رۆژانە زۆر روداوی ئازاربەخش، لە سایەی ئەم دەسەڵاتە کلیپتۆکراسی و ئۆلیگارشی‌یە دا، لەم هەرێمە پڕ لە زوڵم و ناعەدالەتیەی کوردستانا رو ئەدەن، بەڵام روداو تا روداو کەوتوە.
لە ماوەی کەمتر لە ٢ هەفتەیا چەن روداوێکی گەورە و سەرنجڕاکێش رویان داوە کە گومان لەسەر ئاوەز و سەلیقەی کاربەدەسانی حوکمڕان زیاتر ئەکەن، کەڵکی حوکمڕانیان پێوە مابێ.
لەم وتارەیا سەرنجی بزوتنەوەی گۆڕان و وەزیرەکانی و دەنگدەرەکانی بۆ چەن روداوێک را ئە کێشم:

یەکەم:
راگەیاندنی وەزارەتی پەروەردە، سەبارەت بە خوێندنی ئۆنلاین و دیجیتاڵ:
بە گوێرەی ئەم راگەیاندنە، ئەنجومەنی وەزیران لە کۆبونەوەی ٢ی ٩ی ٢٠٢٠ دا بڕیاری داوە، بۆ ساڵی نوێ‌ی خوێندن، هەمو ناوەندەکانی سەر بە وەزارەتی پەروەردە، بێجگە لە پۆلی شەشی ئامادەیی، بە ئۆنلاین و دیجیتاڵ بخوێنن.
ئەم بڕیارەی "حوکمەت!" لۆجیکی فەیلەسوفەکانی چەرخەکانی ناوەڕاست‌مان بیر ئە خاتەوە. فەیلەسوفەکانی ئەو چەرخە لە باتی ئەوەی بچنە ناو کۆمەڵ و لەبەر رۆشنایی کێشەکانی گەلەکانیانا بفەلسەفێنن، بە خەیاڵ بیریان لە چارەسەر ئە کردەوە.
زانای کۆمەڵناسی عیراقی، دکتۆر عەلی وەردی لەم بارەیەوە ئەڵێ: "... لە چەرخەکانی ناوەڕاستا رۆژێک تاقمێ بیرمەندی ئەوروپی دانیشت بون، لە بارەی ددانی ئەسپەوە گفتوگۆیان ئە کرد. هەر یەکەیان لە ئاوازێک ئەی خوێند. بەڵام ئەوەی سەیر بو، ئەوە بو ئەسپەکە لە نزیکیان بو. ئەیان توانی بچن ددانەکانی فەحس بکەن. بەڵام نەیان کرد، چونکە پێیان وابو شتی وا لە شان و شەوکەتی‌ بیرمەندانی وەکو ئەوان ئەهێنێتە خوارێ و لە خۆشیان دڵنیا بون کە ئەتوانن بگەنە راستی‌‌ی ددانەکانی ئەسپەکە لە رێگەی بیرکردنەوەی موجەڕەد و جەدەلی لۆجیکی‌یەوە"(١). بەم جۆرە لۆجیکە ئەوترێ (لۆجیکی کۆن، یان نەریتی، یان ئەرستۆیی، یان گریکی، یان رواڵەتی...)(٢)

لە پێوەند لەگەڵ بڕیاری خوێندنی ئۆنلاین و دیجیتاڵ، ئەگەر ئەنجومەنی وەزیران بە فەیلەسوفەکانی ددانی ئەسپەکە بەراورد بکەین، دەرەکەوێ ئەندامانی ئەنجومەنی وەزیرانەکەی هەرێم‌یش هەر وەکو فەیلەسوفەکانی چەرخی ناوەڕاست، دور لە ناسینی واقیعی ژیانی خەڵک، بە لۆجیکی هەڵهێنجاندن (المنطق الاستنباطي) بیرۆکەی خوێندنی ئۆنلاین و دیجیتاڵ‌یان دۆزیەوە، بەم شێوەیە:
"لە هەرێم کۆمپانیای ئینتەرنێت هەیە
لە هەرێم بازاڕی کڕینی کۆمپیوتەر و ئایپاد هەیە
کەواتە هەمو ماڵێک ئینتەرنێت و کۆمپیوتەر و ئایپادی هەیە
کەواتە هەمو تەلەبەکانی هەمو ناوەندەکانی وەزارەتی پەروەردە ئەتوانن لە خوێندنی ئۆنلاین و دیجیتاڵ بەهرەمەند بن".

ئەم ئەقڵیەتە دەلالەت لە شتێ بکا، لەوەی ئەکا کە سەرۆک و ئەندامانی ئەنجومەنی وەزیران لە بورجی عاجا ئەژین، ئاگایان لە "رەعیەتەکەیان!" نیە.
ئەم بڕیارە ئەو قسەیەی ئاشتی هەورامی "وەزیری تاڵانکردنی سامانە سروشتی‌یەکان"ـی بیر خستمەوە کە نزیکەی دە ساڵ لەمەوبەر، لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەنوسیا، بە گرژی و توڕەیی‌یەوە وەڵامی پرسیاری رۆژنامەنوسێکی KNNی دایەوە، لەگەڵ درێژکردنی پەنجەی بۆ گڵۆپی هۆڵەکە وتی: "مەبە بە دوژمنی وڵاتەکەی خۆت، ئەی ئەو کارەبای ٢٤ سەعاتی‌یە بە چی بەرهەم هاتوە!".
ئاشتی هەورامی چونکە خۆی و ئاغاکانی کارەبای ٢٤ سەعاتیان هەبو، چونکە ئاگای لە ئازارەکانی خەڵک نە بو، ١٠ ساڵ لەمەوبەر وای ئەزانی هەمو خەڵک کارەبای ٢٤ سەعاتیان هەیە.
ئەنجومەنی وەزیرانەکەی ئێستەش، چونکە خۆیان ئینتەرنێتی بەردەوام و مناڵیان کۆمپیوتەر و ئایپادی خۆیان هەیە، وا ئەزانن هەمو مناڵەکانی کوردستان‌یش هەیانن.

ئەندامانی ئەنجومەنی وەزیران ئەگەر لەسەر بناغەی واقیع بیریان بکردایەتەوە نەک بە لۆجیکی فەیلەسوفەکانی سەدەی ناوەڕاست کە پێیان وابو هەمو شت ئەزانن بە بێ ئەوەی دابەزنە ناو خەڵک، ئەبو پێش ئەوەی ئەم بڕیارە سەیر و سەمەرەیە بدەن، ئەم پرسیارانەی خوارەوەیان لە وەزیرانی: پەروەردە، پلاندانان و کار و کاروباری کۆمەڵایەتی بکردایە و چاوەڕێی وەڵامەکان بونایە بە ژمارە بیاندەنێ، ئینجا بڕیار بدەن. پرسیارەکان:

ئەو تەلەبانەی ئەم بڕیارە ئەیان گرێتەوە ژمارەیان چەنە؟

چەن خێزان تەلەبەیەک و چەن خێزان دو تەلەبە و سێ تەلەبە و زیاتریان هەیە؟

ژمارەی خێزانی خۆشگوزەران و مامناوەند و خوار مامناوەند و ژێر هێڵی هەژاری چەنە؟

چەن خێزان پێش دەسپێکردنی پرۆسەکە بەشی پێویست ئینتەرنێت و کۆمپیوتەر/ ئایپادیان هەیە؟

چەن خێزان ئەتوانن کە پرۆسەکە دەستی پێ کرد، کۆمپیوتەر/ ئایپاد و ئینتەرنێتی پێویست بۆ مناڵەکانیان دابین بکەن؟

چەن خێزان ناتوانن لە هیچ حاڵەتێکا نە ئینتەرنێت و نە کۆمپیوتەر/ ئایپاد دابین بکەن؟

ئەو خێزانانەی لە مناڵێک زیاتریان بەر خوێندن ئەکەون، ئەتوانن بۆ چەندیان ئینتەرنێت و کۆمپیوتەر/ ئایپاد دابین بکەن؟

چەن مناڵ لە ئەسڵا هیچ ئاگایی و شارەزایی‌یەکیان لە بەکارهێنانی کۆمپیوتەر و ئایپاد نیە و پێویستیان بە خولی فێرکردنە؟

دوای وەرگرتنەوەی وەڵامی ئەو پرسیارانە ئینجا ئەبو "حوکمەتە مەجازی‌یەکەی هەرێم" پلانێکی دابنایە بۆ ئەوەی خۆی، خولی فێرکردن و ئینتەرنێتی بەردەوام و کۆمپیوتەر/ ئایپادی پێویست بۆ هەمو ئەو مناڵانە دابین بکا، کە خاوەنەکانیان ناتوانن لە هیچ حاڵەتێکا پێویستی‌یەکانی خوێندنی ئۆنلاین و دیجیتاڵ‌یان بۆ دابین بکەن.
من ئەزانم ئەم "حوکمەتە!" ئەهلی وردەکاری وا نیە. بەڵام حوکمەتێ بە راست حوکمەت بێ، بە بێ پلان و ژمارە، بڕیاری وا چارەنوسساز دەر ناکا.

ئەم بڕیارەی ئەنجومەنی وەزیران کۆمەڵێ دەرهاویشتەی ئابوری و کۆمەڵایەتی‌ی خەتەر بەدوای خۆیا ئەهێنێ:
(١)
کۆمپانیاکانی ئینتەرنێت کە هەمویان هی پارتی و یەکێتی یان هی واجیهەکانی هەردوکیانن، ئەوەنەی تر بە ناشەرعی، لەسەر گیرفانی فەقیر و هەژاری وڵات، دەوڵەمەن ئەبن و کوالیتی ئینتەرنێت‌یش لە ئێستا خراپتر ئەبێ.
(٢)
مناڵانی بەرپرسەکان و دزانی سامانی نیشتمانی و دەوڵەمەنبوانی گەندەڵی و ئەوانەشی بە رەنجی شانی خۆیان پەیایان کردوە، هەمویان بە بێ کێشە هەلومەرجی خوێندنی ئۆنلاین و دیجیتاڵ‌یان بۆ فەراهەم ئەبێ، کە رەنگە رێژەیان نەگاتە ٣٣%ی تەلەبەکانی ساڵی نوێ‌ی خوێندن.
(٣)
ژمارەیەکی زۆر خێزان ئەکەونە ژێر گوشاری دەرونی و ناچار ئەبن سکی خۆیان بگوشن بۆ ئەوەی مناڵەکانیان لە خوێندن دوا نەکەون.
(٤)
مناڵی سەدان هەزار خێزان ئەبێ لە خوێندن بوەستن، چونکە باوک و دایک‌یان ناتوانن پێداویستی‌یەکانی خوێندن‌یان بۆ فەراهەم بکەن. زۆربەشیان لە دانیشتوانی ناوچە کەناری و دورەدەستەکان ئەبن، وەکو: گوندەکان، ناوچە شاخاویەکان، دانیشتوانی ناحیە و قەزاکان. بەمەش جیاکاری‌یەکی تر لە نێوان شار و لادێ سەر هەڵ ئەدا.
(٥)
ئەگەر ساڵێکی تر نەخۆشی‌ی کۆرۆنا کۆنترۆڵ ببێ و دەوامی مەکتەبەکان ئاسایی ببێتەوە، وەزارەت توانای نامێنێ ئەوانەی ساڵێک بەجێ ماون، جێگە بکاتەوە. ئەگەر زۆر لە خۆشی بکا، هەلومەرجی خوێندن ئەوەنەی کە خراپ ئەبێ. ئەویش بە هۆی: کەمی‌ میلاک، کەمی‌ بینای خوێندن، کەمی کتێبی مەنهەج و کەمی‌ پارەی پێویست.
(٧)
تەونی ئاشتی‌ی کۆمەڵایەتی تێک چوە، ئەم بڕیارە ئەوەنەی کە تێکی ئەدا.
بە کورتی و کرمانجی ئەگەر ئەم بڕیارەی ئەنجومەنی وەزیران تەرجەمە بکەین بۆ واقع، ئەم پەیامە مەترسیدار و ترسناکە دەر ئەچێ کە، ئەنجومەنی وەزیران ئەی دا بە "رەعیەتەکەی!":
"ساڵی خوێندنی ٢٠٢٠/ ٢٠٢١، تەنیا بۆ مناڵی دەوڵەمەن و خواپێداوەکانە!"

با واز لەمە بێنین و پرسیارێکی کە بکەین:
گریمان "حوکمەت!" لەسەر حسابی خۆی ئامرازەکانی خوێندنی ئۆنلاین و دیجیتاڵی بۆ هەموان، بە بێ جیاوازی، فەراهەم کرد.
ئەی ئەم "حوکمەتە!" کە بڕیاری داوە، ئەبێ تەواوی فەرمانبەرانی هەرێم لە ٣٠ی ٨ی ٢٠٢٠ ەوە، لە سەعات ٨ی بەیانی تا ٣ی پاشنیوەڕۆ دەوام بکەن، ملیۆنان مناڵ و مێرمناڵ لە ماڵەوە بەبێ چاودێری دایک و باوک و گەورەکان، ئینتەرنێتی فری و کۆمپیوتەر/ ئایپادیان لە بەردەسا بێ، بیری کردۆتەوە کە رەنگە چ بقەومێ؟
یان دەسەڵات هیچ باکێکی بە پەروەردەی تەندروستی‌ کۆمەڵ نیە!

تێناگەم وەزیرەکانی بزوتنەوەی گۆڕان، کە بزوتنەوەکەیان بۆ ئەوە لە دایک بو تا دژی نادادی و گەندەڵی و زوڵم و ستەم و جیاکاری‌ی کۆمەڵایەتی راوەستێ و هەلومەرجی خوێندن باشتر بکا، بۆچی دەنگ‌یان بەم بڕیارە داوە؟
درکیان بە خەتەرەکانی نە کردوە؟
یان کردویانە، بەڵام فەرمانیان پێ کراوە دەنگی بدەنێ؟
هەر کامیان بێ، ئۆباڵێکی گەورە چۆتە ئەستۆیان.

بەم بۆنەیەوە داوا لە وەزیرەکانی بزوتنەوەی گۆڕان ئەکەم چاوێک بخشینن بەم ٢ سەرچاوەیەدا، تا بزانن بزوتنەوەکەیان لە بواری خوێندن و فەرهەنگ و روشنبیریا چی‌ی لێیان ئەوێ:
پرۆگرامی سیاسی‌ی بزوتنەوەی گۆڕان، پەسندکراوی کۆنگرەی نیشتمانی‌ی یەکەم، ٢٠١٣، ل٤٣- ٥٥
بەرنامەی هەڵبژاردنی لیستی گۆڕان، ژمارە ١٤٨، بۆ هەڵبژاردنەکانی ٢٠١٨ی پارلەمانی کوردستان، ل٢٢- ٢٨

دوەم:
بانگکردنەکەی سەرۆکی هەرێم بۆ تورکیا
لەسەر داوای ئیمانوێل ماکرۆن، سەرکۆماری فرەنسا، سەرۆکی هەرێمی کوردستان، نێچیروان بەرزانی، سەر لە بەیانی ٣ی ئەم مانگە، گەیشتە بەغا و لەگەڵ ماکرۆن کۆ بوەوە.
لە پەیجی فەیسبوکی سەرۆکایەتی هەرێم، لە ٣ی مانگ‌دا، بە وێنەیەکی ماکرۆنەوە، ئەم هەواڵە بڵاو کراوەتەوە:
"ئیمانوێڵ ماکرۆن، سەرۆک کۆماری فەڕەنسا رایگەیاند:
لە پشتگیری هەرێمی کوردستان بەردەوام دەبین".

نێچیروان بەرزانی‌یش، لە هەمان پەیجا، بە ناوی خۆیەوە ئەم چەن رستەیەی بڵاو کردۆتەوە:
"خۆشحاڵ بوم بە دوبارە بینینەوەی سەرۆکی فەڕەنسا، ئیمانوێل ماکرۆن. کۆبونەوەیەکی بەرهەمدار لە بەغدا هەبو و سوپاسی سەرۆک ماکرۆنم کرد بۆ پشتگیریی بەردەوامی فەڕەنسا و پەیوەندییە پتەوەکانی لەگەڵ هەرێمی کوردستان".

چەن هۆیەک لە پشتی ئەوەوە بون کە ماکرۆن بۆچی نەهات بۆ کوردستان و بۆچی نێچیروانی بانگ کرد بۆ بەغا:
بۆچی نەهات بۆ کوردستان؟
چونکە وەکو هەندێ سەرچاوەی بە ئاگا باسی ئەکەن، ماکرۆن قسەکانی نێچیروان بەرزانی بە دڵ نە بوە کە چەن رۆژ پێشتر بۆ وەزیری سپاکانی فرەنسا، فلۆرەنس بالی کرد بونی، لە بارەی رۆڵی تورکیا لە هەرێم و لە عیراق.
ئەی بۆچی ویستی بیبینێ و بانگی کرد بۆ بەغا؟
چونکە بێجگە لەوەی فرەنسا، لە سەردەمی فرانسوا میترانەوە زۆر بە جدی پشتیوانی لە هەرێمی کورستان ئەکا و شەخسی ماکرۆن بە ئاشکرا درێژە بەم سیاسەتە ئەدا، مەبەستی تریشی لە پشت بو، کە بریتی بو لە زانینی رەئی "هەرێم!" لەبارەی ئەو بیرۆکەیەی ماکرۆن هەیەتی بۆ دانانی سنور بۆ تەماحەکانی ئەردۆگان و ناردنی نامەیەک بۆی.
فرەنسا، لە سوریا و عیراق و لیبیا و خۆرهەڵاتی دەریای ناوەڕاست و لوبنان دژی تەماحبازی‌یەکانی سولتان ئەردۆگان و حیزبی داد و گەشەپێدانە و ئەیەوێ لە رێگەی وڵاتانی ناوچەکە و یەکێتی‌ی ئەوروپاوە سنورێک بۆ دەستێوەردانەکانی ئەردۆگان و تورکیا دا بنێ.

بەڵام ئەردۆگان نەی هێشت ٢٤ سەعات بەسەر یەکتر بینی ماکرۆن و نێچیروانا تێ پەڕێ، نێچیروانی بانگ کرد بۆ ئەنکەرە، تا بە ماکرۆن بڵێ، یەکێ لە داشەکانت، ژێرفەرمانی منە.

پەیجی سەرۆکایەتی هەرێم چەن وێنەیەکی کۆبونەوەکانی نێچروانی لەگەڵ وەزیری دەرەوەی تورکیا، مەولود چاوش ئۆغڵو بڵاو کردۆتەوە. لە ژێر وێنەیەکی ئەردۆگان و نێچیروان‌یشا نوسیوێتی:
"بڕیارە ئەمڕۆ کاژێر ٢ی پاشنیوەڕۆ (٤ی ٩)، نێچیرڤان بەرزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لەگەڵ رەجەب تەیب ئەرۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا کۆ ببێتەوە".

پاش کۆبونەوەی چاوش ئۆغڵو و نێچیروان، ئۆغڵو لە توێتێکا نوسی: "لەگەڵ نێچیروان بەرزانی‌ باسی هەماهەنگی نێوان هەردولامان کرد بۆ لێدانی PKK"
بەڵام ماڵپەڕی باس نیوزی پارتی، رۆژی ٤ی مانگ راگەیاندنێکی سەرۆکایەتی هەرێمی بڵاو کردۆتەوە. لەو راگەیەنراوەدا، نە باسی بینینی ئەردۆگانی تیایە و نە باسی لێدانی PKK.
بەڵکو باسی ئەوە ئەکا، گۆیا نێچیروان لەگەڵ داود ئۆغڵو باسی پەرەپێدانی پێوەندی‌یەکانی نێوان هەولێر و بەغا و تورکیای کردوە. هەروەها باسی کاروباری بازرگانی نێوان هەردولا و هاوکاری تورکیا بۆ هەرێم، بە مەبەستی بەرەنگاربونەوەی نەخۆشی‌ی کۆرۆنا، کراوە.
شایەنی باسە، شاندی یاوەری نێچیروان بەرزانی، بریتی بو لە ژمارەیەک کادری پارتی لە ناو دامودەزگاکانی حوکمڕانی‌ی هەرێما.
لێرەدا پرسیارێک سەر هەڵ ئەدا:
نێچیروان بەرزانی بۆچی کە چو بۆ بەغا بۆ بینینی ماکرۆن جێگرەکانی یاوەری بون، کەچی بۆلای ئەردۆگان کادرە حوکمەتی‌یەکانی پارتی لەگەڵ خۆی برد، ئەگەر ئەجێندای سەردانەکە بابەتی خەتەر نە بوە و بۆ گرێدانی زیاتری هەرێم نە بوە بە ئەجێندای تورکیاوە؟

ئەوەی لەلای تێکڕای سیاسی و نوسەر و رۆشنبیر و چاودێرانی هەرێمی کوردستان رون و ئاشکرایە، ئەوەیە کە ئۆردوگان و حیزبەکەی بە ئاشکرا پارتی وەکو حیزب و کادرەکانی پارتی‌یش کە لە ناو دەزگاکانی حوکمەتی هەرێمی کوردستانان، وەکو داردەستی خۆی، بۆ هێنانەدی ئامانجەکانی لە هەرێم و عیراق و ناوچەکەدا، بەکار ئەهێنێ.
لەبەر ئەوە، پێویستە بزوتنەوەی گۆڕان دژی ئەم جۆرە پێوەندی‌یە گوماناویانە بوەستێ و رێگە نەدا پارتی و بەرپرسە باڵا حوکمەتی‌یەکانی پارتی، دەزگا بانحیزبی‌یەکانی هەرێم بۆ بەرژەوەندی‌ی تایبەتی خۆیان بەکار بهێنن و لەگەڵ دوژمنانی کورد دەس تێکەڵ بکەن.
بزوتنەوەی گۆڕان لە سەردەمی ئۆپۆزسیۆنیا گرفتی گەورەی هەبو لەگەڵ ئەم جۆرە پێوەندی‌یە ناموئەسەساتی و پڕ لە گومانەدا، ئێستا کە بەحساب "شەریکی حیزبەکانی دەسەڵاتە!" نەک "بەشدار" و "شەریکایەتیەکەشی!" بۆ "چاکسازی و راستکردنەوە"ـی هەڵەکانی حیزبەکانی دەسەڵاتە، کفرە لە بەرامبەر سەفەرە گوماناویەکانی سەرۆکی هەرێم و سەرۆکی حوکمەتا، وەکو تەلەبەی ئاقڵ دانیشێ و نقەی لێوە نەیەت.

سێیەم:
خۆپیشاندانەکانی هەرێم و کاردانەوەی دەسەڵات
لە رابردوا هەمو خۆپیشاندانەکانی هەرێم دڕندانە سەرکوتکراون. ئەو کاتانە گۆڕان ئۆپۆزسیۆن بو، قسەی خۆی ئە کرد. بەڵام ئێستا لە حوکمەتایە و نابێ بێدەنگ بێ لە سەرکوتکردنی ئەو مرۆڤانەی لەسەر مافی خوراویان دێنە سەر شەقام و ناڕەزایی دەر ئەبڕن. ئەگەر نا، ئەبێ بە شەریکی دەسەڵات لە زوڵم و سەرکوتکردنی دەنگە ناڕازی‌یەکانا.
خۆپیشاندانەکانی زاخۆ و رانیە و کاردانەوەی دڕندانەی دەزگا سەرکوتکەرەکانی هەردو دەسەڵاتی کلیپتۆکراسی و ئۆلیگارشی و بێدەنگی و نقە لە خۆبڕینی بزوتنەوەی گۆڕان لە ناو حوکمەت و پارلەمان لە ئاست زوڵم و دڕندەیی کاربەدەسان، بوە بە پرسیار لەلای خەڵکی کوردستان و لەلای دەنگدەرانی گۆڕان‌یش وەکو کفری سیاسی لێ‌ی ئەڕوانرێ.
لە وتاری (بزوتنەوەی گۆڕان و مافە دیمۆکراسی‌یەکانی خەڵک)دا لەسەر ئەم بابەتە دواوم. بۆیە لەم بیرخستنەوەیە زیاتر، بە پێویست نازانم.

------------------
١. الدکتور علي الوردي، منطق ابن خلدون في ضوء حضارتە وشخصیتە، ص٢٩، ط١، ٢٠٠٥
٢. انظر، المصدر السابق، ص٢٧- ٤٨