بەشی یانزەهەم

دەستپێك: خونچەی هیچ توێژینەوەیەك لەخۆڕا ناپشكوێت. بۆئەوەی باخی توێژینەوەكان هەردەم پڕبن لە مەنزڵی جوداجودا كە ڕامان و ڕوناكی ،تایبەت بە دەوروبەروو و جیهان، ڕۆكەنە ناو بۆچوونەكانمان بەردەوام پێویستمان بە ڕواندنی  پرسیار و دروستكردنی شكۆداریە بۆ گومانكردن. لەبەر ڕۆشنایی ئەم قسانە لەسەر سەكۆی ئەم بەشە (و بەشی داهاتووش) لە گوێی دیدگاكانی سڵاڤۆی ژیژێك (Slavoj Žižek) ڕۆدادەنیشین و ئەو سەیركردنە فەلسەفییانە دەهۆنینەوە كە لەمەڕ پەتای كۆرۆنا وتونی. ژیژێك كە بیریارێكی چەپە خەڵكی وڵاتێكی خنجیلانەیە بەناوی سلۆڤێنیاوە بەپایتەختێكی دڵفرێنەوە ،لیوبلیانە، كە دانیشتوانەكەی دوو میلیۆنێكە و پێشتریش بەشێك بووە لە كۆماری سۆسیالیستی یۆگسلاڤی پێشوو. هزرەڤانیەكانی ژیژێك پانتایەكی گەورەیان لە نووسین سەبارەت بە ""فەلسەفە و كۆرۆنا"" داگیركردووە. لە شیكاریەكانیدا سەبارەت بە پەتای كۆرۆنا و ئەو تەنگژەیەی پەتاكە لەگەڵ خۆیدا هێنای بۆ جیهان ڕەهەندێكی زۆری ئێدیۆلۆژیش بەدیدەكەین.  سەرباریئەوە، سەمەرەیی سڵاڤۆی ژیژێك لەوەدایە كە زۆر دەنووسێت و لەسەر هەموو شتێكیش وتنی خۆی هەیە و لە سۆسیال مێدیای ڕۆژئاواش دەركەوتنی بەردەوامی هەیە. لە هەموو تەنگەژەیەكی سیاسی و ئابووریدا پۆلێك پەرچەكرداری دەنوێنێت و زۆرێك لە ڕوناكبیرانی ڕۆژئاواش بەخۆیەوە سەرگەرمدەكات. لەناو هەموو ئەو شیكاریانەی بێوچان سەبارەت بە پەتای ناوبراو بەردەستمانیدەخات وتنی هێگل، ماركس، فرۆید و لاكان بێ شۆمار لەسەر زاری دێن و دەچن. لە یەكەم نوسینی لەسەر ڤایرۆسەكە، كە سەرەتای ئەم ساڵ نووسیویەتی، جاڕی ئەوە دەدات كە خەون بە (وەهان) ەوە دەبینێت، حەزدەكات سەفەرێك بۆ ئەوێندەرێ بكات و لە شەقامە جەنجاڵەكانی پیاسەیەك بكات. ئەم هەڵوێستەی ژیژێك لەسەر شاری (وەهان)ی چینی دژ بە هەڵوێستی ڕۆژئاوایە كە وەهان دەكەنە منداڵدانی پەتای كۆرۆنا. لایەنێك لە كرۆكی نووسینەكانی ئەم هزرەڤانە سلۆڤێنییە ئەوەشمان پێدەڵێن كە شتێك بەناوی ڤایرۆسی ئێدیۆلۆژیا لە سەرهەڵدانە و وشەی كاتەسترۆف- موسیبەت، كارەسات، بەڵا- (catastrophe) یش لە بەكاربردنێكی زۆردایە و لە كن ناوبراو جارجار بە داڕمانێكی نەختی و جارجارەش بە قەیرانێكی ژینگەیی یاخود تەندروستی دێت. هێندەی لە ئەندێشەی سیاسی و فەلسەفی ژیژێكیش حاڵیبووبێتین مادەمەكی لەژێرسایەی سێستەمێكی سەرمایەداری چاوچنۆكی جیهانیدا دەژین كاتەسترۆفەكان بڕانەوەیان بۆنییە. 

درمناسی بیرمەندێك

ژیژێك هەڵگری ئایدیای كۆمۆنیزمە، لە نووسینەكانیدا بەگشتی خەو بە گەڕانەوەی كۆمۆنیزمەوە دەبینێت، ئەمەش وایكردووە لەتەك بەشێک لە بیرمەندانی ڕۆژئاوا لە ململانێی هزری تووندا بێت. شێوازە گاڵتەجار و پێكەنیناوییەكانی زۆرجار هۆكارن كە هەوادارانی سێمینار و لێدوانە تەلەفزیۆنیەكانی زۆرتربن و، نووسینە سیاسییەكانیشی ،بەردەوام، لەناو نەیارانیدا زۆرێك مقۆمقۆی ئێدیۆلۆژی دروستكردووە و تێگەیشتنی سەمەرەشی لەسەر تێكڕای وتنەكانی نەخشاندووە. ڕەنگە چەپبوونەكەی، دواتر هێرشە بەردەوامەكانی بۆسەر نیولیبرالیزم(Neoliberalism)پەیوەندیەكی زۆری بە بەشێك لەو ڕەخنانەوەش هەبێت نەیارانی لێیدەگرن. ژیژێك درمناس(epidemiologist)  نییە، شتێكی ئەوتۆش لەسەر درمناسی(Epidemiology)  نازانێت. لە زۆربەی نووسینەکانیشی سەبارەت بە پەتای كۆرۆنا ڤایرۆس دانی بەوەدا هێناوە كە لەو بوارەدا پسپۆر نییە، لێ ئەم ڕوناكبیرە سلۆڤێنیە كۆمەڵناسێكی دیاری ئێستای ئەوروپایە و لەسەر ئەو بناغەیەش پاشخانێكی ئەكادێمی بۆخۆی لە بوارەكانی ئابووری، سیاسەت و فەلسەفە پێكهێناوە، بۆیە شیكارییەكانی ڕەهەندی جۆراوجۆر وەردەگرن و لەژێرسایەی تێهزرینە فەلسەفییە سیاسیەكانی هێگل و ماركس، دواتر لاكانی شیكاری دەروونی، تیۆریزە بەسەر سێستەمی سیاسی و ئابووری- كۆمەڵایەتی جیهانیەوە دەكات و، خودی مۆدێلی بازاڕی گلوباڵیش، كە تەواوكەری سەرمایەداری جیهانییە، بەردەوام دەخاتەژێر نەشتەری شیكارییەوە. بەو پێیە ژیژێك سەبارەت بە مانای درم(Epidemic)  بەرەو ئەو بینینەمان دەبات کە پێویستە لێكدانەوە بۆ ئەو هەل و مەرجانە بكرێن درم شیاودەكەن. لەم بارودۆخە جیهانییەدا بەپێی بینینی ژیژێك هەندێك لەو هەل و مەرجانە دەشێت جیهانگیری و بازاڕی سەرمایەداری بن.
ناشێت جێگای سەرسوڕمانبێت کە درمناسیەكەی ژیژێك ڕەهەندی پزیشكی یان بایۆلۆجی نییە لەبڕی ئەوە ئەو درمناسییە لەژێر چەتری پۆلێك جیهانبینی فرەئاقاری تر(سیاسەت، دەروونناسی، ئابووری، فەلسەفە، سینەماناسی) كاری درمناسی خۆیاندەكەن كە پێگەی تایبەتی خۆیان لەناو ڕوناكبیر و خوێندكارانی زانكۆ و ڕۆژنامەوانان دا دروستكردووە، كە ڕەنگە هەر ئەمەش هۆكاربووبێت ببن بە سەكۆیەك بۆ بڵاوبوونەوەی خێرای تێگەیشتنەكانی. جێی سەرنجە ئەوەش بێژین، نووسینە سیاسی و فەلسەفی و شیكارییە سۆسیۆلۆژییەكانی ژیژێك تایبەت بە فیلمە جیهانییەكان دەلاقەیەكی نوێیان لە پەیوەندی ئەم بیریارە لەگەڵ كێشە نێودەوڵەتیەكان (نایەكسانی، هەژاری، بێكاری، گەندەلی، چەوسانەوە)سازاندووە. بۆیە خوێنەری نووسینەكانی ،لە ناو زمانە جیاكان، لە هەڵكشاندایە، لەلایەك بەهۆكاری كەمتر ئاڵۆزی ڕەوانبێژی نووسینەكانی و لەلایەكی تر بەهۆكاری ئەوەی بەردەوام لەسەر كێشە و دیاردە ڕۆژانەییەكان دەنووسێت.
ژیژێك زۆر زوو لەسەر پەتای كۆرۆنا دەستی بە نووسین كرد و بەشێك لەو نووسینانەی لە پەرتووكێك بەناوی ""پاندێمی: كۆڤید - 19 جیهانی هێنایەلەرزین"" كۆكردەوە و وەكیتریش تا هەنووكە لەسەر نووسین، لەو بارەیەوە، بەردەوامە. نووسینەكانی دووتۆی ئەم پەرتووكە لە چەند بابەتێكی زەقی سەرسامئامێزی سیاسی و سۆسیۆلۆژی پێكهاتوون (ئێمە هەموو لە ئێستایا لەناو هەمان بەلەمین، بۆ ئێمە هەموو كاتێك ماندووین؟، بەرەو ڕەشەبایەكی فیعلی لە ئەوروپا، بەخێربێن بۆ بیابانێكی ڤایرۆسی، پێنج ئاستی درم، ڤایرۆسی ئێدیۆلۆژیا، هێمنبەرەوە و شڵەژان! ، چاودێری و سزا؟ بەڵێ، تكایە! ، بەربریزم لەگەڵ ڕوخسارێكی مرۆیی چارەنووسمانە؟ ، بەربەریزم یان كۆمۆنیزم بە جۆرێكی سادە! ). جێی وتنە، ئاستی درمناسیەكەی ژیژێك لە پەرتووكەكەیدا دەگاتە ئەو شوێنەی هێما بۆئەوە بكات، هیگڵ ئەوەمان بۆ ڕووندەكاتەوە کە تاكە شتێك لە مێژووەوە دەكارین فێریبین ئەوەیە كە هیچی لێوە فێرنابین، بۆیە گوماندەكات ئەم پەتایە وامانلێبكات داناتربین، ئەوەی دەبێت بۆ هەموان ڕوون بێت ،بەبۆچوونی ژیژێك، ئەوەیە كە ئەم پەتایە ژێرخانی ژیانمان دادەڕمێنێت كە ئەوەش ڕووبەڕووی كاتەسترۆفێكی، كارەساتێكی، ئابووریمان دەكاتەوە كە گەڕانەوە بۆ ژیانی ئاساییمان ئەستەمدەكات. بەمە ژیانە تازەكەمان لەسەر كەلاوەی ژیانی پێشومان بونیاددەنێینەوە و خۆشمان لەگەڵ ژیانێكی ڕووكەش دەگونجێنین. لێرەوە شڵەژان (پانیك) لەدایكدەبێت و هەراسانی دەروونی و ڕۆحی لەناو ڕەفتار و جووڵەكانمان دەڕوێت. ژیژێك هەر لەوێڕا، لە پەرتووكەكەی، لە نووسینێك بەناوی""بەربەریزم (Barbarism)بە ڕوخسارێكی مرۆییەوە"" گوزارە لەوە دەكات كە ماوەیەكە خواستی ئەوەی هەیە دووچاری ڤایرۆس بێت هیچ نەبێت بۆئەوەی لەو ڕاڕایە دەربازیبێت كە تیایدەژیت. تەنانەت خەوەكانی شەوانیشی نیشانەیەكی ترن لەسەر ئەو ڕاڕاییانە. پێشیوایە بەجۆرێك هەست بە پەرێشانی دەكات كە تەنیا بیرلەوە دەكاتەوە كەی شەو دادێت تاوێك بنوێت، كە دەشنوێت خەوە ناخۆشەكانی بێداریدەكەنەوە. لەم بارودۆخەش ،ژیژێك پێیوایە، خەو بە گۆڕانی كۆمەڵایەتی ڕادیكاڵانەوە دەبینێت. ئەو خەوە بەبۆچوونی ژیژێك بەهۆی كۆرۆناوە دێتەدی، ئەوە دێتە دی كە پێشتر پەیمان پێنەبردبوو. ئەو جیهانەی دەمانناسی و تیایا دەژیاین وا بەرەو داخستنی تەواوەتی دەچێت. هەموو لە ماڵەوەین و پێشمانخستۆتە ناو ئایندەیەكی ناڕوونەوە، ئەمەو جگەلەو تەنگژە ئابوورییە زەبەڵاحەی لە چاوەڕوانیماندایە. لێرەوە دەگاتە ئەو خاڵەی كە پەرچەكردارییەكان پێویستە نەشیاو بهێننەدی. نەشیاو تازە هاتەكایەوە. وەستان، لەماڵەوە بوون و داخراوییەكانمان بۆ ژیژێك "ئەو" نەشیاوەن،  ئەو خراپەیەن كە ڕوویاندا. ئەمەشە كاتەسترۆفەکە- موسیبەتەکە- کە لێماننابێتەوە. لە ڕاڤەكردنەكانی ژیژێك دا كاتەسترۆف – بەڵا- فۆڕمی جیاجیا وەردەگرێت. كۆڤید-19 كاتەسترۆفی- كارەساتی- تازەی بۆهێناین، كە داڕمانی ئابووری و ژیانی كۆمەڵایەتیمانی گرتەوە. پێشتر تەنگژە نەختییەكان ئەوەیانكرد. پێشتریش وتمان، تا ئەو جێگایەی بە بیركردنەوەی سیاسی و فەلسەفی ژیژێك ئاشنابین مادامەكی لەژێرسایەی سێستەمێكی سەرمایەداری چەپەڵی جیهانیدا دەژین كاتەسترۆفەكان كۆتاییان نایەت. 
ئەو داڕمانەی لەم ڕووەوە ژیژێك چاوەڕوانیەتی دەركەوتەی بەربەریزمە(وەحشیەتگەری)، ئەڵبەتە بە ڕوخسارێكی مرۆییەوە. بۆ ژیژێك ئەمەیە ئەو كێشەیەی لەگەڵ ساتەوەختی كۆرۆنا، بە جۆرێكیتر، بە بەربەریزم ئاشنابووین. ئەم بەربەریزمە بەربەرییەكی كلاسیك و نەریتی نییە. ئامانجی ئەم جۆرە بەربەریەتە مانەوەیە. لەو بارەیەوە ئاماژە بە وتاری سیاسییەكان دەكات كە پڕە لە ترس و تۆقان كە گوایە ئەم پەتایە ترسناكە و دەبێتە هۆی دووچاربوونی ژمارەیەكی زۆری سەرزەوی. لەم ڕوەوە باس لە دۆزی ئیتالیا دەكات لەسەر زاری سیاسییەكانیان كە گوایە پەتای ناوبراو زۆرێك لە بەساڵاچوان و ناساغەكان دەكوژێت. بیر لەو دۆزەش دەكاتەوە كە نەخۆشخانەكانی ئەوروپا ڕێكەوتیانكرد، وەلاوەنانی گیانی ئەوانەی هیوای چاكبوونەوەیان نەماوە، كە ئەوە بەقسەی ژیژێك تەنانەت لەگەڵ لۆژیكی كاتی جەنگیشدا ناگونجێت. لە دوای جەنگ، بەبێ گوێدانە تێچوون، بریندارە هەرە خراپەكان چاكدەكرانەوە. بۆیە داوادەكات ئەوانەی باری تەندروستیان زۆر خراپە، بۆئەوەی  چیدی ئەوەنە ئازارنەچێژن، پێویستە جۆرە دەرمانێكیان بۆ دابینبكرێت كە یارمەتی مردنیانبدات، ئەڵبەتە یارمەتیدانی ئەوانەش كە پێویستەبژین. مەرجیشە گشت ڕێگایەك بۆ ئەم جۆرە یارمەتیانە بگیرێتەبەر بێ بیركردنەوە لە تێچوون.  
ژیژێك وایبۆدەچێت، زوو زوو گوێمان لەوە دەبێت كە دەوترێت كەسانێك سەرپێچیان لە ڕێكارییە تەندروستییەكان كردووە، لێ ئەم سەرپێچیە بەزیانی كەسانی تەندروست دەگەڕێتەوە. ئەم هزرەڤانە كێشەكە بە چەند لایەنێكی ترەوە دەبەستێتەوە، ئاستی هۆشیاری تاك، هەستی ژینگەپارێزی و ..هتد، بەڵام بۆ ژیژێك ئەمە كێشە گەورەكە نیە، كێشە گەورەكە لەوێدایە سۆسیال میدیا زۆر ڕەفتاری تاكەكسی لە شكاندنی ڕێكاریە تەندروستییەكان گەورەدەكات و ناشمانگەیێنێتە ئەو شوێنەی تەنگژەی كۆرۆنا دژ بە سێستەمی سەرمایەداری بەكاربەرین و بیكەینە سەكۆیەك بۆ دروستكردنی گۆڕانی كۆمەڵایەتی و ئابوری پێویست. ژیژێك تەنیا داوای ئەوە ناكات كە ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی دۆزی تەندروستی مرۆڤەكان باشبكات،  بەڵكو كاربۆ بەهەندوەرگرتنی دۆزی سروشتیش بكات. ئەمەش بەهۆكاریئەوەی ڤایرۆسەكان پەلاماری ڕووەكەكانیش دەدەن كە سەرچاوەی سەرەكی خۆراكەكانمانن. كەوابێت لێرە دەشێت بپرسین دەركەوتنی بەربەریزم بە پەچەی مرۆییەوە چۆن ڕوودەدات؟ بەبۆچوونی ژیژێك كاتێك ڕوودەدات ئامانج تەنیا مانەوەمان بێت لە ژیانا، مانەوە وەك مرۆڤ و هیچی تر. ئەو دەمەی كەمی لە پێویستی خزمەتگوزاری و شمەك دەبێت ئەمە لەلایەن خۆیەوە دەبێتە هۆكاری مردنی خەڵكێكی زۆر كە ڕێژەكەی بەپێی ژیژێك لەنێوان 60 بۆ 70 لە سەدی دانیشتوانی گۆی زەوی دەبێت. لەم حاڵەتە سێستەمی سەرمایەداری جیهانی دەكەوێتە پەیڕەوكردنی ڕێكارییە بەربەریەكان، هەروەك ئەوەی لە ئیتالیا كرا، زۆرێك نەخۆش و دووچاربوانی ڤایرۆسەكە فەرامۆشكران و لەبڕی ئەوە بایەخ بەوانە درا پێویستیان بە یارمەتی مامناوەندی بوو. هەر لە پەنای ئەم دۆزە قسە لە ترس هاتەگۆڕێ و باسی ترس لەگەڵ كۆرۆنا زیادیكرد. لەگەڵ بەرزبوونەوەی ڕێژەی تووشبووانیش ئەم وشەیە لە میدیاكانا نۆرمالبووەوە. داتاكان زۆرجار بەجۆرێك بڵاودەبنەوە كە ترس دروستبکەن. زۆرجار بانگەشەی نەمانی ماسك و پێویستیە پزیشكییەكانیش خەڵك دەترسێنن. بیریشماننەچێت، سێستەمی سەرمایەداری مشەخۆرە لەسەر ئەم جۆرە ترسانە.
ژیژێك وایدەبینێت لە هەنووكەدا لەبەردەم تەنگژەیەكی سێ ڕەهەندی داین. ڕەهەندی پزیشكی (بڵاوبوونەوەی پەتا)، ڕەهەندی ئابووری(بەدوور لە دەركەوتەكانی پەتاكە)، ڕەهەندی تەندروستی مێنتاڵیانە. ئەم سێ ڕەهەندە كاردانەوەی خۆیان لەسەر گشت بوارەكانی كار و ژیان هەیە. لەمبارودۆخە هەندێك كۆمپانیا بە میلیۆنەها ماسكیان بۆ فرۆشتن بەرهەمهێنا، واچاكە ماسكەكان نەك هەر نەكڕدرێن بگرە دەستیشبگیرێت بەسەریانا. نموونەیەكیشمان لەسەر هەوڵێكی ترامپ بۆدەهێنێتەوە كە پێشنیارێكی بە بەهای یەك میلیارد دۆلار خستۆتە بەردەست كۆمپانیەیەكی دەرمانی ئەڵمانی(CureVac)  تاپەرەبە دروستكردنی ڤاكسین بدەن بۆ ئەمەریكا، هەرچی وەزیری تەندروستی ئەڵمانییە ئەوەی ڕەتكردەوە و ئاماژەی بەوەشدا كە ئەڵمانیا كار بۆئەوە دەكات ڤاكسین بۆ گشت جیهان بەرهەمبهێنێت. ژیژێك بەمە دەڵێت: مۆدێلی ململانێی نێوان بەبەریزم و شارستانی. ترامپ ڕێك دوابەدوای ئەمە داوای لە كەرتی تایبەتی ئەمەریكی كرد هەڵستن بە بەرهەمهێنانی پێویستییە پزیشكییەكانی ناوخۆی ئەمەریكا. ئەوەی دەوڵەت بڕیار لەسەر جۆری بەرهەمهێنانی كەرتی تایبەت بدات، وەك ئەوەی لە ئەمەریكا دەگوزەرێت، ژیژێك بە گەڕانەوەی كۆمۆنیزم پێناسەیدەكات. 
ژیژێك لە قوژبنێكی تری پەرتووكەكەی،""بۆ زۆربەی كاتەكانی رۆژ هەست بە ماندووبوندەكەین ؟""، تیۆریزە بەسەر درمەوە دەكات و بەو دەرئەنجامەشمان دەگەیێنێت كە بڵاوبونەوەی پەتای كۆرۆنا وایكرد دوو چەشن لە مرۆڤ بوونیان هەبێت: یەكەم چەشن كارمەندانی كەرتی پزیشكیین. دووەم چەشنیش شتێكی ئەوتۆیان نەبوو بیكەن لە مانەوە لەماڵەوە زیاتر، ئەم چەشنە كەرەنتینكراوەكان دەگرێتەوە. ژیژێك وتەنی چەشنی دووەم زۆربەی كاتەكان هەست بە ماندووبوونێكی زۆر دەكەن كە خۆشم یەكێكم لەوانە. لێرەوە ژیژێك سەرگوزشتەی فەیلەسوفێكی ئەڵمانی، بەڕەچەڵەك كۆریای باشوری، دەگێڕێتەوە سەبارەت بە ڕەفتاری دوانەیی مرۆڤ لەژێر كاریگەری بەربەستی ناوەكی یان بەربەستی دەرەكی. بۆ ژیژێك نموونە لەسەر ئەم جۆرە بەربەستانە نووسەری پاكستانی كامیلە شەمسی(Kamila Shamsie) یە كە بەهۆی پشتگیریكردنی لە بایكۆتكردنی حكومەتی ئیسرائیلی لە خەڵاتی نێللی ساكس (Nelly Sachs Prize )ی ئەدەبی دوورخرایەوە، ئەمە لەكاتێكا نووسەری نەمساوی پێتر هاندكە(Peter Handke)  ساڵی 2019 خەڵاتی نۆبڵی لە ئەدەب پێدرا كە پێشتر پاڵپشتی سوپای سربی كردبوو لە قەتلوعامی بۆسنیەكان. هەرچی جۆری دووەمی ئەم دوانەییەیە پەیوەندی بە ئێستای سەرمایەداری جیهانیەوە هەیە كە كۆمەڵگەیەكی چیناوی فرەئاستی دروستكردووە، كارمەندانی پزیشكی لە وڵاتێكی وەك چین بەشێكن لە چینی كرێكاران، كە ئێستا بەهۆی بڵاوبونەوەی پەتای كۆرۆناوە لەژێر فشارێكی زۆردان. هەرچی جۆری سێهەمە ئەوا هەردوو جۆرەكەی تری تیایە. ئەمەش ئەوانە دەگرێتەوە كە دەستی كارن و هاوكات جۆرێكیشن لە بەرهەمهێنەر، لێ لە شوێنی كارەكانیان دەچەوسێنرێنەوە. لەم بارەیەوە نموونە لەسەر ئەو كرێكارانە دێنێتەوە لە ناو چین و ئەندۆنیسیا لە كۆمپانیاكانی مایكرۆسۆڤت و ئاپڵ دا كاردەكەن. لێرەوە ژیژێك دەست بۆ ڕاستیەكی تر دەبات كە یەكێكە لە ناكۆكیەكانی سێستەمی سەرمایەداری جیهانی و لە سەردەمی بڵاوبوونەوەی پەتای كۆرۆناشدا سەریهەڵدا بریتییە لە زۆربوونی كەڵێنی چینایەتی و ئابووری نێوان كرێكار( و جوتیاران) و خاوەن كۆمپانیا و بەڕێوەبەرە گەورەكانی دامەزراوە گەورەكان. چونكە زیانە زۆرەكەی پەتای كۆرۆنا بەر ئەوانی یەكەم (كرێكار و جووتیار) دەكەوێت و زیانە هەرە گەورەكەش بەر كرێكارانی كەرتی تەندروستی دەكەوێت، هەرچی ئەوانیترە (خاوەن كۆمپانیا و كارگەكان) لەژێرسایەی تێكنۆلۆژیای زانیاری و ئامرازەكانیدا دەتوانن لەماڵەوە كارەكانیان ئەنجامبدەن. بەپێی تێگەیشتنی فەلسەفی و سیاسی ژیژێك پەتای كۆرۆنا ڕەهەندی تری بە كەڵێنە چینایەتی و ئابوورییەكاندا.
ژیژێك لە پەنایەكی تری پەرتووكەكەی باسی"بەخێربێن بۆ بیابانی ڤایرۆسیی"دەوروژێنێت. بەپێی ئەو باسە، بڵاوبوونەوەی بەردەوامی ڤایرۆسی كۆرۆنا هاوكاتە لەگەڵ بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسە ئێدیۆلۆژییەكان كە ساڵانێكە لێرە و لەوێ تەشەنەدەستێنن (تیۆرییەكانی موئامەرە، تووندبوونەوەی ڕەگەزپەرستی و.. هتد). لەماوەی كەرەنتینی تەندروستیش ئەوانەی دووچاری ڤایرۆسە ئێدیۆلۆژیەكان بوون هەر ئەوانە بوون ڕەخنەی كەرەنتینی تەندروستی و لەماڵەوە بوونیان دەكرد. ئەڵبەتە ڤایرۆسگەلێكی تریش بوونیان هەیە كە بێزیانن، ئەمانە ئەو ڤایرۆسانەن بیر لە دروستكردنی كۆمەڵگەی ئەلتێرنەتیڤی فرەنەتەوەیی دەكەنەوە كە ڕۆڵی سەرەكی تیایانا هاریكاری و پێكەوەكاركردنی وڵاتانە. هەندێك، بەپێی تەماشاكردنی ژیژێك، پێیانوابوو بڵاوبوونەوەی پەتای كۆرۆنا لە چین دەبێتە هۆی هەڵوەشانەوەی دەسەڵاتی كۆمۆنیستی لەو وڵاتە، كە پێشتر بەڵایەكی لەو جۆرە، تەقانەوە نەوەوییەکەی تشێرنۆبیل، بووە هۆكاری هەڵوەشانەوەی سۆڤیەتی سەردەمی گۆرباتشۆڤ. ژیژێک واینابینێت. بە قسەی ژیژێك گرفتەكە لەوەدایە كە "ئەوانە" لەوە حاڵی نیین ئەم پەتایە دەبێتە هۆكار بۆ هیوامەندی بە ئەزموونی كۆمۆنیزم لە متمانەی ڕەهای بە زانست و زانایان. ژیژێك ڕەخنەی ئەوەش دەكات كە لەم دوایە زۆرترین بەرپرسیاریەتی دۆخە ناهەموارە تەندروستیەكە خراوەتە ئەستۆی هاوڵاتیان لە پاندبوونیان بە ڕێنوماییە تەندروستییەكان. ئەم بیرمەندە ئەمە بە تاكە چارەسەر نازانێت، بەڵكو گۆڕینی سێستەمە كۆمەڵایەتی – ئابوورییەكان بەلەوە لەپێشتر دەزانێت. 

نیولیبرالیزمی كۆرۆنا

ژیژێك ئێستا لە هەموو ئێستاكانی تر بە ئێستایەكی سیاسی دەزانێت. لە دیدی "ئەو" ئێستامان سیاسی ترە لەچاو پێشوومان. بۆیە لەكاتی وادا دۆزینەوەی چارەسەر بۆ هاتنەدەرەوە لە تەنگژەكان ئاساییە. هەر بەو هۆكارە ژیژێك لەگەڵ ئەو كەسانەدا كۆك نییە كە وایبۆدەچن ئێستا كاتی سیاسەت نییە، بەپێچەوانەوە ئێستا ،بۆ ژیژێك، مەزنترین كاتی سیاسەتكردنە. ئەمەش بەهۆكاری ئەوەی جیهان لە فۆڕمی هەنووكەیدا لە ونبووندایە. وەكیتر ئەمە وادەكات ژیژێك هێرشی تووند بكاتەسەر نیولیبرالیزم (Neoliberalism) . نیولیبرالیزم كە كارلەسەر تێكشكاندنی ڕێسا ئابوورییەكان دەكات، تا زەمینە بۆ ئازادی ئابووری و زاڵكردنی كەرتی تایبەت بسازێنێت و لەو سەریشەوە خەرجیەكانی دەوڵەت كەمكاتەوە و بواری كاركردنی بازرگانی ئازاد بەرینكات و  سنور بۆ دەستتێوەردانی ئابووریانەی دەوڵەت دانێت، بە یەكێك لە خەسڵەتە ئابوورییەكانی ئابووری سەدەی بیست و یەك، كە بناغەی بۆ سێستەمی ئابووری پۆستكاپیتالیزم (پاش سەرمایەداری) داناوە، دێتەژماردن.  شایانی باسە، خاڵی هاوبەشی پەرتووكە ناوبراوەكەی ژیژێك هێرشكردنە سەر سێستەمی سەرمایەداری جیهانی و مۆدێلە سیاسیەكەی ئەم ئێستای ئەم سێستەمەیە، واتە نیولیبرالیزم، و بانگەشەكردنیش بۆ گریمانی كۆمۆنیزم بەرامبەر بەو تەنگژانەی سێستەمی ناوبراو ڕووبەڕووی مرۆڤایەتی دەكاتەوە. لێرە بەبێگومانەوە قامك لەسەر ئەو لایەنە دادەنێین كە پاشخانی ماركسیستی و لاكانی(ژاك لاكان مەبەستە) ئەم بیرمەندە یارمەتیدەرن وێنەیەكی بەرینمان لەسەر ئەو تەنگژە ئابووری و سیاسی و دەروونی و ڕەوشتیانە بۆ بخەنەڕوو كە لەگەڵ پەتای كۆرۆنادا دەركەوتن. تەقەلای بەشێك لە وڵاتان، كە سێستەمێكی سیاسی و ئابووری نیولیبرالیزمیانەپیادەدەكەن، بۆ بردنەڕێوەی ئابوورییانەی جیهان لە قۆناغی پاش كۆرۆنا دەكرێت وەك بەشێك لە سیاسەتی ئابووری سەرمایەداری جیهانی تەماشابكرێت. بۆ ژیژێك سێستەمی سەرمایەداری جیهانی لە تەنگژەی قووڵدایە. ئەم سێستەمە لە كۆرۆنا دەربازی بێت دەبێتە سێستەمێكی سیاسی و ئابووری بەربەری. ئێستاش لەناو ئەو گرفتە گەورەیەی بەهۆی كۆرۆناوە دووچاریبوەتەوە سەرقاڵی خۆسەپاندن و بەهێزكردنی سێستەمی كۆنترۆل و سزادانی توندە.
نیولیبرالیزمی كۆرۆنا بەرەو ئەو تەماشاكردنەمان دەبات كە دەوڵەمەندەكان لە ساتەوەختی بڵاوبوونەوەی كۆرۆنادا لە ماڵەوە بن و كرێكارە هەژارەكانیش كارە سەختەكان، كارە خزمەتگوزارییە ڕۆژانەییە قورسەكان و ئیشی ناو نەخۆشخانە و شوێنە گومانلێكراوە تەندروستییەكان بكەن. هەر لەم كاتەدا دەوڵەمەندەكان بەسەر یەختەكانیانەوە هەوایەكی پاك لەناو دەریا دوور لە مەترسییە تەندروستییەكان هەڵدەمژن یان لەو دوورگە و ناوچانە كاتەكانیان بەسەردەبەن كە دوورن لە ترسی ئاوەدانی. ژیژێك بۆ پتر ڕوونكردنەوەی ئاكاری دەوڵەمەندەكان لەم دۆزانە باسی رۆمانی""دی كامیرۆن Decameron""ی نووسەری ئیتالی بوكاچیۆ (Boccaccio) دەكات كە چۆن كۆمەڵە لاوێكی كچ و كوڕ تا لەو تاعونە بەدووربن لە شاردا بڵاوبۆتەوە ناچار شاری فلۆرێنسای ئیتالی جێدێڵن و دەچنە فێلایەك لە دەرەوەی شار. لەڕێگای ئەمەوە ژیژێك باسی ئەو دەوڵەمەندە ئەوروپاییانە دەكات بە فرۆكە تایبەتەكانیان دەچن لە دورگە بچوكەكانی كاریبی كات بەسەردەبەن  تا لە پەتای كۆرۆنا بەدوربن. ئاماژە بۆ ئەوەش دەكات كە جیاوازی لەنێوان تاعونی سەدەكانی ناوەڕاست و ئەم پەتایەی ئێستادا هەیە. خەڵكی سەدەكانی ناوەڕاست لەگەڵ تاعونەكە بەجۆرێك ڕەفتاریانكردووە كە بێ بەهایە، بۆیە بەشێكیان سەرقاڵی ڕەخنەكردنی خواوەند و چێژوەرگرتن و خۆشیەكانی خۆیان بوونە و بەشەكەی تر خەریكی ئیمانداری و تەسەوف بوونە.
ژیژێك لەو نووسینانەی سەبارەت بە كۆرۆنا نووسیونی، پێش ئەوانەش، گازندەی توندی سێستەمی سیاسی و ئابووری ئەمەریكی دەكات. وەكیتریش هەر دەبێت وابێت هیچ نەبێت ئەمەریكا لە ئێستا وەك قەڵای نیولیبرالیزمی جیهانی لەقەڵەمدەدرێت و سەرچاوەی دروستكردنی تەنگژە ئابووریەكانی (جگەلە سیاسی و سەربازی) ناو ئەمەریكا و وڵاتانی جیهانیشە. ئەم ڕوناكبیرە ماركسیستییە ڕاشكاوانە ئەوەمان پێڕادەگەیێنێت كە كاتی ئەوە هاتووە دەستبەرداری ئەو دروشمە بین كە دەڵێت: وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا(دەوڵەت)پێش هەموو شتێكە. بۆیە بۆ قسەیەكی مارتن لۆتەر دەگەڕێتەوە كە بەمجۆرەیە: "هەموو ئێستا لە هەمان بەلەمین".
لە پەرتووكی ناوبراو،كە لایسەرەوە ناویهات، ژیژێک دەپرسێت ئایا لە بەرژەوەندی كۆمپانیا گەورە و دەسەڵاتی سەرمایەدارییە قەیران دروستبكات؟ چونكە هەندێك وایدەبینێت. گەر ئەمە وایە چەند بە قازانجی سەرمایەداری دەگەڕێتەوە؟ گومانیناوێت سێستەمی سەرمایەداری جیهانی، بە كۆمپانیا و دەوڵەمەندەكانیەوە، لە دەرئەنجامی ئەو تەنگژە گەورەیەی كۆرۆنا دروستیكرد ترسێكی گەورەیان لێنیشتووە و دەشزانن هەژاری و بێدادیەكی زۆر بڵاوبۆتەوە. ئەمە وادەكات كە ژیژێك لە هێرشەكانی بۆ سەر نیولیبرالیزم لە سەردەمی كۆرۆنا باس لەو بەربەریزمە سیاسییە بكات كە لەئێستادا لەناو سێستەمی جیهانی سەرمایەداری دەخولێتەوە. ترسناكی ئەم بەربەرییە(وەحشیەتە) لەوەدایە بە دەموچاوێكی مرۆییەوە خۆیمان نیشاندەدات. ئامانجی ئەم بەربەریزمە مانەوەمانە، ئەڵبەتە بەزۆر، لە ژیانا. ئەڵبەتە بەجۆرێكیش دەمانهێلێتەوە كە هیچ حورمەتێكمان بۆ بەها ڕەوشتییەكان نەمێنێت، بێباك بین بەرامبەر بەساڵاچووان، كەنەفت و بێ دەرەتانەكان. خەمی خۆمان بێت و بەس. بەمشێوەیە بێت، بەبۆچوونی ژیژێك كۆرۆنا نامانخاتە ناو سەردەمێكی نوێوە، كە تیایا خەریكی تێڕامانە ڕۆحییەكانمان بین. واتە ناشێت چاوەڕێی وانەگەلێكبین كە لە قەیرانەكانمان دەربازمانبكات. ئەوەی بەڕێوەیە ئەوە نییە كە پەتای كۆرۆنا وامانلێدەكات بیر لە بەهێزكردنی بنەما سەرەكییەكانی ژیانمان بكەینەوە. پێشدەچێت ئەمە دەرهاویشتەیە نەك پەرچەكرداریی. بەو واتایەی، نیولیبرالیزم لەبڕیئەوەی بایەخ بە باری ئابووری و ئەو كێشە كۆمەڵایەتی و دەروونیانە بدات مرۆڤەكان بەهۆی قەدەغەی هاتووچۆ و خۆكەرەنتینكردنەوە دووچاریدەبن دەبینین سەرنجە ڕۆژانەییە گەورەكانی دەخاتە سەر پەیڕەوكردنی ڕێكارەكان نەك شكاندنیان، سەر جێبەجێكردنی ڕێنماییە تەندروستییەكان لە گشت شوێنێك، سزادانی سەرپێچكاران.
پشتگیریكردنی كەرتی تایبەت بۆ بەهاناهاتنەوەی حكومەت و پارە وەرگرتن لە دەوڵەمەندەكان یەكێك بوو لە ڕەفتارە ئابوورییەكانی نیولیبرالیزمی سەردەمی كۆرۆنا. بێگومان دەوڵەمەندەكانی كوردستان و شێوازی كاركردن و جوڵەی نیولیبرالیزم لە كوردستان لەم هاوكێشە جیهانییە بەدەر نەبوو. ئەمە بەپێی زۆنە سیاسیەكان كرا.  سەوز لە دەوڵەمەندی خۆی وەریدەگرێت و بۆ ئامانجی خۆی بەكاریدەبات و زەردیش بەهەمان شێوە دەوڵەمەندی خۆی هەیە و بگرە دروستكەری ئەو جۆرە دەوڵەمەندانەشە كە ئەندامی مەكتبەی سیاسی و سەركردایەتین.  دەوڵەمەندی سەردەمی نیولیبرالیزم بێ لایەن نییە و لە سیاسییەك زۆرتر سیاسەت دەكات. بۆیە هەڕەشە گەورەكەی پەتای كۆڤید -19 دەستبەرداربوونی زەبر بە ئاڕاستەی مانەوە لە ژیان نییە، هەڕەشەكە ئەوەیە نازانین پاش ئاوابوونی پەتاكە چی چاوەڕوانمانە. جیهانی پاش پەتاكە ڕوون نییە چ جۆرە جیهانێك دەبێت. جیهانی ئێستامان كە ئەو تاكە جیهانەیە كە هەمانبوو ئەوەتا لە ناكاو لە جووڵە وەستا. ڕەنگە جیهانێكی سۆسیالیستی بۆ دەوڵەمەندەكان و سەرمایەداریەكی كاتاسترۆڤئامێزانەش، یان شتێكی تەواو جیا، بۆ هەژاران بەڕێوەبێت.

سەرنج: بەشی 12 تەرخاندەكەین بۆ بڕەودان بە تەواوكردنی دیتنەكانی سڵاڤۆی ژیژێك لەژێرناوی"" كۆرۆنا هیوایەك بۆ گەڕانەوەی كۆمۆنیزم"".
ژێردەر: گەلێك ڕێگا هەن بۆ بەدەستهێنانی تێكڕای نووسینەكانی ژیژێك تایبەت بە "پەتای كۆرۆنا" ، لەوانە: ماڵپەری ئینگلیزی كارەكانی (Slavoj Žižek bibliography)، هەروەها ماڵپەری رووسی كارەكانی (https://centerforpoliticsanalysis.ru/position/index/page/1).