لە پەراوێزی گواستنەوەی موچەی فەرمانبەران لە هەرێمەوە بۆ ناوەند
لەگەڵ سەرهەڵدانی بایکۆت وناڕەزایەتییەکان، لەلایەن فەرمانبەران بەگشتی و توێژی مامۆستایان بەتایبەتی دژی دواکەتن وخواردن و لێبڕێنی موچە و، پێنەدانی شایستە داراییەکانی مەچەخۆران لەلایەن دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستانەوە، هاوکات دوابەدوای هاتنەگۆڕێی دەنگۆی گواستنەوەی دابەشکردنی موچە لە هەرێمەوە بۆ ژێر ڕکێفی دەسەڵاتی بەغدا؛ کاربەدەستانی هەرێم کەوتنە دژایەتیکردنی داواکاریێکی لەو جۆرە و، بە هەوڵێک بۆ شکاندنی شکۆی قەوارەی هەرێم ناوزەدیان کرد.
بەڵام لەڕاستیدا ئەوەندەی پەرچەکردار وتەنگەتاوبوونی ئەو بەرپرسانە لەم پرسەدا شکۆی قەورەی هەرێمی شکاند، لەوەدا کە هەوڵەکەیان پەردەی لەسەر ڕووی ڕاستەقینەی جۆری قەڵەمرەوییەکەیان و، ئەقڵەتی ئەمان بۆ فەلسەفی فەرمانڕەویی هەڵماڵی، هەرگیز ئەوەندە داواکردنی پێدانی موچە لەلایەن حکومەتی ناوەندیەوە زیانی بە شکۆی قەوارەکە نەگەیاند.
چونکە ئەم برادەرانە بەم هەڵوێستەیان لەهەموونیان گەیاند، ئەوەی لەم هەرێمە دەسەڵاتی بەدەستە بریتی نییە لە دەسەڵات (authority)، بەڵکو بریتییە لە هێز (power).
هەڵبەت لە فەرهەنگی فەلسەفەی سیاسیدا، جیاوازیێکی ڕیشەیی هەیە لە نێوان ئەم دوو زاراوەیەدا، خۆ ئەگەرئەو بەرپرسانەی دەسەڵاتی ئەم هەرێمەیان بەدەستە، تەنها پڕ بە کوچکە چایێک لەکاتی ڕابواردنی خۆیان بگرتبایە و، زانستی سیاسیان بخوێندایەتەوە، تێدەگەیشتن کە هیچکات دەسەڵات وحکومەت، بە دابینکردنی بژێوی و قوتی هاوڵاتییەکانی شکۆی ناشکێت، ئیدی با سەرچاوەی ئەو بژێوییە لە هەر شوێن و، لەهەر لایەنێکەوە بێت، بەڵکو ئەوەی شکۆی حکومەتی پێدەشکێت بێتوانستی و دەستەوستانی دەسەڵاتدارەکانیەتی، لەدەبینکردنی نان بۆ بەردەست و هاوڵاتییەکانی.
ئەرستۆتالیس کە ناسراوە بە باوکی سیاسەت، زۆر بەسادەیی لە پەڕتوکە سیاسییەکەی(polatica)دا، ئەمە ڕوون دەکاتەوە و دەڵێت : " ئامانج لە سیاسەتکردن لە بنەڕەتدا، دەبینکردنی خۆشگوزەرانییە بۆ تاکەکان ودوا هەنگاوی کاری سیاسیش، بریتییە لە دروستکردنی حکومەت، چونکە حکومەت و دەسەڵات وەک ئەو دەڵێت؛ دەتوانێت ئەو پەڕی خۆشگوزەرانی بۆ خەڵک دابین بکات."
کەواتە سیاسەتکردن و دروستکردنی دەوڵەت وحکومەت، بۆ دابینکردن و تێرکردن وخۆشگوزەرانیی خەڵکە، نەک بۆبرسیکردن و نقومکردنیان لە دودڵی و ڕارایی وخەفەت ومەراق و بێزاری. بۆیە کاتێک ئەم دەسەڵاتە دێت و ناتوانێت ئەمە بکات، ئەوا ناڕاستەوخۆ پێمان دەڵێت ئەو شتەی ئەو پێوەی سەرقاڵە نە دەوڵەتداری ونە بەڕێوەبردنی حکومەتە، بەڵکو جۆرێکە لە گرتنە دەستی هێز(power)، نەک دەسەڵات (authority).
هەڵبەت جاک ماریتاین ( Jaques Maritain)، کە یەکێکی دیکەیە لە فەیلەسوفەکانی فەلسەفەی سیاسی سەردەمی مۆدێرنە، جیاوازییەکی ناوازە لە نێوان ئەو دوو زاراوە سیاسییە (هێزیاخودpower ) و(دەسەڵات یاخود authority) دا دەکات، ئەو دەڵێت : مێژووی هێز دەکەوێت سەردەمی دۆخی سروشتی، واتە پێش دەرکەوتنی دەسەڵات ودروستبوونی حکومەت، بەو مانایەی لەسەردەمی نوێدا هەیە. هەرئەو کاتەی کۆمەڵێک لە خەڵکی بە پاڵنەرودەمارگیری خێڵ یا نەتەوە، یان ئایین یان ڕەنگ یاخود ڕەگەز کۆدەبنەوە و پاڵ لێکدەدەن و، بەزەبری هێز دەکەونە چەوساندنەوەی زۆرینەی خەڵک و لێسەندنی سەرانە و، سەپاندنی باج و خەراج و بردن ودزین وتاڵانکردن و ڕوتانەوەی خەڵکی ڕەشۆک و بێدەسەڵاتی زۆرینەی ژێردەستیان.
واتا هێزلەخودی خۆیدا لە زەوتکردن وچەوساندنەوە وداگیرکردنی مافی کەسانی دیکەوە دەست پێدەکات، بۆیە دەرهێنانی هەر شتێک لە دەستی ئەو هێزە و گێرانەوەی بۆ خاوەنەکەی لە لۆژیک وتێگەیشتنی ئەو هێزەدا گوزارشت لە لاوازی و شکاندنی شکۆی ئەو دەکات.
کەواتە لە سۆنگەی ئەو دوو تێڕوانینەی سەرەوەی هەریەک لە ئەرستۆتالیس و جاک ماریتاین تێدەگەین، کە شوناسی ئەوانەی لەم هەرێمەدا بڕیار بەدەستن (هێز) ە و، ئەقڵیەتیان هێشتا نەگەیشتووەتە ئەم سەردەمە و، مرۆڤگەلێکن لە واتای دەسەڵات و حکومەت ودەوڵەتداری تێنەگەیشتوون، هەر بۆیە موچە بە هی خۆیان دەزانن و، دەرهێنانیشی لە چەنگی ئەواندا بە ئاماژەیێک بۆ کەمکردنەوەی هەژمون وهێزی داسەپاوی چەند ساڵەی خۆیان و، لەکەدارکردنی شکۆی خۆیان دەزانن .
هەرچی چەمکی دەسەڵات (authority) و حکومەتیشە، بە مانا نوێ (مۆدێرن) کەی، وەک جاک ماریتاین ئاماژەی بۆدەکات؛ لە پاش ئەو مێژووەوە، واتە لە دوای دەرکەوتنی (هێز)ەوە، دەستپێدەکات، ئەویش دوای ئەوەی هێزە خۆسەپێنەکان تەنگ بە خەڵک هەڵدەچنن و، ژیان لەخەڵک تاڵدەکەن، هەر وەکو ئەوەی لە ئێستادا کاربەدەستانی هەرێم پیادەی دەکەن، ئیدی مرۆڤە بەشخوراو و، چەوساوەکان کۆدەبنەوەو هەموویان ڕازی دەبن، کە بەشێک لە ئازادی و هێزی خۆیان بە دروستکردنی دامەزراوەیێک بدەن، کە بتوانێت مافی ژیان و بژێوی بۆ هەمووان دابین بکات و، لە مەرسی و چەوساندنەوەی (هێزەکان ) ڕزگاریان بکات.
بۆیە هێز(power) دروستکراوی کەمینەیەکی خۆسەپێنە و، هی ئەم سەردەمە نییە و، گەندەخۆرە و ئەوەی ئەوی هێشتووەتەوە زەوتکردن و ئازاردانی خەڵکانی ژێردەستی خۆیەتی و، دەسەڵات (authority) وحکومەتی ڕاستەقینەش لەلایەن خەڵکەوە بەگشتی دروست دەکرێت و لە پێدانی ماف و گێرانەوەیەوە دەست پێدەکات.
لێرەوە (هێز) باش دەزانێت، خەڵک بە لێوەرگرتنەوەی هەرشتێک لەو، هەنگاوێک لەمردن و کۆتایی هێنان بەسەردەمی ئەو و، هەنگاوکیش لە دروستکردنی دەسەڵات و گەیشتن بەسەردەمێکی نوێ ودروستکردنی دەسەڵاتێکی خەمخۆری خەڵک نزیک دەبێتەوە.
هەر ئەمەشە نهێنی ترسی کاربەدەستانی هەرێم لە دەرهێنانی موچە لە چنگی خۆیان وکۆتاییهاتنی ئەو چاخەی ئەوانی تێدا دەژین.