مێژووی گەلەکەمان پڕن لەنەهامەتی‌و شەڕو کوشتن‌و بڕین. هەندێجار بەناچاری‌و بەکەمترین ئامرازی جەنگی بەرگریمان لەخۆمان کردووە. لەمێژوی چینایەتی‌و نەتەوەیی گەلەکەماندا نمونەمان زۆر زۆرن. بەڵام لەزۆر حالەتدا شەڕو کاولکاری بەسەرمان فەرزکراون‌و هێرش‌و پەلامار وازی لێنەهێناوین. ئەم مێژووەی هەیە دروستکراوو بەدەستهاتی ئەم هەوو قوربانی‌و ڕەزالەتیانەن بەنێگەتیڤ‌و پۆزەتیڤیەوە. بەڵام لەڕوانگەی چینایەتیەوە هەروا گەلی هەژار قوربانی بەردەوامەو دەبێ.

لەڕۆژهەڵاتی ناوەنددا بەتایبەت لەمیسیوپۆتامیا لەمێژوی هاوچەرخدا گەلانی ناوچەکە لەژێر نیری ماکینەی شەڕو چەکی فابریکەکانی جەنگی ئەمریکاو ڕۆژئاواو ڕوسیەو بەتاڵانبردنی کەرەستەی خاوی هەرزانی ولات سوتاون.

بە درێژایی مێژووی هاوچەرخ کە ئەگەر بۆ جەنگی جیهانی یەکەم بگەڕێنەوە کە ئەوە سەدو چەند ساڵ دەبێ گەلەکەمان لەم ناوچەیەی هەیە هەرگیز ڕۆژێ نەیانهێشتووە بەبێ کێشە بێت. ئەگەر کێشەی دەرەکی کۆتایی هاتبێ ئەوا خوشک و براکان دەستیان لە قژی یەک گیرکردوووە و لەسەر پاوانسازی کۆڕی خەبات دا دەموچاوی یەکتریان شکاندووە. یان هەرنا ئەوا ژن کوشتن بۆتە دیاردەیەکی کۆمەڵایەتی و ئاسایشی نەتەوەیی خستۆتە مەترسیەوە. هەموو ئەمانەش هەر سەرمایە و داهات و دەسەڵات  وهیز و خۆ دەرخستن و نۆکەری ئەم و ئەو ووڵات و هەژموون و دژایەتی و هتد سەرچاوەی مەینەتیەکان بوون و دەبن.

ئەگەر بەم پرسیارە سادەیە دەست پێ بکەین، بۆچی ئەم نەگبەتیە واز لەگەلەکەمان ناهێنێ؟ یان هۆکاری ئەم هەموو شەڕ و کوشت و کوشتارەی گەلەکەمان لە دەرەوەو ناوەوە چیە؟ بۆچی شەڕ و کاولکاری و هێرشی ئەم هێزە دەرەکی و ناوخۆیانە وازمان لێ ناهێننن ؟ . ئایا گرفتەکە خۆمانین  و ئاستی هۆشیاریمان نزمە یان لە تەماحی  وچاوجنۆکی دراوسێکانمانن کە ئەوانەی داگیرکەری دوێنی بوون و دەست بەردارمان نابن.؟. دەیان و سەدان پرسیاری تر. یان هۆکاری چیە ئەم ناوچەیە پڕ لە کێشەیەی نەتەوەیی وئاینی و مەزهەبیە ناتوانن بەم دواییانە یەکتری قەبووڵ بکەن و دژایەتی یەکتری دەکەن و یەکتر قڕ کردن و جینوسایدی یەکتر بە چارەسەر دەزانن. یان نەوت و سەرچاوە ئاویەکانن و کانزاکانن بوونەتە مۆتەکە بۆ ژیانی گەلانی ناوچەکە؟.

یان گرفتەکان خۆی لە مەسەلە مێژوویی و ئابووریەکان گرتۆتەوەو گەلانی ناوچەکە توانای ی‌ڕینی قۆناغە مێژوویەکانیان نیە یان گرفت لە ستراکتووری کۆمەڵگاکان و شکل و شێوەی ڕێکخراوەکانی حکومی و حزبیەکانی ناوچەکانن و دەوڵەتەکانی ئەقلیمی و ستراتیژیە جیاجیاکانی نەتەوەکاندایە؟. خۆ گەلەکەمان بە درێژایی مێژووی هەر لە بەرگری دا بووە و هەرگیز باڵا دەست نەبووە؟.

ئەگەر لە هۆکارەکان گەیشتین دەکرێ دەست بۆ چارەکردنیان ببەین. 
پێش ئەوەی باس لەم هۆکارانە بکەین دەکرێ باس لەوە بکەین کێ قازانج لەم شەڕ و کوشتن و بڕینەی گەلانی ناوچەکە دەکات و بەشی شێر بەر کێ دەکەوێ بکەین ئەوکات سەرداوێک لە گرفتەکانمان دەست دەکەوێ.
ئەوەی بەشی شێری قازانجی لەم شەڕە هەیە و داینەمۆی ئەم شەڕو جەنگانەش لە دەست دایە و کلیلی شەڕ و ئاشتیشە لەم ناوچەیە ئەوە؛
١.دەوڵەتانی سەرچاوەکانی ئەرسناڵی سەربازین، کۆمپانیاکانی جەنگ و ماشێنەکانی دروستکردنی کەرەستە سەربازی و تەکنەلۆژیای سەربازین. تا گەلانی ناوچەکە بەتایبەتی کرێکاران و زەحمەتکێشانی ئەم گەلانە هەر قوربانین.
٢.کۆمپانیاکانی نەوت وبازرگانەکانی گواستنەوەی نەوت لە بازاڕەکانی جیهاندا.
٣.سەرکردەو دەسەڵاتە حکومی ودەوڵەتانی ناوچەکە و هەندێ سەرکردە لۆکالیەکان کە بەڕێوەبردنی ناوچەکە دەگرنە ئەستۆ و گەندەڵ ومشەخۆرەکان بە هەموو جیاوازیەکانیان و دژایەتیەکانیان ئەوا لەگەڵ یەک هەردەم تەبان و سات وسەودا بە خوێنی خودی پاسەوان و جەنگاوەرەکانیان دەکەن.
گەلی ئێمە  وگەلانی ناوچەکە هیچ دوژمنایەتیان لەگەڵ یەک نیە و فرە کەلتووری و عەدالەتی کۆمەڵایەتی و بەیەکەوە ژیان دەکرێ لە میسیۆپۆتامیاش هیچ کاتێ گرفت نە بووە و جیاوازیەکان وەکو سروشتی ژیان لەتەک یەکتر هەرکەس بە گوێرەی کەڵتووری خۆی ژیاوە و ڕێزی یەکتریان گرتووە.
بۆ ئەوەی ژیلەمۆی شەڕ و ناکۆکی هەردەم گەش بێ ئەوە لە ناوە و دەرەوە هەردەم تۆی دووبەرەکی نێوان مرۆڤەکانیان چاندووە و بە دژایەتی دین و مەزهەبی جیا جیا یان ناسیونالی جیا جیا یان ناوچەیی جیا جیا بە گژ یەکتریان ناون.
چەک لەم ووڵاتانە و خوێن لە گەلانی ناوچەکە و سامان و سەروەت و کەرەستەی خاوی هەرزانیش (لە سروشت و ناوچەکە) بۆ خۆیان. ئەوە ئەم هاوکێشە سادەیە کە گەلەکەمان قوربانی بۆ دەدا. 

ڕۆژێ کۆماری مەهاباد دەڕوخێنرێ و ڕۆژێ تۆپبارانی سلێمانی دەکرێ بۆ لەناوبردنی شێخ مەحموود، ڕۆژێ کۆمەڵکوژی دەرسیم دەکرێ ، ڕۆژێ تەقینەوەی پڕسوس و ڕۆژێ کیمیاوی هەلەبجە و داگیرکردنەوەی کەرکوک و جینوسایدی شەنگال و  گوندی کۆجۆ دەکرێ، باسی کام لە ڕەزالەتی بکەین یان باسی کوشتنی براکان بکەین لە حکومەتی فیفتی فیفتیدا بکەین، یان ڕیکەوتەکانی ١٩٦٦ و ٣١ی ئابی ١٩٩٦ و ١٦ ئۆکتۆبەر یان باسی  کوشتنی کۆمۆنیستەکان بکەین لە نێو شاری سلێمانی دا. یان باس لە نۆکەری سەرکردایەتی کورد بکەین لە مێژووی سیاسی یاندا یان باس لە کوشتنی ڕێژوان و شەهیدانی ڕۆژنامەنووس بکەین. یان باسی ئەم هەموو ژن کوشتنە بکەین کە ئەگەر ناوی هەموویان دۆکیومێنت بکەین، ئەوا ژنە کوژراوەکان لە هێزێکی یەپەژە زۆرترن کە هەموویان مرۆڤ بوون و هەموویان ئاوات و ئامانجیان لە ژیان هەبوو، هەموویان حەزیان لە ژیان بوو، هەموویان دڵدار و خۆشەویست و پاک بوون و فرمێسکیان بۆ دڵدارەکانیان دەڕشت. بەڵام خۆ ئەمریکایەکان و ماشینەکانی جەنگ و بازرگان و کۆمپانیاکانی نەوت ئەمانەیان نە کوشت. بەڵکو کەس و کار و دایک و باوک خزم و کەس و کار ئەمانەیان سارد کردەوە یان ناچار بە خۆ سوتانیان کردن.

شەڕ هەروا بەردەوامە و هێزەکانی ووڵاتە جیاجیاکان لە ئاسمان و زەویدا ڕمبازی دەکەن. لە نێو ئەم هەموو ئەجندا جیاجیا و ستراتیژە قوڵەی زلهێزەکان دا گەلی هەژاری خۆمان بی ڕابەر و بێ ئەجیندای گەل و بێ ستراتیژی نەتەوەیی سەرگەردانە. ئەمە کوشندەترین دەردی گەلی هەژاری ئێمەیە.
لاوانی گەل هەر دەبێ ئاخ بۆ شەهیدان  وزیندانیانی سیاسی و قارەمانەکانی مێژووی نەتەوەیی و چینایەتی هەڵبڕێژن. دونیای ئێستا وا پێچەوانە بۆتەوە پێشتر ئەم هێزە دەرەکیانە بە داگیرکەر وەسف دەکران و خەڵکی بە قوربانی دەری دەکردن ئێستا خەڵکی کورد لە ڕۆژئاوا سەد دوعا دەکەن کە کاک ترامپ دڵی نەرم بێ و چەند سەد سەربازێ لە کۆبانێ و مەنبەج بهێلێتەوە تا وەکو لە دەست سەگەکانی ئەردۆگان و قەپاڵەکانیان بیان پارێزێ.

نە ڕەوتی ڕووداوەکان، نە وەزعی ئابووری دونیا و قەیرانی دارایی کە خەریکە دووبارە سەر هەڵبداتەوە لە بورسەکان، مەسەلەی ئاوارەیی خەڵکی ئەمریکای لاتین و مەسەلە مێژوویەکانی کێشە نەتەوەیی و چینایەتیەکانی ناوچەکە، نە ستراتیژی سیاسی و ئەجیندای حزبی حزبەکانی ناوچەکە، نە کەرەستەی خاوی وەک نەوت و گاز و بازاڕە جیهانیەکان و کێشە نێو نەتەوەییەکان لەسەر مەسەلەی ووزە تا دەگاتە جیۆپۆلتیک و هەژموونی ووڵاتە زلهێزەکان بۆ مەسەلە درێژخایەنەکان و نەوەکانی ئایندەی خۆیان و قازانجی بەرزی نەتەوەییان کە خۆی لە جەنگێکی سارددا دووبارە دەکاتەوە. هیچ کام لەمانە مژدە بەخش نین کە گەلەکەمان بە ئاشتی و ئارامی پەرە بەژیانی ئاسوودە و شایستە بدات. نە ستراکتوور و نە ستراتیژیەکی گەلی و نە ڕێکخراوەکانی حزبیەکانی گەلەکەمان لەم ئاستەن کە مژدەیەک بە گەل بدەن کە جەنگ و کوشتار بۆ کۆتایی دەچێ.

هەروا وەک پۆڵەکانی پاتری وایە، خوێن و ئیسک و گیانبەخشین لە خەڵکی هەژار و کرێکاروزەحمەتکێشانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەڕوا و دەتوێتەوە و لە پۆڵەکەی تریش کەلەکە بوونی سەرمایەش لە نێو سەرمایە ناوخۆییەکان و سەرمایە مۆنۆپلەکان لە ووڵاتانی پیشەسازیش کەلەکە دەبێ و دەوڵەمەندەکان دەوڵەمەند تر دەبن لەولاشەوە کرێکارانی ئەرستۆکرات لە ووڵاتە پێشەکەوتووەکان هەندێ لەبەرهەمەکەی دەخۆن، لەگەڵ گەندەلە کان و پلە دارەکانی ووڵاتانی ناوچەکە، جۆرێ لە داخزانی چینایەتی هەیە بە شێوەی نێگەتیڤ هەیە و هەژارانی دوێنی بوون بە سەرمایەداری زەبەلاح لە مۆدێلی بەڕێوەبردنی کوردستان لە باشوور، ئەمەش باوەڕی بە سیاسەت و حزبایەتی بۆ دوا پلە دابەزاندووە و کاریگەری زۆر خراپی لەسەر دەروونی کۆمەڵگاوە داناوە. ماڵوێرانی و کاول بوون و شەڕ لە ناوچەکە بۆ چەندین دەورانی تریش بەردەوامی دەبێ لە سای سەری دەسەڵاتدارانی ووڵاتانی زلهێز و ووڵاتانی ئەقلیمی و سەرکردایەتی سیاسی لە ناوچەکە، کە ووڵاتانی ئەقلیم لە توانایانە کێشەی خۆیان بە ئاسانی بێننە کوردستان و جەنگی ئەلتەرناتیڤی تیا پیادەدەکەن. 

نابێ ئەوەش لە بیر بکەین گەلەکەمان لە مێژووی هاوچەرخدا کەم جەنگی بۆ خۆی کردووە، یەکێ لە جەنگەکان کە بۆ خۆمان کردوومانە، بەڕای من ڕاپەڕینەکانی ساڵی ١٩٩١ بوو، ئەویش لە دوای ڕووخانی دام و دەزگاکانی ڕژێمی فاشی بەعس ئەوا جەنگەکەش شکل و شێوەی تری وەرگرت. کۆمەڵگایەک بەردەوام جەنگی تیابێ، سایکۆلۆژیای مرۆڤەکان دەگۆڕێ و شکل و شێوەی بیرکردنەوە و تەنانەت خەونەکان و ئاوات و هیواکانیشی کاریگەری لەسەر دادەنێ، بۆیە هەر دەورانێکی جەنگ نەوەیەک و وەزعێکی تایبەتمەند دەهێنێتە ئاراوە، بۆیە کورد ووتوویەتی ( هەر شەڕێ بۆ جوامێرێکە). بەڵام خەڵکی هەژار هەرگیز ئەم جوامێرە نەبووە کە جێ داخە سەرەڕای ئەم هەموو قوربانیانەی داویەتی . 

جگە لە پلانەکانی پنتاگۆن و کرملین ئەوا پلانەکانی ڕوحانی و ئەسەد و ئەردۆگان وکۆنە سەددامیەکان و داعشیەکان وا لەسەر تاخچەکانی دەزگاکانی هەوالگریاندا دانراون بۆ شەڕی بەردەوام لە ناوچەکە. بەڵام با داگیرکەران و چەوسێنەران باش بزانن ئەو سەردەمە گوزەشت کە بۆ دواوە بچینەوە. ئەمەش مژدەیەکی کەم نیە بۆ نەوەی ئایندەی گەلەکەمان و ئایندەیەکی تر.
ئاسۆ