لەوانەیە ئەو مانشێتەی سەرەوە زیاتر وەک نوکتە و گاڵتەیەک ببینرێت، بەڵام بەو مەبەستە دامنەناوە و لەم چەند پەرەگرافەی خوارەوە روونی دەکەمەوە.
ئێستا لە میدیا و سۆشیال میدیای کوردی و هەتا لە دانیشتنە تایبەتەکان مشتومڕ و جەلەحانێ و حەنەحەبشێیەکی هەندێ کات دۆستانە و زۆربەی کاتیش نادۆستانە بەڕێوەیە لە نێوان هەڵگری تێڕوانینە جیاواز و هەندێ کات دژەکان بۆ مێژووی سەڵاحەدینی ئەیوبی و کاریگەریەکانی بەسەر گەلی کوردەوە لە رابردوو و ئێستادا.
هەندێک وەک قارەمان و رەمزێکی ئیسلامی وێنای دەکەن و کوردبونیشی بە فاکتەرێکی سەربار دەبینن بۆ وێناکردنی وەک رەمزێک کە پێویستە گەلی کوردی موسڵمان خاوەندارێتی لێبکات. هەندێکیش پێیان وایە جاش و خزمەتکاری بێگانە بووە. هەندێکتریش وەک هەڵپەرست و دەستەڵاتخواز و خائینێکی کەموێنە وێنای دەکەن کە لە هیچ کردەوەیەکی دڕندانە نەپرینگاوەتەوە بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانی.
هەندێک لەم ئاراستە و لێکدانەوانە ئایدیۆلۆژیا و یا سۆزی ئاینی لە پشتەوەیە و لەسەر بنەمای هەڵسەنگاندێکی بابەتیی نین. پێم وایە دروستتر ئەوەیە هەڵوەستە لە سەر سود و زیانەکانی سەڵاحەدین بۆ کورد و کوردستان بکەین هاوشێوەی هەر پێدراوێکی تر. بۆ نمونە، هاوشێوەی سود و زیانی سامانی نەوت و گازی باشوری کوردستان بۆ خەڵکی کوردستان.
با سەرەتا بێمە سەر کاریگەری سامانی نەوت و گازی باشوری کوردستان لە سەر کایە سەرکیەکانی ژیان لە هەرێمدا.
لە زانستی ئابوریدا ئەو وڵاتانەی پشبەستوون، بەتەنها یا بە رێژەیەکی بەرز بە سامانی سروشتی لە ژێر ناوی ئابوری رێنتخۆر ( Rental Economy ) (الاقتصاد الريعي) پۆلین دەکرێن. ئەم پۆلێنە ژمارەیەکی زۆر لە ووڵاتە پترۆلیەکان دەگرێتەوە و عیراق و هەرێمی کوردستانیش نمونەیەکی بەرچاون.
کەرتی پترۆڵ لەو وڵاتانە پەیوەندی کەرتیی (Sectoral Linkage ) (التشابك القطاعي) لەگەڵ کەرتە ئابوریەکانیی تر زۆر کەمە یا هەر نیە، بەرئەنجامیش کاریگەری بەسەر گەشەکردن و فراوانبوونی ئەو کەرتانەوە نیە. سەرنجێکی سەرپێی بۆ کەرتی نەوت لە هەرێم نیشانی دەدات کە کۆی پرۆسەکە بریتیە لە دەرهێنانی نەوت لە کانەکانەوە و کردنی بە بۆڕیەکاندا یا بارکردنی لە تانکەرەکان و هەناردەکردنی بۆ دەرەوە. بێجگە لەو رێژە کەمەی بە شێوەیەکی کاڵوکرج لە پاڵاوگە لۆکاڵیەکاندا دەپاڵێورێت ( هەریم و عیراق نەوتی خاو هەنارەدە دەکەن و بەرهەمە نەوتیەکان هاوردە دەکەن). کەرتی نەوت نە بەرهەم و دەرهاوێشتەکانی کەرتەکانی تر بەکار دەهێنێت، نە بەرهەم ودەرهاویشتەکانی خۆشی دەچێتە هیچ پرۆسەیەکی تری بەرهەمهێنانەوە لەناوخۆدا تا لەو رێگایەوە کاریگەری هەبێت لەسەر کەرتەکانی تر.
بەڵام دەرهێنان و هەناردەکردنی بەرهەمی خاو ئەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی نرخی دراوی وڵات Currency Appreciation کە بەرئەنجامی بەرهەمهینانی بەها و بەهای زیادەکراو نیە و رێنتی بێدراوێکی سروشتیە. ئەم بەرزبونەوەیە تێچووی بەرهەمهێنان لە کەرتە ئابوریە بەرهەمهێنەرەکانی تر بەرز دەکاتەوە و وادەکات نەتوانن لە بازاڕی کراوەدا پێشبڕکیی بەرهەمی وڵاتانی تر بکەن و لە کۆتاییدا لە بواری بەرهەمهێنان بچنە دەرەوە.
داتەپینی ئەو کەرتانە دەبێتە هۆی بڵابونەوەی بێکاری، کە کەرتی نەوت بە هۆی ئەوەی پشت دەبەستێت بە تەکنەلۆجیای چڕ و پێشکەوتوو و هێزی کاری کەم و کارامە، ناتوانی ئەو هیزی کارەی لە کەرتەکانی تر لەکار دەکەون لەخۆبگرێ.
دەرهاویشتە نەرێنیەکانی ئەم جۆرە ئابوریە کۆی کایەکانی ژیانی ئابوری و کۆمەڵایەتی و سیاسی وڵات دەگرێتەوە.
لە رووی ئابوری و داراییەوە، داروخانی کەرتەکانی کشتوکاڵ و پیشەسازی و خزمەتگوزاری و بڵاوبونەووەی بێکاری و نەمانی بەرهەمی خۆماڵی و پشتبەستن بەهاوردەکردن بۆ دابینکردنی پێداویستیەکانی بازاڕ دەرهاويشتەی راستەوخۆی ئەم دیاردەیەن. تایبەتمەندیەکانی بازاڕی کەرەستەی خاوی جیهانی، ئابوری وڵاتە نەوتیەکان دەکاتە گۆڕەپانێکی کراوە بۆ کاریگەری قەیرانەکانی سەرمایەداری جیهانی. ناسەقامگیری بازاڕ و هەڵبەز و دابەزی گۆڕاوە (Varibles) ئابوری و دارایی و سیاسیەکانی جیهان ئاسایشی ئابوری ئەو وڵاتانە دەکاتە داوڵی بەر رەشەبا.
لە رووی کۆمەڵایەتیەوە دەبێتە بەربەست لەبەردەم گەشەکردنی پێکهاتەی چینایەتی کۆمەڵگا و لاسەنگبوونی باڵانسی هێز بەسودی چینە نەریتی و کۆنەخوازەکان و بە زیانی چین و توێژە بنیاتنەر و بەرهەمدارەکان کە بەرژەوەندیەکانیان تەریبن لەگەڵ کرانەوە و پێشکەوتندا.
لە رووی سیاسیەوە ئەو داراییە مفتەی لە رێگەی فرۆشتنی سامانی سروشتی و کەرەستەی خاوەوە دێتە ناو وڵاتەوە و راستەوخۆ ئەچێتە بەردەستی دەستەڵات و دۆخێک دروست دەکات کە باڵانسی هێز و هەژمون لە نێوان دەستەڵات و هاوڵاتیان لەبەرژەوەندی دەستەڵات بشکێتەوە. پێچەوانەی وڵاتانی پێشەکەوتوو کە دەوڵەت و دەستەڵات چاوخواری کۆمەڵگان بەهۆی ئەوەی پشکی شێری داهاتی دەوڵەت باجی هاوڵاتیانە. لەدۆخێکی ئاوهادا گروپ و ئۆلیگارکە دەسەڵاتدارەکان دەستکراوە دەبن لە بەکارهێنانی داهاتی گشتی بۆ بەرژەوەندی و مانەوەی خۆیان بۆ دورماوە و دەستگرتن بە شێوازە کۆنەکانی حوکمڕانی و رێگاگرتن بە گەشەی دیموکراسی و بەهاکانی ئازادی و یەکسانی و مافەکانی مرۆڤ کە مانشێتە سەرکیەکانی سەردەمن.
هەر ئێستا سیستەمی حوکمڕانی زۆرینەی رەهای دەوڵەتە نەوتیەکان پاشایەتی و میرایەتی رەهان کە سامانی سروشتی وڵات وەک موڵکی تایبەتی خۆیان ئەژمار دەکەن، یا لە باشترین دۆخدا ستەمگەریی هەڵبژێراون( Electoral Authoritarianism) کە گروپ و ئۆلیگارکە دەستەڵاتدارەکان دارایی و دەستەڵاتی گشتی بەکاردەهێنن بۆ کاریگەری دانان لەسەر پرۆسەی دیموکراسی و هەڵبژاردن بۆ بەرهەمهێنانەوەی دەستەڵاتی خۆیان. جارێکی تر هەرێمی کوردستان نمونەیەکی زەقە کە حیزب و خێڵە دەستەڵاتدارەکان داهاتی نەوت بەکاردەهێنن بۆ بەردەوامی دان بە دەستەڵاتی کلیپتۆکراسی خۆیان لەرێگەی گۆڕینی پرۆسەی هەڵبژاردن و چوارچێوەکەی بۆ کەرەستەی بەرهەمهێنانەوەی دەستەڵاتی خۆیان.
کۆی لایەنە ئابوری و سیاسی و کۆمەڵایەتیەکانی ئەم دیاردەیە لە زانستی ئابوری سیاسیدا پێی دەگوترێ نەفرەتی سامانی سروشتی (Natural Resources Curse)(لعنة الثروات الطبيعية). نمونەی بەرچاوی ئەم دیاردەیە وڵاتە نەوتیەکانی کەنداوی (عەربی- فارسیە) بە عیراق و هەرێمی کوردستانیشەوە.
سەرباری ئەمانە، لە هەرێمی کوردستان لە ساییەی بێپەرواییەکی تەواوی دەستەڵات لەمەڕ بەرژەوەندی گشتی و ستراکچەری گرێبەستە نەوتیەکان ( کە کۆمپانیاکانی حیزبەکانی دەستەڵات لە رێگای هاوبەشی لۆکاڵیەوە خۆیان هاوبەشن تیایدا)، کەرتی نەوت کاریگەری نەرێنی تری هەن بە ئاستێک ژیان و تەندروستی دانیشتوان دەخاتە مەترسیەوە. پێسبوونی کەموێنەی ژینگەی کوردستان بۆ هەر چاودێرێکی ئاسایی روون و ئاشکرایە بە هۆی نەبوون یا پشتگوێخستنی مەرجەکانی تەندروستی و سەلامەتی گشتی لە هەموو قۆناغەکانی دەرهێنان و هەناردەکردن و پاڵاوتنی ناوخۆ. هەر ئێستا بڵاوبوونەوەی هەندێک نەخۆشی پەیوەندیدار بە پیسبوونی ژینگەوە مەترسیەکی گەورەیە بۆ سەر نەوەکانی ئێستا و داهاتوو. تێکەڵبوونی دەرهاویشتە لاوەکیەکانی کەرتی نەوت بە سەرچاوەکانی ئاوی سەرزەووی و ژێزەووی لە مەترسیەکانی پیسبوونی هەوا ئەگەر زیاتر نەبن کەمتر نین. وێرانبوونی جادە و بانەکانی کوردستان بە هۆی ژمارەی زۆر و قورسایی کێشی ئەو تانکەرانەی بە درێژایی شەو و رۆژ و هەفتە و مانگ و ساڵ لە کیڵگەکانەوە روەو سنورەکان بەسەر جادە و بانەکاندا گوزەر دەکەن روونە.
سەڵاحەدینی ئەیوبی.
سەڵاحەدین (یوسف) کوڕی نەجمەدین کوڕی شادی کوری مەروانی ئەیوبی دوینیە. زۆربەی سەرچاوە مێژویەکان هاوڕان لەسەر ئەوەی لە بنەماڵەیەکی دەستەڵاتداری خێڵی رەوادی کوردە کە ئێستا بەشێکە لە وڵاتی ئەرمینیا. سەرەتایان لە خزمەتی سوڵتانەکانی سەلجوقیدا دەست پێدەکات کە حوکمڕانی قەڵای تکریتیان پێ دەسپێرن. پاش هەڵبەز و دابەز و ئەمبەر و ئەوبەرێکی زۆر لە نێوان سەلجوقی و زنگیەکاندا و لە ئەنجامی لاوازبوونی زەنگیەکان، سەڵاحەدین پێگەکانی دەستەڵاتی خۆی و بنەماڵەکەی لە میسر تۆکمە دەکات و لەوێوە مێژووی سەڵتەنەتی ئەیوبی دەست پێدەکات .
بۆ دۆزەکردنی کاریگەریەکانی سەڵاحەدین و دەستەڵاتی ئەیوبیەکان لەسەر کورد و کوردستان ، پێویستە بزانین کە سەنتەرەکانی حوکمڕانی ئەیوبیەکان شام و میسر بوون و هیچکات خاکی کوردنشین شوێنی کارو کاریگەرییان نەبووە.
سەرباری ئەوەی دەستەڵاتداری قەڵەمڕەوێکی بەرفراوان بوون، بەڵام لەبەرئەوەی بەردەوام کەمینە بوون لەناو زۆرینەیەکی جیاوازدا، ئەوان لە ناو زوبان و کولتوری زۆرینەدا توانەوە لە جیاتی ئەوەی هەژمونی زوبان و کولتوری کوردی باڵادەستکەن بەسەر ئەو کۆمەڵگایانەی حوکمڕانیان کردووە، بەڵکو هەتا لەدەبارەکانی حوکمڕانیاندا ئەو کارەیان نەکردووە.
بەراورد بەمە، داگیرکاری و فراوانبوونی قەڵەمڕەوی عەرەب بە پاساوی بڵاوکردنەوەی ئیسلام و دروستبوونی ئیمپراتۆریاکانی ئەمەوی و عەباسیی و باڵادەستیان بەسەر روبەرێکی فراوانی رۆژئاوای ئاسیا و باکوری ئەفریقیا کە پێشتر شوێنی ژیانی عەرەبەکان نەبووە دەبێتە پێشمەرج بۆ دروستبوونی وڵاتانی عەربی لەسەر ئەو جوگرافیا فراوانە.
دەستەڵاتی خێڵە تۆرانیەکانی وەک سەلجوقی و ئاق-قەرە قوینلو و زەنگی و عوسمانی و بڵاوبونەوەیان بەسەر روبەرێکی فراواندا و بوون بە پێشمەرج دروستبوونی ژمارەیەک دەوڵەتی تۆرانی لەوانە تورکیا و تورکمانستان و تاجیکستان و ئوزبوکستان. دەستەڵاتی سەفەوەیەکان لە رێگای ئاوێتەکردنی شۆناسی فارسی لە گەڵ شیعەگەرایی، بەردی بناغەی باڵادەستی فارسەکان بوو بەسەر روبەرێکدا کە تەنها ٣٠٪ دانیشتوانەکەی فارسن، ئێرانی ئێستای لێکەوتۆتەوە.
بەراورد بەمانە کارو کاریگەری سەڵاحەدین و سەڵتەنەتی ئەیوبی بەگشتی هیچ پێشمەرجێکی هاوشێوەی فەراهەم نەکردووە بۆ کورد کە یارمەتیدەر بێت بۆ بنیانانی کیانێکی تایبەت بە خۆیان لەسەر زێدی هەزاران ساڵەیان.
ئەرگومێنتی دژبەرانی ئەم بیروڕایە ئەوەیە کە سەردەمی سەڵاحەدین سەردەمی نەتەوەکان نیە، بۆیە ناکرێ ئەو رەخنانەی لێبگیرێت. ئەم ئەرگومێنتە بە شێوازێکی رێژەیی دروستە. بەڵام هەر بە هەمان لۆژیک سەڵاحەدین بەشێک نیە لە رابردووی کورد و رەمزێکی کوردستانییش نیە و کردنی بە رەمزێکی ناو سەربوردی نەتەوەیی کورد کارێکی دروست نیە.
پەیوەندی سەڵاحەدین بە میژووی سیاسی کوردەوە، بە قەد پەیوەندی (ئەحمەد شەوقی) بەرەگەز کورد و میری شاعیران (امیر الشعراء) ی عەرەبە بە زمان و ئەدەبی کوردیەوە. بە جیاوازیەکەوە کە ئەحمەد شەوقی هیچ میراتێکی نەرێنی بۆ کورد چێنەهێشتوە.
مانشێتە سەرکیەکانی کارو و کاریگەری سەڵاحەدین لەسەردەمی دەستەڵاتەکەیدا، داگیرکردن یا (داگیرکردنەوەی) قودس و سنوردارکردنی هێز و دەستڵاتی خاجیەکان و کۆتایهێنان بە دەستەڵاتی فاتمیەکان لە میسر و بڕینی نەسلیان و کۆمەڵکوژی قیپتە مەسیحیەکانی باشوری میسرە.
زۆرکات لایەنگیرانی سەڵاحەدین باسی ناوبانگی سەڵاحەدین ئەکەن لە ئەوروپای مەسیحی و چۆن ئەوروپاییەکان شاگەشکەن بە لێبوردەیی سەڵاحەدین. بەڵام ئایا کاریگەریی داگیرکردنی زێدی لەدایکبوون و لەخاجدانی عیسای (پەیامبەر- خوداوەند)یان کە ئێستاش بە (Holly land) خاکی پیرۆز ناوی دەبەن گرنگترە یا ناردنی چارەسەر بۆ برینەکانی (شا ریتشاردی شیڕدڵ) وئازادکردنی دیلەکانیان لەبەرامبەر بڕێک پارە بۆ هەر کەسێک. کامیان زیاتر لە یادەورەی دەستەجەمعیدا دەمێنتەوە و هەڵوێست دروست دەکات. ئەی ناکرێ بڵێین ئەم روداوە مێژوویە کە باڵانسی هێز لە بەرژەوەندی جیهانی ئیسلامی لەبەرامبەر جیهانی مەسیحی دەگۆرێ، فاکتەرێک بوو لە پشت هەڵوێستی براوەکانی جەنگی جیهانی یەکەم کە نەوەی ئەو مەسیحیانەبوون سەڵاحەدین شکاندنی و قودسی لێسەندن، لەکاتی دابەشکردنی میراتی دەوڵەتی عوسمانی هیچ بە کورد رەوا نەبینن؟؟؟
کۆتاییهێنان بە دەوڵەتی فاتیمی لە میسر. کە گەورەترین رووبەر و کاریگەرترین سەنتەری ناوچەیی ئێستا و ئەوکاتیش بوو. دابڕینی ژن و پیاوی فاتمیەکان بۆ بڕینی نەسلیان. سوتاندنی دەسنوسخانەی (دار الحکمە) و قەدەغەکردنی نوێژخوێندن و فێرکردن لە مزگەوتی ئەزهەر بۆ بنەبڕکردنی مەزهەبی شیعەگەرایی کە دواتر دەبێت بەو ئەزهەرەی کە ئێستاشی پێوە بێت ڤاتیکانی سوننەگەرایی و سەرچاوەی بیری توندڕەوی ئیخوانیە. لە نزیکەوەش ئەزانم شیعە روخانی دەستەڵاتی فاتمیەکان بەیەکێک لە گەورەترین کارەساتی مێژووی خۆیان دەزانن و رەگەزە کوردیەکەی سەڵاحەدینی بەرپرسیاری یەکەمی ئەو کارەساتەیان بیرە.
لەبەر روناکی ئەو مێژووە ناکرێ کوردبوونی سەڵاحەدین(تەنها بە رەگەز) کە ئەم هەموو پاشماوەیەی لە خۆیدا بەرجەستە کردووە، بە سانایی نادیدە بگیرێت و هەرلەبەر ئەم پەیوەندیە لاوازە خۆمان بە بەرپرسیاری بەرگریلێکردنی بزانین.
سەرباریش لە مێژووی نوێی کورددا سەڵاحەدین بەردەوام چەکێک بووە بەدەست دوژمنانی کوردەوە بۆ خەڵەتاندنی نەک هەر خەڵکی سادەی موسڵمانی کورد، بەڵکو رۆشەنبیرو و خوێندەوار و سیاسیش.
لە دوای کودەتای بەعسی و ناسریەکان بەسەر عەبدوکەریم قاسم و شیوعیەکان لە عیراق، دەستەڵاتی کودەتا هەندێک خێڵی کوردی چەکدار کرد دژی بزواتی چەکداری کورد لەو سەردەمە بە ناوی (فرسان صلاح الدين) کە ناوی جاشیان بەسەردا بڕا و بوو بە نەریتێکی قێزەوون کە ئێستاش درێژەی هەیە.
لە حەفتاکان و هەشتاکانی سەدەی رابردوو زانکۆی سلێمانی دەبێت بە لانکەی بەرەنگاری سیاسەتی شۆڤینی بەعس. پاش ئەوەی دەگوازرێتەوە بۆ هەولێر جارێکی تر بۆ چاووڕاو ناودەنرێت زانکۆی سەڵاحەدین. هیچ شارو و شارۆچکەیەکی باشوری کوردستان نەبوو فەرمانگەیەکی ئاسایش، پۆلیس، لقێکی حیزبی بەعس، قوتابخانە یا نۆرینگەیەکی تەندروستی بەناوی سەڵاحەدین تیا نەبێت.
دەبێ نهێنی ئەم عیشقەی بەعسیە شۆڤینیەکان بۆ سەڵاحەدینی کورد چی بێت؟ بێگومان لەبەر چاوی کاڵی کورد نەبووە!
لەدوا پێشهاتدا، پاش لێدوانەکانی جدعۆن سائیری وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل لەسەر ئامادەگیان بۆ هاوکاری کورد و دروز لە سوریا، ئەردوغانی ئیسلامۆفاشی جارێکیتر چەکە دێرینەکەی هێنایەوە گۆڕەپان و لە کۆبونەوەیەکدا گوتی ( ئێمە کە نەوەکانی سوڵتان ئەلەب ئەرسەلان و سەڵاحەدینی ئەیوبین بە یارەمەتی خودا دەست لەناو دەست و دڵ لەسەر دڵ پێکەوە کار دەکەین و نایەڵین زایۆنیستەکان لە ناوچەکەمان کاریگەرییان هەبێت ). هەرچەند هەر کەسێک کەمێک شارەزایی هەبێت لەسەر مێژووی ناوچەکە ئەزانێ کە تۆرانیەکان چەند رقئەستورن لە سەڵاحەدین و بە خائین و هەڵپەرست و بەرپرسیاری کۆتایهاتنی دەوڵەتی زەنگی- تورکمان نەژادی دەزانن.
دوژمنانی کورد و کوردستان دان بە جوگرافیا و مێژوو و کولتور و زمان و شارستانی ئێمەدا نانێن. سەیر نیە کە گەورەترین دوژمنانی کورد کە بەعسی عیراق سوریا و رژێمی ئیسلاموفاشی ئێستای تورکیایە هەرگیز نکۆڵیان لە کوردبوونی سەڵاحەدین نەکردووە؟!!
رۆشنبیرێکی ئیسلامی میانەڕەو لە بەرنامەیەکی تەلەفزێۆنید دەڵێ؛ مەلا مستەفای بارزانی شانازی بە سەڵاحەدینەوە کردووە و پشت بە گێڕانەوەیک دەبەستێ بۆ قسەکانی. باشە ئەگەر بارزانی شانازی بە سەڵاحەدنەوە کردووە، بۆ بەدرێژایی بزواتەکەی ناوی سەڵاحەدینی نەنا لە هێزێک، لقێک، پەلێک، کورە مەفرەزیەک؟!!!
سەڵاحەدین نەک رەمزی ناو مێژوو و سەربوردی نەتەوەیی کورد نیە. بە پێچەوانەوە رەمزی ناو مێژوویەکە کە کورد و خاکی کوردستان و زمان و کولتور و بیروباوڕە کەونارەکانی کورد گەورەترین قوربانیەکانین. سەڵاحەدین نمونەیەکی بێخەوشی چینێکی دەستەڵاتداری کۆمەڵگایە کە بە هۆی غەزو و داگیرکردنی بیانیەوە پێگەی خۆی لەدسەتدەدا و هێچ رێگەچارەیەک نادۆزێتەوە بۆ بەدەستهێنانەوەی پێگەکەی بێجگە لە تەماهیکردن لەگەڵ داگیرکەرەکەی و لاساییکردنەوەی و بوون بە بەشێک لە پرۆژەکەی.
سەڵاحەدین و (تحریر بیت المقدس)کەی کە گەورەترین مانشێتی سەرکی مێژووەکەتی، بەردەوام چەکێک بوون بەدەستی دوژمنانی کوردەوە بۆ لەبیربردنەوەی سەربوردە نەتەوایەتی و نیشتمانیە تایبەتەکەی خۆی و ترنجاندنی لە ناو سەربوردی ئوممەی ئیسلامی کە لەباشترین دۆخدا رۆڵی پەراوێز و سەرباز و خزمەتکاری پێبڕابوو. داکۆکیکارانی ئێستای سەڵاحەدینیش هاوشێوەی مەلا ئیدریسی بەتلیسی و مەلای خەتێ و هاوشێوەکانیان سەربازی خۆحەشارداوی ناو ئەسپە دارینەکەی تەرەوادەی دوژمنانی کوردن کە بەدرێژایی مێژوو خزمەتی ئەجێندای دەرەکیان کردووە لە بەرامبەر هەر پرۆژەیەکی جیاخواز و رزگاریخوازی کوردی و کوردستانی.