خاونی رەهەندێکی کۆمەڵایەتی و سیاسی و کولتوریەو بۆتە کارتێکی بەهێزی هەڵبژاردن و ئامرازی گرتنە دەستی دەسەڵات لە لایەن بزاڤە راسترۆو رەگەزپەرەستەکانەوە.
ئەم بزاڤانە لە دوای کۆتایی دووەم جەنگی جیهانی و ڕاماڵینی بیری رەگەزپەرەستی و نازیسم و شۆڤینیزمەوە نەیانتوانیوە شوێن پێیان لە گۆرەپانی سیاسی و ململانێ سیاسیەکاندا هەبێ و و زیاتر وەک ئاوێکی مەنگ و بێدەنگ ماونەوتەوەو توانای کاریگەری نواندن و ئاراستەکردنی کۆمەڵگاو پرۆسەی سیاسی وڵاتانی ئەورووپیان لێ سەندرابووەوە.
بەڵام لەم قۆناغەی ئێستادا، بنەمای ستراتیژی کاری سیاسی ئەم بزاڤانە گۆرانکاری رادیکاڵی بەسەردا هاتووەو خۆی لەوەدا دەبینێتەوە: ئەمان بەردەام وا خۆیان نمایش دەکەن، تەنیا ئەوانن پارێزەری راستەقینەی کولتور و شارستانەیەت و عەقڵیەتی سەردەستەی رۆژئاوایی و کولتورو دابونەریتی هاوردەکراوی کۆچبەران بە هەرەشەیەکی جدی لە سەر کولتور و زمان و شارستانیەتی ئەورووپی دادەنێن. وەسفی ئەمان بۆ رۆژئاوا، بە بۆچوونی خۆیان، هەڵگری عەقڵانیەتێکی رەهایە و لایەنی بەرامبەریش بەدەرو خاڵیە لە عەقڵانیەت و هەوڵی یەکسان کردنی دوو دونیابینی و شارستانیەتی لێک جیا، لە بنەوانەوە رەت دەکەنەوە و دژی دەوەستنەوە.
کۆفی عەنان سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ساڵی ٢٠٠٤ لەمیانەی کۆبوونەوەی سالانەی رێکخراوەکەدا ئاماژەیدا بەوەی، جیهان واخەریکە دەستەواژەیەکی گشتگیری ترسناک بۆ پێناسەکردنی ترسی بەرفراوان و دەمارگیری و دڵەراوکێ لە دوای تێپەربوونی سەدەی بیستەم و ماڵئاوایی کردن لەکاریگەریە تراژێدیەکانی دوو جەنگی جیهانی ماڵوێرانکەر گەڵاڵە بکات. ئەم دەستەواژەوەی ئیسلامۆفۆبیایە.
ناوەندەکانی توێژینەوە ئەکادێمی و لێکۆڵینەوە لەسەر ئەم بۆچوونە هاوڕان، ئیسلامۆفۆبیا لە کۆتایی ساڵانی نەوەد و دوای روووداوکانی یازدەی سێپاتەمبەرەوە لە لایەن کۆمەڵە و تاقم ودەستە و جووڵانەوە راسترۆکانی ئۆرووپاوە هاتە بەرباس و لێکۆڵینەوەو لە فەرهەنگی سیاسیدا جێگیر کرا. ئەم دەستەواژەیە دەکرێ وەک چەکێکی رەگەزپەرەستی لەلایەن بزووتنەوە رەگەزپەرەستەکانەوە بۆ راکێشانی زۆرترین دەنگی جەماوەر بۆ لای بیروبۆچوون تووندە دەمارگیریەکانیانەوە بەکار بهێنرێ و لە کاتی هەڵبژاردنەکاندا کورسی پەرلەمانی و شارەوانیەکانیان بۆ مسۆگەر بکات.
حەقیقەتە مێژوویەکان ئەوەمان بۆ دەسەلمێنن ناکۆکی یا (دوژمنایەتی) نێوان رۆژئاواییەکان وگەلانی موسوڵمان هیچ پەیوەندی بە رووداوە تیرۆریستیەکانی یازدەی سێپتامبەر و ئەم دواییەی چەند وڵاتێكی ئەورووپی و تەوژمی پەناخوازانی وڵاتانی موسوڵمانی راکردوو لە چنگ دیکتاتۆریەت و بێدادی و گەندەڵی و ئاڵۆزیە سیاسیەکانەوە نیە، ئەوەندەی رەگ و ریشەیەکی میژوویی هەیە.
دوای دەستبەسەراگرتنی رۆژهەڵاتی ناوین و باکوری ئەفریقا لە لایەن موسوڵمانانەوەو شکستی ئیمپراتۆریەتی مەسیحیەتی بیزانس لەو شوێنانە لە سەدەکانی هەفتەم و هەشتی زایینیدا، قۆناغی هاوبەشی کۆتایی پێ هات و دوژمنایەتیەکان لەسەر دەسەڵات و قەەڵەمرۆیی و سەردەستە بوون، پەرەیان سەند.
جەنگی ( پواتیە) لە ساڵی ٧٣٢ ی زایینی کە تیایدا مەسیحیەکان موسوڵمانانیان دووچاری شکستێکی قورس کرد، ئێستاشی لەگەڵدابێ بە نەبەردی یەکلا کەرەوەو جێگەی شانازی لە مێژووی ئەورووپادا لە قەڵەم دەدرێت.
دوای ئەم سەرکەوتنە قەشەیەکی دەست رۆیشتوو بە ناوی ( پکنسیس) لە سەدەی هەشتەم دەستەواژەی ( ئۆروپا) ی وەک هێمایەک بۆ پێناسەی سەرکەوتنی مەسیحیەت بەسەر موسوڵماناندا داهێناو ئەم بەرگەی بەسەر رۆژئاواییەکاندا بڕی و ناوی ئۆروپا لە دایک بوو.
داهێنەرانی ئیسلامۆفۆبیا
داهێنانی تیۆری و ئایدیۆلۆژیا لە رۆژئاوا لە ئەنجامی بۆشاییەکانەوە لە دایک نەبوونە و نابێت. ئەوانەی لە پشت ئەم تایپە لە داهێنانەن بە پێی رووداوو گۆرانکاریە کۆمەڵایەتیەکانی هەناوی کۆمەڵگاوە، هەنگاو هەڵدەگرن و وێنای بۆچووونەکانی خۆیان دەکەن. هاتەریب لە گەڵ گۆرانکاریە فەرهەنگی و کۆمەڵایەتیەکان و لە پاڵ گەشەی کۆمەڵگاوە لە رووی دیمۆگرافیاو جۆری رەگەزە پێکهێنەرەکانی چین و توێژەکانەوە، تیۆری و بیرۆکە دادەرێژن و بە کردەوەش کاری بۆ سەرخستنی دەکەن و ستراتیژی و سەقفێکی زەمەنی بۆ دادەرێژن.
دوای تەوژمی پەناخوازانی موسوڵمان لە کۆتایی هەشتاکان و سەرەتای نەوەدەکان بۆ ئەورووپا، مەترسی گۆرانکاری و ریفۆرم لە مۆدێلی کۆمەڵگاو سیستەمی سیاسی و چەمکەکانی وەک یەکسانی و مافی مرۆڤ و دیموکراسی هاتنە ئاراوە. ترسەکەش زیاتر پەیوەست بوو بە ترس و نیگەرانی لە هەڵتەکان یا گۆرانکاری کردن لە بونیادی کۆمەڵایەتی و فەرهەنگی و عەقڵیەت و جیهانبینی تاکی جڤاکە ئەوروپیەکان و شوێن گرتنی لە لایەن بیرو فەرهەنگی ئیسلامیەوە.
ئامارە فەرمی و نافەرمیەکان باس لە بوونی ٣٣ ملیۆن موسوڵمان دەکەن لە سەرتاسەری ئەرووپادا. بەشێکی زۆری ئەمان پێک دێن لەو پەنابەرانەی لە ترسی شەرو کوشتار و ماڵوێرانی و دیکتاتۆریەت و بێدادی و هەژاری پەنایان بردۆتە ئەوروپا و بەشێکی تریشیان لەو موسوڵمانە ئەوروپیانەی وەک، بۆسنیەکان، ئەلبانیەکان، تورکە ئەوروپیەکان، رۆمانەکان، تاتارەکانی هەنگاری و ...پێک دێن).
هەردوو بیرمەند، ساموێل هاتینگتۆن و بێرنارد لویس ( لە مانگی پێنجی ساڵی ٢٠١٨ لە تەمەنی ١٠١ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد) لە ساڵانی دوای کۆتایی جەندگی ساردی نێوان بلۆکی سۆسیالیستی و رۆژئاوا، بیرۆکەی ئیسلامۆفۆبیا و ترس لە پەرەسەندنی شوناس و کولتوری ئیسلامی و موسوڵمانانیان لە رۆژئاوا خستەروو.
لویس کەسێک بوو رێک لە ساڵی ١٩٨٨ و دوای کۆتایی هاتنی جەمسەر بەندی نێوان سۆسیالیزم و کەپیتالیزم لە کۆنفرانسێکدا پەردەی لەسەر بۆچوونەکانی دەربارەی کارلێکی نێوان ئیسلام و دیموکراسیەوە هەڵدا و لە بیست ساڵی رابردوودا بە یەکێک لە بیرمەندە چالاک و ناودارەکانی رووبەری گۆرەپانی فکری نیوکۆنسێرڤاتیڤە ( پارێزگارە تازەکان) رۆژئاواییەکانەوە دەناسرێ. وامەزەندە دەکرێ لویس یەکێک بووبێ لەو کەسایەتیە ئەندێشمەندە رۆژئاواییانەی کاری لەسەر داهێنانی بیری ئیسلامۆفۆبیاوە کردبێ و یەکێک بووبێ لەو روناکبیرانەی هانی ئیدارەی کۆماریەکانی دا رژێمی سەدام لە ساڵی ٢٠٠٣ دا بە زەبری هێز لەسەر کار لابدەن و عێراق داگیر بکەن.
بنەمای هزری ئیسلامۆفۆبیا
هەموو جۆرە تایپێک لە فکرو ئەندێشە، بنەمایەکی پتەوو ستراکتۆرێکی بەهێزی هەیە، روناکبیران پشتی پێ دەبەستن و لە رێگەیەوە پەرە بە بیرۆکە و گریمانەکانی خۆیانەوە دەدەن.
بۆ دیاری کردنی پەرەسەندنی هۆکارەکانی ئیسلامۆفۆبیا، دوای نزیەکی سی ساڵ ژیان لە ئەوروپا و ئاشنایەتی لەگەڵ ناوەندەکانی توێژینەوە لێکۆڵینەوەی ئەکادێمی بە پێویستی دەزانم ئاماژە بەم چەند خاڵە جەوهەریەی خوارەوە بدەم:
بە چاوی جەمسەرێکی یەکپارچەو کۆنسێپتێکی جێگیرو نەگۆڕ لە ئیسلام دەرواندرێ.
رەهەندە فەرهەنگی و کۆمەڵایەتی و دونیاییەکانی ئیسلام وەک فەرهەنگ و ئایینێکی بێگانەی ناتەبا و نایەکسان بە دیموکراسی رۆژئاوا دەخرێتە روو.
بەدەر لەمەش ئەم ئایینە وەک کۆنسێپتێکی خێڵەکی و ناعەقڵانی لە قەڵەم دەدرێت!
ئیسلام وەک ئایینێکی تووندوتیژی گەلانی دواکەوتوو، دڕندە و سەرچاوەی تیرۆر پێناسەی ببۆ دەکرێ!
وەک ئایدیۆلۆژیایەکی سیاسی و سەربازی حیسابی بۆ دەکرێ!
رۆژئاواییەکان پێیان وایە هەرجۆرە رەخنەیەک لە رۆژئاواو کۆمەڵگەی ئەورووپی و ئەمریکی بێنرخ و بێ بەهایە و نابێ رەخنە لە فەرهەنگ و شارستانیەتی پێشکەوتووی سەردەستەی رۆژئاوایی بگیرێ!!!
رۆژئاواییەکان بە رەت کردنەوەی کۆی گشتی ئیسلام و تایبەتمەندیە رۆحی و مەعنەویەکانیەوە، رێگە لە موسوڵمانان ( بە گشت بیرو بۆچوون و لقەکانیەوە) دەگرن رۆڵیان لە پرۆسەی ژیانی کۆمەڵایەتی گشتی و بەشداری کردن لە ژیانی دیموکراسی و سیاسی و ئیداریدا هەبێ و حیسابی هاوڵاتی ئاسایی خاوەن ئەرک وفەرمانیان بۆ ناکرێ. ( ئەرکەکان دەبێ ئەوان دیاری بکەن وپێناسەی بۆ بدۆزنەوە).
هەرجۆرە جووڵەیەکی دژبە موسوڵمانان ( رەگەز پەرەستی ودەمارگیری نەتەوەیی) بە گشتی لە کۆمەڵگە رۆژئاواییەکان لە ژێر دەمامک و پەردەی ( ئازادی ئاخاوتن و دیموراسیەوە)، کردەیەکی ئاسایی و یاسایی و عەقڵانی و رێگە پێدراوە. تەنانەت ئێستاکە، کام جوڵانەوەی سیاسی و پۆپۆلیستی زیاتر دژایەتی ئیسلام و رەوەندی موسوڵمانان بکات، دەنگێکی زیاتر لە کاتی هەڵبژاردنەکان بەدەست دەهێنی و جەماوەرێکی زیاتر لە دەور خۆی کۆ دەکاتەوە.
لە پاڵ ئەم هۆکارانەی سەرەوە، کۆمەڵیک دامودەزگا ودامەزراوەو ئۆرگانی فەرمی و نافەرمی کۆمەڵگاش لە هاندان و پەرەپێدانی ئەم شەپۆلە لە ئیسلامۆفۆبیا، رۆڵێکی گەورەو کاریگەرو نکۆڵی لێنەکراو دەگێرن. لەوانە:
گرووپەکانی پرو- ئیسرائیلی
فاشیستە سپی پێستەکان
مەسیحیە یەهۆدیەکان ( مەسیحیە پرۆتێستانە تووندڕۆکانی ئەمریکا بە تایبەت باڵە تووندرۆکانی سەربە کۆماریە کۆنسێرڤاتیڤەکان) جوڵانەوە سەڵیبیە نەریت گەراکان
جوڵانەوەکانی سەربە باڵی تووندڕۆی ئۆرتۆدۆکسەکان ( سێربەکانی یوگوسلاڤیای پێشوو)
گرووپە رەگەزپەرەست و دەمارگیر و نازیە نوێکان جووڵانەوە سیاسیە بچووکە پۆپۆلیستەکانی دژبە یەکێتی ئەورووپا کۆچەرە دژە ئایینەکانی هەڵاتوو لە وڵاتانی ئیسلامی ( بەشیک لە ئێرانیەکان و لایەنگران وهەوادارنی پارت و بزاڤە کۆمۆنیستی و کەمینە دژە ئایینەکان وڵاتانی ئیسلامی)
شاراوە نیە دوای جەنگی بۆسنە و هەرسگ و قەتل و عامی هەشت هەزار موسوڵمان لە لایەن سێربە توودرۆکان، رووداوە تیرۆریستیەکانی یازدەی سێپتامبەر، رووخانی سەدام و جەنگی ئەفغانستان و دواتر زنجیرە تیرۆریست کاریەکانی ئەورووپا لە لایەن تاقمەکانی سەربە ئەلقاعیدە و دواتر داعش و تەوژمی سەدان هەزار پەنابەری سوری بۆ ئەورووپا، ئیسلامۆفۆبیا لە جاران زیاتر کەتۆتە ژێر فوکۆس و قسەوباس و توێژینەوە وبە گشتی جۆرێک لە ترس ودڵە راوکێی گەلانی ئەورووپی باڵی بەسەر کۆی گشتی دۆخی سیاسی و کۆمەڵایەتی وڵاتانی رۆژ ئاوادا گرتووە. ئەم ترس ودڵە راوکێیەش زیاتر لەوەوە سەرچاوەی گرتووە، رەوەندی موسوڵمانی نیشتەجێ لە ئەورووپا نایانەوێ لە کولتور و شارستانیەتی رۆژئاواییدا بتوێنەوەو دڵخوازانە ئاوێتەی ژیانی سیاسی و کۆمەڵایەتی وڵاتانی رۆژ ئاواوە بن.
تەنانەت زۆربەی موسوڵمانان بە دوو تا سێ جیلەوە، لەو گەرەک و کۆمەڵگە نیشتەجێ بوونانەدا کۆ دەبنەوە کە لە زاواوەی سیاسیدا بە ( گێتۆ) ناونراون و فەزی گشتی لەم گەرەکانە تەوا نامۆیە بە فەزای گشتی ئەو شارو وڵاتەی ئەمان تیایدا هاوڵاتین. ئەم گەرەکانە بە دەیان کێشەی کۆمەڵایەتی و پەروەردەییەوە دەورە دراون و بە جۆرێک لە جۆرەکان تەوا لە کۆمەڵگا دابڕاون و خاوەنی یاساو رێساو دونیایەکی تایبەتی و پەروەردەی تایبەت بە خۆیانن.
یەکێکی تر لە هۆکارەکانی ئەم ترسە، بەرز بوونی رێژەی لە دایک بوونە لە نێو کۆمەڵەی موسوڵمانانی ئەوروپی بە بەراورد بە کەمی رێژەی لە دایک بوون لە نێو ئەورووپیەکاندا. ئەم حاڵەتە ش وایکردووە جۆرێک لە ترس و نیگەرانی لە لایەن ناوەندە سیاسی و فەرهەنگی وکۆمەڵایەتیەکانی ئەورووپی بەرامبەر بە زێدە بوونی ریژەی دانیشتوانی موسوڵمان بێتە ئاراوە.
هەرلەم چوارچێوەیەدا ئۆربانی سەرۆکی هەنگاریا مانگی رابردوو داواکاریەکی ئاراستەی خەڵکی رەسەنی هەنگاریا کرد هەوڵ بدەن رێژەی منداڵبوون بەرز بکەنەوەو و هەر بنەماڵەیەک ئەم داواکاریە جێ بە جێ بکات، باجی کەمتری دەخرێتە سەرو حکومەت هاوکاری مادی زیاتری بۆ تەرخان دەکات.
ترس لە زیدە بوونی ژمارەی موسوڵمانان، تووندڕۆکانی هێناوەتە سەر هێڵ و ئەمان پێیان وایە ئەگەر پرۆسەکە بەم میکانیزم و شێوازو خێراییەوە بروات، رەنگە لە پەنجا ساڵی داهاتوودا، رەگەزێک نەمێنی بە ناوی رەگەزی رەسەنی ئەورووپی و شارستانیەتی ئیسلامی وەک ئیمپراتۆرێکی بەهێزو خاوەن دەسەڵات و نفوز، لە سەرتاسەری ئەوروپادا بڵاو دەبێتەوەو شوێن پێی خۆی قایم دەکات و دواجار دەبێ بە جەمسەرێکی ئیسلامی و راماڵینی شارستانیەت و کولتوری ئەوروپی لێ دەکەوێتەوە.