ئەگەر زۆر سادە سەیری پرسی ئەنفال بکەین، ڕاستەوخۆ هەست بەوە دەکەین، هەمو کوردێک هەستێکی لا دروستدەبێت، کە وەکو ئازارێکی ناوەکیی و ویژدانیی پێی ئەڵێت تۆ چیت بۆ ئەنفال کردووە؟ چۆن ڕاچڵەکاوی بەرانبەر ئەو مەرگەساتە، ئەتوانیت چی بکەیت و نەتکردووە...تاد لەملاشەوە، چاک ئەزانیت ئەنفال ئەو تراژیدیایەی، کە دەبووە کەرەستەی دەوڵەت و بنچینەی دەزگا و حوکمڕانییەک، کە ڕەنگدانەوەی گەلەکەی بێت، ئیشی دەزگایە،  هەرچەندە ئیشی تاکەکەسی بەرز دەنرخێنرێت، وەکو  کاری ئەدەبیی و هونەریی،  دراما و سینەما، بەڵام دواجار  دەزگاکانی، حوکومەت یارمەتیدەر نە بن لەم پرسە نیشتیمانیانە، هەرگیز بەردێک ناخرێتە سەر بەرد،  هەرچی سەر دێنیی و دەیبەی ئیشکردن لە سەر ئەنفال چیتر لە چوارچێوەی سمینار و وۆرکشۆپ و جاڕی بێ مانای وتارە دوبارەکانی سەرانی حزب، ناتوانێ بەردێک بخاتە سەر بەردێک،  بەڵکو ئەنفال پێویستی بە حوکمەت و  دەوڵەتە دەزگا و دەستەیە، کە  بەشێوەی زانستیی و ئەکادیمیی لەسەر ڕەهەندە جیاوازەکانی ئەنفال ئیش بکەن، پرسی جینۆسایدی ئەرمەنییەکان و هۆلۆکۆستی جولەکە چۆن بوون بە پرسێکی گڵۆباڵ و چۆن دەوڵەتەکانی ئەنجامدەریان  ناچارکرد قەرەبوی مادیی و مەعنەویی ئەو تراژیدیایانە بکەنەوە، هێرۆشیما چۆن بوو بەپرسێکی نێونەتەوەیی بۆچی هەمومان ئەو تراژیدیایەمان بیستووە، بەڵام بۆچی ئەنفال وەکو پرسێکی لۆکاڵی مایەوە؟ 

لە ڕاستیدا هۆکاری سەرەکیی ئەوەیە ئەنفال لە چوارچێوەی دەزگایەک، کە هی حوکومەتێکی بەهێزی دیموکراسیی بێت و بەدەنگی ڕاستیی خەڵک هەڵبژێردرابێت و شەرعییەتی هەبێت  ئیشی لەسەر نەکراوە، ئەم نوسەر و ئەو شاعیر ئەو مامۆستا توێژینەوەیەک، وتارێک، کتێبێک، هەندێک دۆسییە و نامیلکەیان لە خەمخۆریی خۆیان چاپکردووە و نوسیوە بڵاوکردۆتەوە.

دەسەڵات یەکسانە بە نەتەوە، سەرجەمی ئەو دەسەڵاتانەی هەن لە تەمەنی نەتەوەیەک بەشێکن لە بونی ئەو نەتەوە، زۆرجار ئەمانەوێ کورد وەکو بونێکی بانمێژویی وێنا بکەین، پێمان وایە کوردبونێک هەیە لە دەرەوەی ئەم پەیوەندییە، کە دەسەڵاتی کوردیی لەگەڵ خەڵکەکەیدا هەیەتی و هەیبووە، واتە دەسەڵاتی شێخ مەحمود، کۆمار و حوکومەتی هەرێم، پێش ئەوەش مرینیشینیەکان و   گەلانی زاگرۆس، واتە لەوەتەی کورد هەیە بەپێی قۆناغەکان، ئێمە بمانەوت تەسەوری کوردێکی پاک و نەزیهـ و بێ کێشە بکەین و دایماڵین لەم ناشرینانەی دەسەڵاتی کوردیی، ئەمە بەڕای ئێمە هەڵەیەکی بابەتییە، چونکە هەمیشە دەسەڵات نەک بەشێک نییە لە نەتەوەکە، بەڵکو بەشە سەرەکیی و گرنگەکەیەتی، یانی دەسەڵات بە حیزب و حوکومەت و سەرانی دەسەڵاتدار بەشە زۆرەکەی نەتەوەن، ئەمباقیی خەڵک بە درێژایی مێژوو توانای دروستکردنی ڕوداویان نەبووە، بەڵکو ئەوە دەسەڵاتە ڕوداو دروست دەکات، ئەمەم بۆیە وت بۆ ئەوەی بڵێم دەسەڵات نەبێت ئەنفال لە شوێنی خۆی دەمێنێتەوە، شوێنەکەی خۆی ئەوەیە ئەنفال نەبووە بە ڕوداو لە ئاستی جیهاندا، ئەنفال  ڕوداوێک نییە، کە میللەتان بیناسن، زانیارییان لەسەری هەبێت، وەکو چۆن لەسەر جینۆسایدەکانی تر هەیانە.

خاڵێکی تری گرنگ ئەوەیە بزانین،  بردنی 180 هەزار منداڵ و ژن و پیاو کردنیان بەژێر خاکەوە ، بۆ ڕای گشتیی جیهان گرنگ نییە، واتە گەورەیی تراژیدیاکە بەلای جیهانەوە گرنگ نییە، کە تۆ چەنت لێ شەهید کراوە و چۆن شەهیدکراون، بەڵکو  ئەوە گرنکە تۆ بیکەیت، ئەوەیە چۆن تۆی کورد و  دەسەڵاتی کوردی  دێیت ئەم تراژیدیایە ئەناسێنێت، لۆبی ئەکەیت، دەزگا و دامەزاراوەکانت ئەخەیتە خزمەتی ئەوەی، ئەنفال بە جینۆساید بناسرێت، داوای قەرەبوی مادیی و مەعنەویی لە ئەو دەوڵەتە ئەکەیتەوە، کە ئەنجامدەریی تراژیدیاکە بووە، پرسەکە دەکەیت بە ئامرازیی بەدیهێنانیی ئامانجە نەتەوەیی و نیشتیمانییەکانت.

ئایا ئەنفال  و مانادان بە ئەنفال دەچێتە نێو پەیوەندیی ئێستای خەڵک و دەسەڵات؟

بەڕای ئێمە بەتێبینیکردنی ڕای خەڵک بەڵێ ئەنفال ڕوداوێکی دابڕاو نییە لە ئێستا، بەدەر لەوەی مێژووەکەی نوێیە، بەڵکو ئەوەی مەبەستمانە ئەنفال لەنێو عەقڵیەتی خەڵکدا ڕوداوێکە کە درێژەی هەیە لە لایەن دەسەڵاتی کوردییەوە،  ئەو دەسەڵاتەی ئەنجامدەرانی ئەنفالی پەنا دا و بەخشیانی، لەمەش نابووتتر، هەندێکیان خاوەن دیوەخانن، بەڵکو بەرپرسن و کوڕ و کوڕەزاکانیان ئیشیان بەڕێدەکرێت لەم حوکومەتەدا، ئەمە وادەکات بڵێین ئەنفال چیتر ڕەمزێک نییە هاوبەش بێت بۆ کۆمەڵگەی ئێمە، بەڵکو خەڵک پێی وایە ڕوداوەکە کۆتایی نەهاتووە، بەڵکو بەردەوامی هەیە، لە فۆرمی جیاوادا، تەنها یەک نمونە بهێنینەوە،  ڕەنگە  زۆر دور نەکەوینەوە، ئەگەر بڵێین کاتێک تۆ پارەی ئەم وڵاتە، داهات و دارایی و سامانی ئەم وڵاتەی ئەنفالی تێدا کرا، بەکار نەهێنیتەوە بۆ دروستکردنی ڕێگاوبانێک، کە ڕۆژانە نەوەکانی ئەنفالی تێدا وەردەگەڕێن و دەمرن، ئیتر خەڵک چۆن هەست بەوە ناکات کە ئەنفال لە فۆرمی تردا بەردەوامی هەیە.

ڕەهەندێکی تری ترسناکی ئەنفال، شەڕی ڕەمزییە، شەڕێک کە دەبێتە شەڕی سیمبولیی نێوان خەڵک و دەسەڵات بۆ نمونە ( ڕۆژی ئاڵا، ڕۆژی زمانی دایک، ساڵیادی ڕاپەڕین و یادی کیمیاباران  لەکۆتایشدا ئەنفال) بونەتە شەڕی ڕەمزیی نێوان خەڵک و دەسەڵات، بە جۆرێک هەر شتێک دەسەڵات لە ڕێگەی ماشێنە گەورە ئەعلامیی و دەزگاکانی ترییەوە بیکات بە ڕۆژەڤ خەڵک دژی دەوەستێتەوە، چونکە خەڵک پێی  وایە ناکرێت تۆ هاوخەم و هاوبچۆنی دەسەڵاتێک بیت، کە پرسە نیشتیمانییەکان بەکاردەهێنێت بۆ مەرامی خێزانیی و بنەماڵەیی، بۆیە لێرەوە ئەبیستین و ئەبینین خەڵک پێی وایە ئەم ڕەمزانە بونەتە هۆکاری درێژەی ستەمی ئەم دەسەڵاتە، لە چەمچەماڵ نەهێڵرا وەزیزی شەهیدان و ئەنفالکراون وتارەکەی تەواوبکات، ساڵانە ئەیبینین لە ڕزگاریی و چەمچەماڵ وەکو دو شوێنی چەقی ئەنفال  بە ڕونیی وتراوە بە بەرپرسانی ئەم دەسەڵاتە ستەمکارە، کە خێزانی ئەنفالکراون نایانەوێ ئێوە هاوخەمیان بن، لەگەڵیان بن و یادبکەنەوە.