ئایا نەوت دەتوانێت ببێتە فاكتەری پاراستنی كورد لەڕۆژئاوای كوردستان؟
د. نەوزاد هێتوتی
2020-08-01 1083
لە رۆژی 30 تەمووزی 2020 لیندزی گراهام، سیناتۆری کۆمارییەکان كە
پەیوەندییەكی زۆر نزیكی لە گەل تڕەمپ ھەیە و دوستێكی نزیكی كوردیشەوە، لە
بەردەم كۆمێتەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی
گونگرێس پڕسیارێكی گرنگی ئاراستەی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا مایک پۆمپەیۆ كرد سەبارەت
ھەوالی واژۆکردنی گرێبەستی نەوتی لە نێوان
کۆمپانیایەکی ئەمریكی و بەڕێوەبەرایەتیی
خۆسەر لە ڕۆژئاوای كوردستان. لە وەلامەكەیدا پۆمپەیۆ
ئەوەی پشت راست كردوە كە ئەو زانیارییانە راستن و ئەمریكا پاڵپشتی ئەو گریبەستە
نەوتییەیان كردووە و رۆلیان ھەبووە لە واژۆ كردنیدا وتەنانەت كۆشكی سپیش ئاگادارە.
ئەم زانیاریانە دواتر لە لایەن ھەر یەك لە مەزلوم كوبانی بەرپرسی ھێزەكانی سوریای
دیموكرات و سینەم محەمەد بەرپرسی ئوڤێسی
ئێدارەی خۆسەر لە واشینتون پشتراستكرایەوە. ئەو كۆمپانیایەی كە گرێبەستەكەی لە گەل كوردەكان واژۆ كردووە، ناوەكەی Delta Crescent Energy. مەبەستی
سەرەكی لەم گرێبەستەش بریتییە لە پێشخستن و زیادكردنی بەرھەم و ھەناردەكردنی نەوتی
لە گێڵكە نەوتییەكانی ڕۆژئاوای كوردستان بە تایبەتیش لە رومێلان و گێڵكە
نەوتییەكانی ئەبوو عمر لە دیرەزور كە خاوەن سەرچاوەی زۆری نەوت وگازە.
ئاشكرا بوونی ئەم رێككەوتنە نەوتییە كە كاتێدا دایە كە لە ئۆكتوبەری 2019 ، تڕەمپ ھەۆلی دا كە ھێزەكانی ئەمریكا لە سوریا
بكێشیتەوە. بەلام دواتر لە ژێر كارێگەری گۆشارەكانی
ناوخۆی و دەرەكی بە تایبەتیش بە ھەۆلی زۆری گونگریسمان لیندزی گراھام و جەك كێن جێگیری سەرۆوك ئەركانی
ھاوبەشی پێشوی ئەمریكا و شروڤەكار لە فۆكس نیوز، تڕەمپ لە بڕیارەكە پاشگەز بوویەوە. بە تایبەت
گونگرسمان لیندزی گراھام وكێن رۆلی سەرەكیان ھەبووە لەوەی كە ھێزیەكانی ئەمریكا بە تەواوەتی لە
سوریا نەكێشینەوە. ئەم دوو كەسە دوای ئەوەی تڕەمپ بریاردەدات ھێزەكانی لە سوریا
بكێشینیتەوە، سەرەدانی كۆشكی سپی دەكەن و لە گەل خۆیان نەخشەیەكی مەزنی سوریا پێی
بووە كە ھەموو ئەو گێڵكە نەوتیانەی كە لە
ژێر كۆنترۆلی ھێزە كوردەكییەكان دا بوون پێشانی تڕەمپ دەدەن
وپێ دەلێن كە ئەگەر ئەمریكا لە سوریا بكێشیتەوە ھەموو ئەو سەرچاوانەی نەوت دەكەونە
دەست رژێمی ئەسەد و میلیشیا ئێرانییەكان. بەمەش زیانێكی گەورە بە سیاسەتی ئەمریكا
دەكەویت.بە تایبەت ئەوەی پەیوەندی بە گۆشار خستنە سەر ئێرانەوە ھەیە. بێگومان ئەم
ھەولانەش كارێگەری زۆری ھەبووە لەسەر ئەوەی تڕەمپ لە بڕیارەكەی پاشگەز ببێتەوە. دواتر وەك دیتمان وەك گۆرانێك لە سیاسەتی ئەمریكا، تڕەمپ باسی
ئەوەی كرد كە ھەندێك لە ھێزەكانیان لە سوریا دەمێنن بۆ پاراستنی گێڵگە نەوتییەكان
و داواش لە كوردەكان كرد كە روو لە ناوچە نەوتییەكان بكەن.
لە راستیدا مەبەستی لیندزی گراھام ، جەك كێن و
ھەموو ئەوانەی پاڵپشتیان لە ھێشتنەوەی ھێزەكانی ئەمریكا لە سوریا دەكرد تەنیا
پەیوەندی پڕسی نەوتەوە نەبووە. بەڵكو ناوهینانی نەوت تەنیا بۆ قەناعەت پێکردنی تڕەمپ بووە . ئەگەر
نە فاکتەرەکانی راستەقینەی پشت ئەو ھەولانە خۆی لە كۆمەلێك خالی گرنگدا دەبینیتەوە لەوانە: یەکەم، ئاسمانی ڕۆژ ئاوایی کوردستان لە دەستی
ئەمریکا بمینێت. دووەم، مانەی هێزەکانی ئەمریکا دەبیتە کارتی گوشار دژی ئەسەد، ئێران و رووسیا بۆ
ئەوەی لە چارەسەرکردنی پڕسی سووریادا ئەمریکا رۆلی هەبێت. سێیەم، مانەوەی
ئەمریكا فاکتەرێک دەبێت بۆ ئەوەی
رێگە لە سەرهەڵدانی داعش بگرێت. چوارەم، لە رێگەی مانەوەی هێزەکانی ئەمریکا بتوانن پاڵپشتی
کورد بکەن و لە ئایندەی سووریادا رۆلیان هەبیت.
بۆیە بێگومان واژۆ كردنی ئەو
گرێبەستە لە گەل ئیدارەی خۆسەر دوای ئەوەی خەریك بوو تڕەمپ بە یەكجاری سوریا چول
بكات ھەنگاوێكی زۆر گرنگە بۆ بە ھێزكردنی دیفاكتوی ڕۆژئاوایی كودرستان. بە تایبەت لەو كاتەی ئەمریكا دەستوەردانی سەربازی لە سوریا كردوە، زیاتر لە ڕوانگەیەكی ئەمنی و ئاسایشییەوە سەیری پڕسی كوردی كردووە و ھەموو ھاوكاریەكانی ئەمریكا بۆ كوردەكان لە روانگەیەكی سەربازییە بووە نەك
سیاسی. ئیستاش لە گەلدا بێت لە رووی سیاسییەوە ئەمریكا بە ھیچ شێوەیەك باسی ئەوەی
نەكردوە پاڵپشتی سیستمی ئوتونومی یان فیدرالی بۆ ڕۆژئاوایی كوردستان دەكەن . بۆیە
ئەم گرێبەستە نەوتییە دەكرێت دانپێدانانیكی ناراستەخوی سیاسی بێت بە ئیدارەی خۆسەری.
بە تایبەت گرێبەستەكە راستەخۆی لە گەل كوردەكان واژۆ كراووە، بێ ئەوەی پڕسیار بە
دیمەشق بكەن.
بە ھەمان ئاراستەش، ئەم ھەنگاوەی
ئەمریكا دەبێتە پالنەرێكی باش بۆ ئەوەی زیاتر ئەمریكا بە ڕۆژئاوایی كوردستانەوە گرێ
بدات و كاتی مانەوەی ھێزیەكانی ئەمریكا لەو
بەشەی كوردستان درێژ تر بكات. ئەمەش فاكتەرێكی
گرنگ دەبێت بۆ پاراستنی كوردەكان لەو ھەرەشانە ڕووبەڕوویان دەبیتەوە لە لایەن
توركیا ، ئەسەد و داعشەوە. لە لایەكی تریشەوە، بێگومان واژۆ كردنی گرێبەستە
نەوتییەكە لە گەل ئیدارەی خۆسەری ڕۆژائاوا ھاوكار دەبێت بۆ ئەوەی بارودوخی ئابووری
كوردەكان بەرەو باشتر بچيت. بە تایبەت ئەمریكا
بە پێ یاسایی قەیسەر (Caesar
sanctions pact)
سزایی ئابووری بەسەر رژێمی سوریادا سەپاندووە. ھەر لایەنێك یان كۆمپانیایەك وەبەرھینان بە تایبەت لە كەرتی نەوت
و گاز بكات ڕووبەڕووی سزا دەبێت. بەلام ئەو
كۆمپانیایە ئەمریكییە كە گرێبەستە كردووە مولەتی لێ خوشبوونی ھەیە. ئەمەش وادەكات ئەو سزا ئابوورییانەی ئەمریكا
بۆ سەر سوریا كەمتر كارێگەری ھەبێت لە
سەر ئیدارەی خۆسەری و كورد داھاتێكی
زۆرتریان دەست دەكەوێت.
ھەۆلدانی ئەمریكا بۆ ھینانی كۆمپانیا
نەوتییەكان بۆ روژئاوا لە كاتێكدایە كە ئەمریكا لە چەند مانگی رابردودا ھەۆلەكانی
چركرد بۆ لێك نزیكردنەوەی ھێزە ناكۆكان. بە تایبەت ویلیام رۆباك جێگری نوێنەری تایبەتی ئەمریكا لە
ھاوپەیمانی نیۆدەۆلەتی بۆ شكست پێھینانی داعش، دوای ھەۆلێكی زۆر توانی لە 16
حوزەیرانی 2020 ئەنجومەنی نیشتمانی كوردی و pyd رازی بكات كە واز لە ناكوكییەكانیان بھینن و
رێككەوتنی ئاشتەوایی واژۆ بكەن. بە گوێری
ھەندیك لە سەرچاوەكان ئەمریكا گوشارێكی زۆری كرد بۆ ئەوەی ئەو رێككەوتنە واژۆ
بكرێت. بێگومان ئەم رێككەوتنە فاكتەری
گرنگ دەبێت بۆ سەقامگیری زیاتری لە ناوچە كوردییەكان، لاواز كردنی بێیانوكانی
تركیا بۆ ھێرش كردنە سەر ڕۆژواوایی
كوردستان. ھەروەھا فاكەرێكی گرنگ دەبێت بۆ ئەوەی كوردەكان بە یەكگرتووی لە ناوەندە
سیاسییە نیودلەتییەكان بەرگیری ماڤە نەتەوەییەكانیان بكەن و لە ھەر چارەسەرێكی
سیاسی بۆ ئایندەی سوریا گرنتی ماڤەكانیان بكەن. لەلایەكی تریشەوە، ئیدارەی خۆسەر لەم
مانگەدا ھەنگاوێكی گرنگی ھاویشت بۆ زیاتر راكێشانی پاڵپشتی ئەمریكا، ئەویش لە
رێگەی كردنەوەی ئوفێسەكی لوبی كردن لە ئەمریكا كە مەبەستی سەرەكی ئەو لوبییە بریتی
دەبێت لە ھاندانی ئێدارەی تڕەمپ بۆ ئەوەی زیاتر پاڵپشتی كوردەكان بكات. واتە ئەو
لوبییە لە ناوەندە گرنگەكانی ئەمریكا ئامادە دەبێت تاكو ئەمریكا
زیاتر پاڵپشتی دۆزی كورد بكات.
لە لایەكی تریشەوە، دەكرێت ئاماژە بەوە بكەین كە
واژۆ كردنی ئەو گرێبەستە نەوتییە لەوانەیە ھەندێك كیشەش بۆ كوردەكان دورست بكات.
بە تایبەت ئەم گرێبەستە بەبێ رەزامەندی دیمەشق واژۆو كراووە. لە كاتێكدا كۆمپانیاكانی رووسیاش گرێبەستیان لە گەل دیمەشق
ھەیە بۆ پەرەپییدان بە گێڵگە نەوتییەكان. بۆیە پێدەچیت ئەم ھەنگاوەی نۆیەی ئەمریكا
ڕووبەڕووی كاردانەوەی توند ببێت لە لایەن
سوریا، رووسیا، توركیا وتەنانەت ئێرانیشەوە. ئەمە وا دەكات ئەم دەۆلەتانە زیاتر
دژایەتی كورد و ئیدارەی خۆسەر لە ڕۆژئاوا بكەن ونێگەران بن لەم ھەلۆێست وسیاسەتی
ئەمریكا. بە تایبەت دەۆلەتانی ھەرێمی مەترسی ئەوەیان ھەیە كە ئەم ھەنگاوەی ئەمریكا ببیتە دەستپێكیك بۆ زیاتر پابەند بوونی ئەمریكا لە
پاراستنی ڕۆژئاوایی كوردستان ومانەوەی درێژخایەن لەو ولاتەدا.