ئا: ئاوێنە
زۆربەی ئەو نەوەیەی لەكۆتایی حەفتاكان‌و سەرەتای
هەشتاكانی سەدەی رابردودا، لەتەمەنی هەرزەركاریی‌و گەنجێتی‌و بەبیری چەپ سەرسام
بوبن، بەناوی "ماكسیم گۆركی" ئاشنان‌و رۆمانی "دایك"یان خوێندوەتەوە،
كە بەناوباگترین رۆمانی ئەوە، گۆركی 83 ساڵ لەمەوبەر لە18ی تەموزدا لەمۆسكۆ كۆچی
دوایی كرد.
ئەلێکسی پیسکۆف (ماكسیم گۆركی)، كە یەكێكە
لەو نوسەرانەی بەراورد بەنوسەرانی دیكەی جیهان بەشێك لەرۆمان‌و نوسینەكانی زوتر كراوە
بەكوردی، ساڵی 1868 لەنێژنی نۆڤجراد، كە ئێستا ناونراوە "گۆركی" لەباكوری
روسیا لەدایكبوە.
لەتەمەنی 9 ساڵیدا هەتیوو بێ دایك‌و باوك ئەكەوێ‌‌و
نەنكی بەخێوی دەكات، كە لەگێڕانەوەی حیكایەت‌و چیرۆكدا دەم‌و زمان پاراوو بەسەلیقە
بوە‌و كاریگەری لەسەر ئەم نەوەیەی هەبوە.
13 ساڵ بو كە نەنكی كۆچی دوایی كردو لەتاو توندوتیژی باپیری‌و دەستكورتی،
سەری خۆی هەڵگرت، ئەو وتی "من بەروحێكی بێ ئۆقرەوە لەدایك بوم، قەدەرو چارەنوسی
من وابو وێڵ‌و سەرگەردان بم، سەرم كرد بەهەمو شوێنێكدا، بەڵام لەهیچ شوێنێك ئاسودەییم
دەستنەكەوت‌و نەحەسامەوە".
گۆركی هەر لەهەڕەتی گەنجێتییەوە چەندین كاری وەك
شاگردی، نانەوایی، باڵندەفرۆشی، وێنەكێشی سەرشەقام، مەلەوانی‌و چەندان ئیشی تر دەكات.
تەمەنی 19 ساڵ بو كە لەنانەواخانەیەكدا كاری دەكرد،
خاوەنەكەی كتێبخانەیەكی گەورەی هەبو، گۆركی سەری كردە خوێندنەوەیان‌و بەهۆی بەهێزیی
یادەوەریەیوە زۆربەی كتێبەكانی لەبەركرد بو.
20 ساڵ بو كە بەهۆی دەستكورتی‌و كێشەی تایبەتییەوە
هەوڵی خۆكوژی داو سەركەوتو نەبو.
هەر لەو تەمەندا بڕیاری دا لەباكوری روسیاوە بەپێ
بچێ بۆ جۆرجیا، لەوێ بەشۆڕشگێڕە ناڕازییەكان لەدەسەڵاتی تزار ئاشنا دەبێ‌‌و لەژێر
كاریگەری ئەوانیشدا دەكەوێتە چیرۆك نوسین.
تەمەنی 24 ساڵ بو كە یەكەمین چیرۆكی خۆی بەنازناوی
"گۆركی" واتە "تاڵ"، لەرۆژنامەیەكی قەفقازیا بڵاوكردەوە‌و
پاشان وەك پەیامنێر‌و رۆژنامەنوس كاری بۆ كرد.
هەمو چیرۆك‌و رۆمان‌و شانۆنامەكانی گۆركی دەربارەی
خەڵكی زەحمەتكێش‌و چەوساوەو بەشمەینەت‌و دژ بەچەوسێنەران‌و باڵادەستانی كۆمەڵگەن.
تەمەنی 33 ساڵ بو كە پاش چەند جار دەستگیر كردن
لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە، لەروسیا هەڵات‌و 17 ساڵی تەمەنی لەفەرەنسا، ئەمەریكا‌و
ئیتاڵیا بەسەربرد.
تەمەنی 40 ساڵ بو كە كە یەكێك لەدیارترین شاكارەكانی،
رۆمانی "دایك"ی نوسی، ئەم رۆمانە لەسەر راسپاردەی لینین پاش شۆڕشی ئەكتۆبەر
چەندین جار چاپ كرایەوە‌و بوە نمونەی ڤێبازی ئەدەبی ریالیزمی سۆسیالیتی‌و شۆڕشگێڕانە، كە
باس لەبوێری گەنجێكی یاخی‌و شۆڕشگێڕ دەكات لەحۆپیشاندانێكدا دەكوژرێ‌‌و دایكی ئالاكەی هەڵدەگرێتەوەو
بەرزی دەكاتەوە.
ئەگەرچی ئەو لەسەرەتاوە پشتیوانی لە"بەلشەفیك"ەكان
كردو لینینیشی لەنزیكەوە ناسی، بەڵام دواتر رەخنەی توندی لەلینین‌و بەلشەفیكەكان
گرت، تەنانەت بەپێی گێڕانەوەكان لەگەل ناوهێنانی لینیندا، گۆركی دەموچاوی گرژ بوە.
ئەو رەخنەی لەوە گرت كە لەسەركوتكردنی ئازادیدا لەدەسەڵات تزاریشیان تێپەڕاندوەو
تا دوا سنوری قەساوەت دڵڕەق‌و نامیهرەبانن، ئەو دەیوت "لینین‌و بەلشەفیكەكان
لەپێناوی دەسەڵاتخوازی خۆیاندا رو لەهیچ تاوانێك وەرنەگێڕن".
بۆیە پاش شۆڕشی ئەكتۆبەر جارێكیتر لە1921ەوە تا
1932 رویكردەوە مەنفا‌و لەئیتاڵیا ژیا.
ساڵی 1932 كە تەمەنی 60 ساڵ بو، بەپێشنیاری
ستالین بەیەكجاری گەڕایەوە روسیا، خەڵاتی لینینی پێبەخشرا‌و خانوی یەكێك لەملیۆنەرەكانی
مۆسكۆشی درایە كە ئێستا كراوە بەمۆزەخانەی گۆركی.
بەڵام هەمو ئەمانە لەسایەی دەسەڵاتی ستالیندا
دادی ئەوی نەدا، زۆری نەخایاند گۆركی لەخانویەكی نەزانراوی نزیكی مۆسكۆدا دەستبەسەر
كراو چونە دەرەوەی روسیاشی لێقەدەغە كرا.
لەژێر گوشاری دەسەلاتی پۆڵاینی ستالینیشدا
ناوی "بانگخوازی سۆسیالیزم‌و نوسەری رەسمی رژێمی سۆسیالیستی سۆڤیەت"ی لێنرا.
گۆركی بەئەندازەیەك بێدەنگ‌و كپ كرا، كە تەنانەت
كاتێ سەرۆكی دەزگای ئەمنی چكا حەزی لەژنی كوڕەكەی گۆركی كردو كوڕەكەی بەشێوەیەكی
گوماناوی لەناوبرد، ئەو دەنگی لێوەنەهات.
مەكسیك گۆركی دوای مەرگی كوڕەكەی، زۆر نەژیا بەداخی
ئەوەوە ساڵی 1936 لەتەمەنی 68 ساڵیدا لەمۆسكۆ كۆچی دوایی كردو سەری نایەوە.
