بۆچی ژنانی ئێزیدی بیر لە"خۆکوشتن" دەکەنەوە؟

2025-01-11 635

رێژەی توندوتیژی دژی ژنان لەکەمپەکاندا زۆرە

ئا: عەمار عەزیز

ژیانی ناخۆش‌و پڕ لەنەهامەتی ناو کەمپ، کێشەی نەبوونی‌و دەستکورتی‌و بێکاریی، کێشەی خێزانی‌و کۆمەڵایەتی، تەنگی بەژیانی کچان‌و ژنانی ئێزیدی هەڵچنیوە، بەپێی راپرسییەک ٢٠٪یان بیریان لە"خۆکوشتن" کردوەتەوە.

شیرین خێرو، کەسوکاری یەکێک لەقوربانیەکانە، باسی خۆکوشتنی خزمێکی خۆی دەکات لەکەمپی خانکێ، کە بەھۆی کێشەی خێزانییەوە خۆی کوشتووەو چوار منداڵی لەدوای خۆی بەجێھێشتووە، ئەو بەئاوێنەی وت " ئاوارەکان بەگشتی لەژیانی ناو کەمپ بێزاربوون، زیاتر لە ١٠ ساڵە ئاوارەین، کەس لێیان ناپرسێتەوەو بیر لرخەم‌و ئازاری بێ بڕانەوەیان ناکاتەوە، ھەموومان کاتێک ئاوارەی کوردستان بووین وتمان چەند مانگێگەو دواتر دەگەێینەوە، بەڵام وا تەمەنێکە لێرەین، بەزستانان لەتاو سەرما هەڵدەلەرزین‌و بەھاوینیش لەبەر گەرما هەڵدەقرچێین، ئەمانە ھەمووی فشارن".

شیرین، زیاتر لە ١٠ ساڵە لەکەمپی شاریا دەژی، ئەو لەنزیکەوە دۆخی ئاوارەکان‌و ئەو کەسانەی خۆیان دەکوژن دەزانێت‌و باس لەتوندوتیژی دژ بەژنان دەکات، ئەو وتی "رێژەی توندوتیژی دژی ژنان لەکەمپەکاندا زۆرە، بەتایبەت لێدان، ئەمەش وا دەکات دواجار ژن پەنا بۆ خۆکوشتن ببات یان خۆی بسوتێنێت یاخود خۆی بخنکێنێت، پیاو لەماڵ دانیشتووەو بێکارەو رۆژانە پێویستی بەخەرجییە بۆ ماڵ‌و منداڵەکانی، بەڵام ناتوانێت پەیدای بکات، ھاوکارییەکانیش کەمبوونەتەوەو وەکو جاران نیە، سەرەنجام هەموو ئەم کێشە کەڵەکەبووانە بەسەر ژندا دەشکێتەوە".

رێکخراوی " داک"، کە رێکخراوێکی تایبەت بەگەشەپێدانی ژنانی ئێزیدییە، راپرسییەکی ئەنجامداوە کە ٢٣٢ کەس لەئاوارەکانی کەمپی شاریا بەشداریان تیادا کردوە، ١٢٧ کەس لەڕەگەزی مێ‌و ئەوانیتر لەڕەگەزێ نێر بوون، تەمەنیشیان لەنێوان ١٥ تا ٣٥ ساڵ بووە، ٢٠٪ی بەشداربووان دەڵێن خۆیان‌و کەسوکاریان بیریان لە"خۆکوشتن" کردوەتەوە، هۆکارەکەشی دەگەڕێننەوە بۆ کێشەی دارایی‌و نەبوونی ھەلیکارو دەستکورتی‌و کوێرەوەری ژیان‌و کێشەی کۆمەڵایەتی‌و خێزانیی‌.

سوزان خودێدا، پارێزەرێکی ژنەو لەدۆسیەکانی پەیوەست بەژنان لەرێکخراوی "داک" کار دەکات، ئەو بەئاوێنەی وت "خۆکوشتن‌و خۆ خنکاندن لەناو ئاوارەکاندا ھەیە، هۆکارەکەش ژیانی ناخۆشی ناو کەمپ‌و بێزاربوونیانە لەژیانی سەخت‌و پڕ لەنەهامەتی کە زیاتر لە ١٠ ساڵە ئاوارەن‌و نەگەڕاونەتەوە زێدی خۆیان‌و زۆربەیان بێکارن‌و تووشی کێشەی خێزانی دەبن".

وتیشی "بەبڕوای من ھۆکاری سەرەکی دەگەڕێتەوە بۆ توندوتیژی پیاو بەرامبەر بەژن، ھەموو گرفت‌و کێشەکانی خۆی لەسەری ژنەکەدا خاڵی دەکاتەوە، وا بیر دەکاتەوە کە ئەو پیاوەو ھەرشتێکی بیەوێت دەتوانێت بەسەر ژنەکەیدا بھێنێت، بەپێی ئەو لێکولێنەوانەی ئەنجامدراون ئەوانەی خۆیان دەکوژن یان خۆیان دەخنکێنن زۆربەیان ژنن".

وتیشی "ئێمە نازانین بەتەواوی رێژەکە چەندە، چونکە بەشێکیان لەدامودەزگا حکومیەکان تۆمار ناکرێن‌و شاراوەیە، بەڵام بەگشتی ئەوەی من تێبینیم کردوە رێژەکە کەم بووەتەوە، ساڵی رابردوو ٤ حاڵەتی خۆکوشتن ھەبووە ".

بەپێی ئامارێک کە دەست ئاوێنە کەوتووە لەساڵی ٢٠٢٣دا ١٧حاڵەتی خۆکوشتن لەناو ھاوڵاتیانی ئێزیدی لەناو کەمپەکان تۆمارکراوە، بەڵام لە ٢٠٢٤دا ١٠ حاڵەت تۆمارکراوە، هۆکاری کەمبوونەوەشی دەگەڕێتەوە بۆ کاری رێکخراوەکان‌و لایەنە پەیوەندیدارەکان.

چیمەن رەشید، بەرێوەبەری رێکخراوی ژینداو نوێنەری وادی ئەڵمانی لەدھۆک، لەمبارەوە بەئاوێنەی وت "رێژەکە کەمبووەتەوە بەراورد بەسەرەتای ئاوارەبوونیان، ئەوەش زیاتر دەگەڕێتەوە بۆ کاری رێکخراوەکان، ھاوکات زیاتر لە ١٠ ساڵ تێپەڕبووە بەسەر دەست بەسەرداگرتنی شنگال لەلایەن داعشەوە، کەمێک باری دەرونی ئەوان ھێور بووەتەوە، ترسی داعش‌و ئەو وێنانەی لەخەیاڵیاندا ھەبووە کاڵ بووەتەوە".

وتیشی "بەمدواییەش حکومەتی عێراق مووچەیەکی مانگانەی بۆ رزگاربووانی دەستی داعش دابین کردووە، ھەروەھا حکومەتی ھەرێمیش بەخشینێکی دارایی بۆیان خەرج دەکات، کە ئەمەش باری ژیانیان تا ڕادەیەک چاکتر کردوە، بەردەوامیش خول‌و ورۆکشۆپ‌و سمینارمان ھەیە بۆ زیاتر رۆشنبیرکردنی کچان‌و ژنانی ئێزیدی، ھەروەھا سەنتەری جواروجۆرمان کردوەتەوە بۆ پاڵپشتیی‌و ھاوکاریکردنی ژنانی ئێزیدی‌و سووککردنی باری ژیانی ئەوان‌و بەردەوامیش دەبین تا زیاتر ھاوکارییان بکەین ".

بەھۆی ھێرشەکانی ٢٠١٤ی چەکدارانی داعش بۆ سەر شنگال‌و ناوچەکانی تری پارێزگای نەینەوا، زیاتر لە ٣٥٠ ھەزار ئێزیدی ئاوارە بوون‌و ١٠٠ ھەزار کەسیش بۆ دەرەوەی وڵات کۆچیانکرد، جگە لەڕفاندنی شەش ھەزارو ٤١٧ کەس، کە ھێشتا چارەنوسی زیاتر لە ٢ ھەزار کەسیان نادیارە .

عەلو کەچەل، بەڕێوەبەری کەمپی خانکێ، بەئاوێنەی وت "خۆشبەختانە رێژەی خۆکوشتن بەڕێژەیەکی بەرچاو کەمبووەتەوەو ئەمە نەک بۆ کەمپی ئێمە بەتەنیا، بەڵکو لەناو ھەموو کەمپەکان کەمبووەتەوە، رێکخراوەکانی ناوخۆو دەرەوە کاری زۆر باشیان کردوە، چاڵاکی جۆراوجۆر ئەنجامدەدەن‌و تا ڕادەیەکی باش خەڵک تێگەیشتووە کە ژیان چەند قورس‌و ناخۆش بێت، نابێت پەنا ببرێتە بەر خۆکوشتن، چونکە ئەوە کێشەکە چارەسەر ناکات، بەڵکو کێشەیەکی گەورەتر بۆ خێزانەکەی دروست دەکات".

وتیشی " بەردەوام چالاکی لەپێناو کەمکردنەوەی توندوتیژی دژی ژنان‌و پەنابردنە خۆکوشتن ئەنجامدەدرێت، ھەرچەندە دۆخی ئاوارەکان لەڕووی چۆنیەتی ژیانوەو ھیچ جیاوازی دروست نەبووە، بەڵام تێگەیشتنیان جیاواز بووە بەراورد بەچەند ساڵی رابردوو، ئەمە گرنگترین هۆکارە".

پەیامنێری ئاوێنە پەیوەندی بە بەڕێوەبەری گشتی توندوتیژی دھۆک کرد تا ئامارو زانیاری لەمبارەوە وەربگرێت، بەڵام ئامادە نەبوو ھیچ زانیاریەک بدات.