ئەمریکا هەمیشە بەدوای هاوپەیمانێکی تازەدا گەڕاوە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست جگە لە ئیسرائیل، بەتایبەتیش لەدوای ڕووداوەکانی یازدەی سپتێمبەر، کە بەچوار فڕۆکەی ڕفێندراو لەلایەن ئەندامانی گروپی ئەڵقاعیدە، هێرش کرایە سەر سەنتەری بازرگانی جیهانی لە نیویۆرک، پنتاگۆن لە واشنتۆن و کێلگەیەک لە ویلایەتی پێنسیلڤانیا لەڕۆژهەڵاتی ئەمریکا، کەبەتێكڕا نزیکەی ٣٠٠٠ کەس گیانیان لەدەستدا.  

لەڕاستیدا ئەمریکا چەندین هاوپەیمانی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەیە، کە پاڵنەری سیاسی، ئابووری و  ستراتیژی جیاواز کۆیاندەکاتەوەو لەسەر بەرژەوەندی هاوبەش پێکهێنراوە. هاوپەیمانە سەرەکییەکان بریتین لە ئیسرائیل، سعودیەو میسر و تورکیا، جگە لەوانەش ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی، ئوردن و „عێراق“ ی دوای „سەدام حوسێن“ یش دەچنە ئەو بازنەیەوە. ئەم وڵاتانە ڕێککەوتنی جۆراوجۆریان لەگەڵ ئەمریکا سەبارەت بە ئاسایش، بازرگانی، گەشەپێدان یان مافەکانی مرۆڤ ئەنجامداوە. هەروەها ئەمریکا کەرەستەی سەربازی، زانیاری هەواڵگری دیاریکراو و پاڵپشتی دیپلۆماسییان بۆ دابین دەکات.

بەڵام بەرژەوەندی و پەیوەندییەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەمیشە هاوئاهەنگ نین. زۆرجار ناکۆکی لەسەر بابەتەکانی وەک ئێران و گروپە چەکدارەکانی سەربە ئێران، فەلەستینییەکان، یان ڕۆڵی ڕووسیا و چین لە ناوچەکەدا ڕوودەدات. بۆیە ئەمریکا ناچارە هەستیارانە و مامەڵەیێکی هاوسەنگ لەگەڵ هاوپەیمانەکانیدا بکات بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانی و لە هەمان کاتدا خواستی هاوپەیمانەکانی لەبەرچاو بگرێت. لەلایێکی ترەوە ئەمریکا بەردەوام لەهەوڵی گۆشەگیرکردن و لەقاڵبدانی نەیارەکانیێتی، بۆ کەمکردنەوەی مەترسیەکان لەسەر بەرژەوەندیەکانی خۆی لەناوچەکەو پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری.  لەم سۆنگەیەوە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئاڵۆزەو پێویستی بە وردبینی و گونجاندنی بەردەوام هەیە لەگەڵ گۆڕانی بارودۆخ و پێداویستی قۆناغەکان. هەربۆیە دەبێت هەمیشە بەدوای ئامانجەکانی خۆیەوە بێت و لەلایەکی تریشەوە ڕێز لە بەرژەوەندی و چاوەڕوانییەکانی هاوپەیمانەکانیشی بگرێت.

لەڕاستیدا تاکە هاوپەیمانی ئاشکرای ئەمریکا لە لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بێ پێچ وپەنا „ئیسرائیل“ە کە سەد لەسەد لەسەر ئەمریکا هەژماربکرێت و بەرژەوەندی ستراتیجی هاوبەش کۆیانبکاتەوە، سەرەڕای ئەمەش زۆربەی وڵاتانی ڕۆژئاواش پشتیوانی و هەمئاهەنگی „ئسرائیل“ن. تورکیاش لەگەڵ ئەوەی ئەندامی ناتۆیە بەڵام هەمیشە بەئاڕاستەی بەرژەوەندیەکانی خۆی، گەمەی سیاسەتەکانی لەنێوان ڕوسیاو چینی ڕۆژهەڵات لەلایەک و ئەمریکاو ئەوروپای ڕۆژئاوادا لەجولەی ناهاوسەنگ دایە و خۆی بەلای هیچکام لەم دوو جەمسەرە یەکلایی نەکردۆتەوەو سیاسەتێکی جێگیری نیە، تەنانەت زۆر جاریش ئەردۆگان لەسەر هەندێک بابەت ڕووی دەمی هێرشەکانی لە ئەمرێکاو ئەوروپا دەکات وبەخاچ پەرستیش ناویان دەبات. کەئەمە نیگەرانی ئەمریکاو ئەوروپای لێدەکەوێتەوە، هەندێک جاریش گەیشتۆتە ساردی پەیوەندیە دیپلۆماسیەکان لەنێوان تورکیای ئەردۆگان و ئەوروپا، بەتایبەتی ئەڵمانیاو فەرەنسا.

لەبەر ئەو هۆکارانەی کەئاماژەم پێدان و هۆکارگەلی تریش هەن، کە وا لە ئەمریکا بکات بەدوای هاوپەمانێکی ستراتیجی تازەی هاوشێوەی ئیسرائیل لەناوچەکەدا بگەڕێت، کە بێ دوودڵی متمانەی پێبکات و ترسی لەوە نەبێت ڕۆژێک بەرژەوەندیە ستراتیجیەکانی بخاتە مەترسیەوە. من پێموایە دەمێکە ئەمریکا پڕۆژەی „ئیسرائیل“ی دووەمی لەناوچەکدا خستۆتە ئەجێندای کارەکانی. بەتایبەتیش لەدوای هێرشە موشەکیەکانی حەماس لە ٧ ی ئۆکتۆبەری ئەم ساڵدا، کە بە گورزێکی جەرگبڕی بێوێنە دەخەمڵینرێت لەمێژووی دەوڵەتی ئیسرائیلدا، هەوڵەکانی بۆ پڕۆژەکە چڕتر کردۆتەوە.

ئەگەر تەواوی وڵات و گەلانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بخەیتە بەر ڕۆشنایی ووردبینی و هەڵسەنگاندن، دەردەکەوێت کە کورد باشترین وگونجاوترین کاندیدە بۆ ئەم مەبەستە، بۆ؟ لەبەرئەوەی کورد تاکە نەتەوەی گەورەیە لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، نەخاوەنی دەوڵەتەو نە تاکە دۆست و پشتیوانێکیشی هەیە لەناوچەکەدا، وڵاتانی ناوچەکە هەمیشە کوردیان بۆ بەرژەوەندیەکانی خۆیان بەکارهێناوەو لەهەمانکاتدا ئاگری بەگژ یەکترداچوونەوەیان بۆ خۆش کردوون و بەردەوام هەوڵی پەرتەوازەکردنیان داون. ئەمریکاش ئەوە باش دەزانێ و خوێندنەوەی وردیشی بۆ کردوە، کە لە کورد جێ متمانەتری دەستناکەوێ لەڕۆژهاڵاتی ناوەڕاست وەک هاوپەیمانێکی ستراتیجی، ئەمەش لانیکەم لە ٣٢ ساڵی ڕابردوودا بۆ ئەمریکا ڕوونبۆتەوە، بەتایبەتیش لەدوای ڕوخانی ڕژێمی سەدام، کە لەوکاتەوە هێزەکانی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی بەئاشکرا بنکەو بارەگای سەربازی ودیپلۆماسیان لە چەندین شوێنی عێراق و هەرێمی کوردستاندا هەیە. بەدرێژایی ئەو هەموو ساڵە، بەردەوام ئەمریکیەکان لەعێراقدا لەژێر هەڕەشەی عەرەبی عێراقیدا بوونەو لەلایەن چەندین گروپی چەکداری جیاوازی سەربە سونەو شیعەکانیش ڕووبەڕووی هێرش و پەلاماردان بوونەوتەوە بەئێستاشەوە، کەلەدوای هەڵگیرسانی جەنگی ئیسرائیل- حەماس چڕتر بۆتەوە. بەڵام لەلایەن کوردەوە نەک پەلامار نەدراون، بەڵکو بۆ ئەمریکی و ئەوروپیەکان لە هەرێمی کوردستان هەمیشە هەستیان بە ئاسایش وئارامی کردوەو هیچ کات مەترسی ئەوەیان نەبوە، کە لەلایەن کوردەوە پەلاماربدرێن، هەڵبەتە ئەمە بۆ ڕۆژئاوای کوردستانیش بەهەمان شێوەیە.

ئەدی بۆچی ئەمریکا ئەم پڕۆژەیە ناخاتە بواری جێبەجێکردنەوەو هۆکاکارەکانی چین؟

لەڕاستیدا هۆکارو کۆسپی سەرەکی خوودی کوردو سیاسەتە چەوت و چێڵەکانی خۆیەتی، لە شەست ساڵی ڕابردوودا کورد نەیتوانیوە گووتارێکی هاوبەش و یەکگرتووی نەتەوەیی هەبێ بۆ دۆزی ڕەوای گەلەکەی، بەهۆی پەرتەوازەیی، ململانێی حزبەکان و گەرمکردنی کوانوی ناکۆکیەکان لەسەر بنەمای پاوانخوازی، تێڕوانین و بەناو ئایدیۆلۆژیای جیاواز، هەمیشە دۆزی کورد لەپاشەکشەدا بووە، کەبەداخەوە ئێستاشی لەگەڵدابێ ئەم کولتورە درێژەی هەیە. تەنانەت لەسەردەمی شۆڕش و شاخیشدا، حکومەتەکانی „عێراق“   کەلکیان لەم ناکۆکیانە وەرگرتوەو، بەجیا لەگەڵ حزبێکدا دانوستانی کردوەو لەگەڵ لایەنێکی تردا لەشەڕدابوە. بەدرێژایی ئەو مێژوە، دانوستانەکانی بەرەی کوردستانی لەدوای ڕاپەڕیندا لەگەڵ ڕژێمی سەدام دا جێی ئومێدی گەلی کوردستان بوو، بەڵام ئەوەش زۆری نەخایاندو لەگەڵ زرمەی تەقاندنی یەکەم ئاربیجی شەڕی ناوەخۆ، خەڵکی کوردستانی لەم خەوە خۆشە ڕاچڵەکاند.

بەداخەوە ئەقڵیەتی سەرکردایەتی کورد بەدرێژایی دەیەها ساڵ هیچ گۆڕانکاریەکی ئەوتۆی بەسەردانەهاتوە، بەئاڕاستەی یەکبوون و گووتاری هاوبەشی کوردستانی لەپێناو بەرژەوەندیە ستراتیجیە نیشتیمانیەکاندا، ئەوەتا لە ٢٠٠٥ وە ئەمریکا هەوڵەکانی چڕکردۆتەوەو پارتی و یەکێتی خستۆتە ژێر فشار، بۆ یەکخستنی هێزی پێشمەرگە وەکو سوپایەکی نیشتیمانی، بەڵام ئەقڵیەتی تەسکی بەرژەوەندی حزبی و پاوانخوازی، بۆتە کۆسپێکی گەوەرە لەبەردەم ئەم پرۆسەیە، پارتی و یەکێتی هەریەکەیان بەئاڕاستەیەکی جیاوازو ڕوو لە وڵاتێکی ئیقلیمی، دوور لە بەرژەوەندی نیشتیمانی و گوێ پێنەدان بەدۆزە ڕاستەقینەکە، سیاسەتەکانیان درێژە پێدەدەن، بێئەوەی خوێندنەوە بۆ دەرەنجامەکانی بکەن. تەنانەت لەقۆناغی ئیستای پڕ قەیراندا، هەریەکەیان لەلایەک و بەجیا گفتوگۆ لەگەڵ حکومەتی ناوەند و لایەنە عێراقیەکان دەکەن و پێچەوانەی یەکتر لەهەوڵی ڕێککەوتندان. ئەمەش هێندەی تر هەڵوێستی کوردی لاوازتر کردوەو بەهیچ چارەسەرێکیشی نەگەیاندوون.

ئەمانەو دەیان هۆکاری تری پەرتەوازەیی کورد، وایکردوە ئەمریکا نەتوانێ کورد بۆ ئەم هاوپەیمانێتیە هەڵبژێرێ و متمانەی پێبکات، بۆیە ئەمریکا ناتوانێ هاوپەیمانە نیمچە ستراتیجیەکانی خۆی لەناوچەکە پشتگوێ بخات و هەموو هێلکەکانی بخاتە سەبەتەی کوردەوە، کە ئامادەنین بەرژەوەندی نیشتیمانییان بخەنە سەرووی بەرژەوەندی حزبەکانیان، ئەم فاکتەرانە وای لەئەمریکا کردوە، سیاسەتەکانی لەگەڵ کورد ستراتیجی نەبێ و تاکتیکیانە بەپێی خواستی قۆناغەکان مامەڵە بکات.