كاتێك باسی فەلسەفەی كوردی دەكەین، بە ناچاری دەبێت باس لە هەندێك كەس بكەین  كە دوورو نزیك پێوەندییان بە فەلسەفەوە نەبووە، بەڵام هەندێك نووسینیان هەیە كە بەشێوەیەكی سادە گوزارشت لە فەلسەفەیەكی كلاسیكی دەكات، یان روونتر بڵێین باس لە ئایدیۆلۆژیایەكی چینایەتی دەكات، بۆ نموونە مەسعود محەمەد. لە راستیدا مەسعود محەمەد خاوەنی هیچ فەلسەفەیەكی نوێ نەبووە، ئەوەندەی من سەرم لێی دەربچێ،  لەناو فەلسەفەشدا قووڵ نەبووە، بەڵكو ئەو سەر بە ئایدیۆلۆژیایەكی كشتوكاڵی بوو، لەسەردەمی ئەویشدا كورد بریتی بوو لە كۆمەڵگایەكی كشتوكاڵی، ئیتر هەوڵیداوە، ئەو بیرۆكەیە بەتەواوی بەرجەستە بكات و درێژەپێدەری بیری دەرەبەگی بوو. رەنگبێت بەهۆی ئەو بنەماڵەیەی ئەوی تێدا ژیاوە، ناچاری كردبێت داكۆكی لەو بیرۆكەیە بكات، دەنا هیچ كەسێك ناتوانێ شانازی بە بیری دەرەبەگایەتییەوە بكات، لەكاتێكدا زۆرترین چەوساندنەوەی  بەرانبەر بە خەڵك كردووەو ، سەردەمی دەرەبەگایەتی، رێك سەردەمی تاریكی بووە، چونكە وەك سەردەمی سەرمایەداری نەبووە، ئەگەر سەرمایەداری نەشڕووخێ، كۆمەڵگا هەر بەرەو پێشەوە دەڕوات، وەك فەرید زەكەریا كتێبێكی لەوبارەیەوە بەناوی(الرأسمالیة تجدد نفسها -  سەرمایەداری خۆی نوێدەكاتەوە) نووسی. ئەوەتا لەوەتەی ئەو 400 ساڵەی سەرمایەداری رێچكەی گرتووە، تا ئێستاو بەردەوام ، كارگەو پیشەسازی هەر باشتر دەبن و پێشدەكەون. ئەوە سەردەمی سەرمایەدارییە، لە كارگەی بچووك بچووكەوە، گەیشت بە داهێنانی دەستكردی زیرەك و فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان، بەڵام لە دەرەبەگایەتیدا، تەنیا یەك كەس لە ناوچەیەك بیری دەكردەوە، ئەویش ئاغا بوو، هەموو جوتیارەكانی ئەو ناوچەیەش دەبوایە لە خزمەتی ئاغادا بن، لە تەواوی ناوچەكانی دیكەش بە هەمانشێوە وابوو. مەسعود محەمەد حەزی بە مانەوەی ئەو سیستەمە دەكرد، لەناخەوە حەزی بە دیوەخان و ئەقڵییەتی دەرەبەگی بوو. ئەقڵیەتی دەرەبەگیش نە دیموكراسی، نە ئازادی بیركردنەوە، نە مافی مرۆڤ ، تەنانەت بەشێوازی جۆراوجۆر رێگری لە خوێندنی كورە هەژارانیش دەكرا، كە نەچنە بەر خوێندن و قوتابخانەكان. ئەمە رێك سەردەمی تاریكی بوو لە كوردستان. مەسعود محەمەد شانازی بەو تاریكپەرستییە دەكرد.  
  مەسعود محەمەد  لە بواری فیكردا(نەك بواری زمانەوانی) یەك كتێبی تا رادەیەك شایانی خوێندنەوەیە، ئەویش كتێبی(المجتمع البشري؟ لماذا يشبه مستشفى المجانين؟ كۆمەڵگای مرۆڤایەتی؟  بۆچی بە شێتخانە دەچێ؟).ئەم كتێبەی لە زوودا نەنووسیوە، بەڵكو ساڵی 1999 چاپیكردووە!، ئەمە ئەوەت بۆ دەردەخات كە مسعود محەمەد ئاگاداری پێشكەوتنە گەورەكانی مرۆڤایەتی نەبووە، دەنا نەیدەگوت كۆمەڵگای مرۆڤایەتی، بەڵكو دەینووسی كۆمەڵگای كوردی، یان كۆمەڵگای دەرەبەگی، یان كۆمەڵگای كۆچەری و لەم بابەتانە. چونكە ئەو كتێبە بۆ سەرجەم مرۆڤایەتی دروست نەبوو، ئاخر ئەوكاتی ئەم كتێبەی نووسیوە، مرۆڤایەتی زۆر ئاستی بەرزی لە بواری زانست و فەلەكناسی و  دیموكراسی و ....هتد بڕیبوو. بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا شایانی خوێندنەوەیە. تۆ وەرە  بڕوانە ئەو كتێبەی بۆ گۆرباتشۆفی نووسیوە ، بیخوێنەوە، ئینجا تێدەگەی مەسعود محەمەد خۆی لە قەرەی بابەتی گەورە داوە، بەڵام لە فیكر  نەك هەر دەوڵەمەند نەبووە، بەڵكو زۆر هەژاریش بووە. نامەكەی مەسعود محەمەدم وەك ئەو نامەیەی سەدام حوسێن دێتە بەرچاو كە بۆ جۆرج بۆشی باوكی نووسیبوو.. هەردوو نامەكە لە ئینشایەكی بێتام زیاتر هیچ نین.مەسعود محەمەد كاتێك ئەو كتێبەی لەسەر گۆرباتشۆف نووسیبوو، هێشتا پرۆیسترۆیكاو گلاسنۆستەكەی گۆرباتشۆفی نەبینیبوو، نەیخوێندبۆوە، دوای نووسینی نامە دوورو درێژەكەی، ئینجا پرۆیسترۆیكای بەدەستگەیشتووەو خوێندوویەتییەوە!!. یەكێك موفەكیر بێت چۆن هەڵەی وا گەورە دەكات!!.  
   ئەوانەی لێرەو لەوێ دەنگێكی نەساز بۆ مەسعود محەمەد لێدەدەن و، هێندە بەشان و باڵیدا هەڵدەڵێن، مەسعود محەمەد خۆیشی بڕوایان پێ ناكات، بەڵام بەهۆی كۆپیبوونی ئەقڵییەتی دەرەبەگی لە مێشكیدا، ئەو قسە ستایشكردنە نابەجێ و ئەو بەیت و بالۆرەیەی كە دەڵێن مەسعود محەمەد یەكەمین فەیلەسوفی كوردە، رێك ئەوەمان پێدەڵێت، ئەو برادەرانەی كەوتوونەتە پشت ئەسپە شەلەكەی مەسعود محەمەدەوە، هێشتا زۆریان ماوە لە فەلسەفە تێبگەن، ئەوەی كەمێك شارەزای مێژووی فەلسەفە بێت، هەرگیز هەڵەی وا زەق ناكات. 
  ئێمە كاتێك بە ئەفلاتون و ئەرستۆ، یان بە نیچەو هایدگەر ، یان بە ماركس و هیگڵ دەڵێین ئەوانە فەیلەسوفن، كتێبەكانیان ئاماژەیەكی روون بۆ بەرهەمهێنانی بیرۆكەیەكی فەلسەفی نوێ نیشاندەدەن.  هایدگەرو هیگڵ بەڵێ فەیلەسوف بوون، هیگڵ بە فینۆمینۆلۆژیاكەی و هایدگەر بە كات و بوونەكەی. فەلسەفە دەبێت بفەلسەفێنێ بەڵام پێشتر كەس نەیفەلسەفاندبێ، بۆنموونە فۆكۆ جارێك باسی چینەكانی مەعریفەمان بۆ دەكات، جارێكی دیكە وشەكان و شتەكانمان بۆ شیدەكاتەوە.  رۆسۆ جارێك هەوڵیداوە گرێبەستێك بهێنێتە ئاراوە و پێ لەسەر گرنگی دیموكراسی دادەگرێت، جارێكی تر دامەزرێنەری قوتابخانەی رۆمانتیكە، جارێكی دیكە و جارێكی دیكە نووسینەكانی دەبنە مەشخەڵی شۆڕشی مەزنی فەرەنسا. . فەیلەسوفەكانی دیكەش بەهەمانشێوە، هەر یەكەو ئیزافەیەكی هەبووە. فەرموون هەموو كتێبەكانی مەسعود محەمەد بهێنن و شەن و كەوی بكەنەوە، بزانین لەكوێدا باسی بوون ی كردووە(بوون بەواتا فەلسەفییەكەی وەك هایدگەر باسی كردبێت)، لە كوێدا باسی میتافیزیكای كردووە(بە گوزارشتە فەلسەفییەكەی ئەمڕۆ، ئەو ململانێیەی لەنێوان خوداو زانستدا هەیە) ، بەڵێ مەسعود محەمەد باسی ماتریالیزم و كۆمۆنیزمی كردووەو لە بەرانبەر میسالییەتدا لێكداوەتەوە، بەڵام هەزاران سەرچاوەی زۆر دەوڵەمەندتر لەوبارەیەوە هەن كە ئەو بابەتەیان وردكردۆتەوە، كەواتە ئەوەی مەسعود محەمەد كردوویەتی گوازتنەوەیەكەو هیچی دیكە. لەكوێدا باسی فەلسەفەیەكی كردووە كە مۆركێكی كوردانەی هەڵگرتبێت!!. لەكوێدا توانیویەتی بە وردی بچێتە سەر فەلسەفەی بوون، كە باوەڕی بە خوا هەبووە، بۆ نەیتوانیوە لە كتێبێكی دەستڕەنگینی خۆیدا بەو كوردییە جوانەی كە پێی دەینووسی باسی میتافیزیكامان بۆ بكات. بۆ نەیكردووە؟!. من بە بڕوایەكی پتەوەوە دەڵێم لەبەر ئەوەی دەرەقەتی ئەو بابەتە فەلسەفییانە نەهاتووە. بەڵام ئەوانەی پێیانوایە مەسعود محەمەد فەیلەسوف بووە یان موفەكیرێكی كورد بووە، پێم خۆشە بزانم ئەو فیكرو فەلسەفە نوێیەی مەسعود محەمەد بۆ نەوەكانی سەردەمی خۆی و دوای خۆی نووسیویەتی چییە؟ با پێمان بڵێن سوپاسیان دەكەین، بەڵام بەبێ پەنا بردنە بەر ئینشاو رستەی بێتام. 
   مەسعود محەمەد، كارە جیاوازەكەی ئەوە بووە، كە هەمیشە چەكی ڤیتۆی بەكارهێناوە، بەڵام كاتێك لەو چەكی ڤیتۆیەیشی ورد دەبیتەوە، دەبینی كە چەكەكە زۆر ژەنگاوییە. بە بڕوای من ئەوەی نەیهێشت مەسعود محەمەد وەك موفەكیرێك دەربكەوێت، ئەو بیروباوەڕە ژەنگاوییە بوو، كە دەمێك بوو لەسەر ئاستی دنیا رووخێنرابوو، تەنانەت شوێنەواریشیان نەهێشتبوو. كاتێك مەسعود محەمەد خۆی پابەندی بیروباوەڕێكی وەها ژەنگگرتوو دەكات، ئیتر دنیابینی لێڵ دەبێت و سەری لێدەشێوێت و نازانێت چۆن چراكە هەڵبكات. لە كتێبی مرۆڤ و دەوروبەردا باسی ئەوەی كردووە كە ڤیتۆكە بەر خۆی ناكەوێت، بەڵام كاتێك هەموو كتێبەكانی شەن و كەو دەكەی ، بۆت دەردەكەوێت كە ڤیتۆكان بۆ خۆی بووە، ڤیتۆكان مەسعود محەمەدیان لە بیرو فیكری نوێ ڤیتۆ كرد، بۆیە  نەیتوانی لە ئاوی شێلوو بێتە دەرەوە، تا مردیش نەیزانی ئەو ئاوەی مەلەی تێدا دەكات شێلووە، سازگار نییە. 
كاتێك من نووسینی ئەدەبیات و فەرهەنگی  كوردی لە بێژینگ دەدەم، دەزانم بەتەمای بێژینگ بین هیچ لێ نایەتە خوارەوە، ئەوەی دێتە خوارەوە چەند یاقووتێكە گرانبەهان، بەڵام زۆر كەمن. بۆیە دەبێ سەرەدێك بێنین كە زۆر شاش بێت، بۆئەوەی دڵمان بەخۆمان نەسووتێ و چەند بابەتێكی خاوی موتوربە نەكراوی ئاڵۆزكاوی هەڵبزڕكاوی لێ بێتە خوارەوە. بەڵام ئیتر ئەوە ئێمەین، دایكێك كاتێك منداڵێكی بیركۆڵ یان ئۆتیزمی دەبێت، هەرچەندە منداڵەكەی ناتەواویش بێت زیاتر بەزەیی پێدا دێتەوەو، رێگاش بەكەس نادات، بە منداڵەكەی بڵێن نا تەواوە. ئێستا ئێمەی كورد رۆڵی ئەو دایكە دەبینین، كۆمەڵێك بەرهەمی شێواوو ناتەواو لەبەردەستمانن، بەڵام دەبێت ستایشیان بكەین و نابێت رابردووی خۆمان بسڕینەوە. لەكاتێكدا هەموو ئەو میللەتانەی پێشكەوتن، دانیان بە ناتەواوی رابردووی خۆیان ناوە، ئینجا سەریان بۆ داهێنان هەڵگرتووە.ماركس چۆن هیگڵ ی قڵپ كردەوە، نیچە چۆن بە چەكوشەكەی سەری هیگڵ ی شكاند....هتد.  ئاخر داهێنان واتا رەخنە، واتا لێكۆڵینەوە، واتا بەدواداچوون بۆ چارەسەركردنی قەیرانەكان. چۆن دەكرێ ئێمە مەسعود محەمەدێك بكەین بە رابەری پێشكەوتنی فیكری خۆمان، لەكاتێكدا خۆی بەرهەمی دواكەوتووترین فیكرو ئایدیۆلۆژیای رابردوو بووە. خۆی بەدەست فیكری نوێوە ناڵاندوویەتی و پێی نەگەیشتووە. بە هەڵە لێم تێ مەگەن، كە باسی فیكری نوێ دەكەم، مەبەستم لە فەلسەفەی نوێیە نەك فیكری ماركسیزم، خۆ نیچە و ماركس دژی یەكدی بوون، بەڵام نیچە مرۆڤی سۆپەرمانی دروستكردو خوداو ئایینی پێچایەوە. خۆ ماركس دژی هیگڵ وەستایەوە، بەڵام ماركس تا مردیش دیالەكتیكەكەی هیگڵ سەرچاوەی فیكری ماركس بوو. ئێمە دەبێت بە مێشكێكی كراوەتر لە رابردوو، پەنجە لەسەر برینەكانمان دابنێین، دەنا دەبینە دروستكەرو درێژەپێدەری ئەم هەموو برینەی لە رابردووماندا هەمانبووە. ناكرێ چیتر برینی دیكەیشی بۆ زیاد بكەین. پێویستمان بە چارەسەرە، چارەسەری كێشەیەكی وەهاش، لە نەشتەرگەری مێشك و دڵ دژوارترە. 
  من دەزانم ئەو فەیلەسوفانەی دنیاش كەم نین، كە هەڵەیان كردووە، بۆنموونە، گۆتێ، مۆنتیسكیۆ، ڤۆلتێر.....هتد. گۆتێ پشتگیری لە سەركوتكردنی شۆڕشی كۆماری لە ئیسپانیادا كرد. ئەو دەستێوەردانی فەرەنسای  بە سەركەوتوو سەیردەكرد نەك تەنیا لەبەر ئەوەی ئیسپانییەكانی شكست پێهێنا، كە زۆر كەس فەرماندەییان دەكرد، بەڵكو لەبەرئەوەی كۆنتڕۆلی بۆربۆنەكانی بەسەر هێزە سەربازییەكانی خۆیاندا چەسپاند، بەمەش نیشانی دا  كە چ جۆرە جیاوازییەك هەیە. گۆتێ بڕوایەكی پتەوی بە فەرماندەیی تەقلیدی هەبوو.ڤۆلتێرو مۆنتیسكیۆ رقیان لە مرۆڤی رەش پێست بوو، دەیانگوت لووتیان گەورەو لێوولچیان ئەستوورەو ناشیرینن . رۆسۆ لە دانپێدانەكانیدا، خۆی باس لە هەڵەكانی خۆی دەكات. هیگڵ چەپڵەی بۆ ناپلیۆن لێداوەو وتی رۆحی جیهانە. بەڵێ هەموو ئەمانە لە مرۆڤدا روودەدەن، تا رادەیەكی زۆریش ئاساییە، ئاخر مرۆڤیش بەپێی ژینگەكەی خۆی بیردەكاتەوە بە فەیلەسوفەكانیشەوە، گرنگ ئەوەیە هەڵەی ستراتیژی نەكەی، ئەوەی مەسعود محەمەد بەردەوام هەڵە لە دوای هەڵە كردوویەتی، ئەوەیە خۆی بە خاوەن ئایدیۆلۆژیایەكی بەسەرچوو پابەندكردبوو، كە ئەو ئایدیایە مێژوویەكی جوانی نەبوو. میسالییەتێكی بەسەرچووی پێڕەو دەكرد، كە هیچكام لەو بیروباوەڕەی ئەو شەنەی بۆ لێدەدا، نەیانتوانی لە كوردستان هەڕمێن دروستبكەنەوە.  

  مەسعود محەمەد، كە خۆی وەك رووناكبیرێك دادەنا، بەڵام ئاستی بیركردنەوە نەك تەنیا كوردستانی گەورە نەبوو، بەڵكو ئاستی كوردستانی باشووریش نەبوو، ئاستی بیركردنەوەی مەسعود محەمەد زۆر ناوچەگەرییانە بوو، ئەوەش پێوەندی پتەوی بەو بیركردنەوە ئایدیۆلۆژییەیەوە هەبوو كە كشتوكاڵی و دەرەبەگی بوو، سنووری بیركردنەوەی مەسعود محەمەد تەنیا كۆیە بوو، ئەم سنووری بیركردنەوەیەیشی بوو، خۆی بۆ لێكۆڵینەوە لە حاجی قادری كۆیی تەرخان بكات. من دڵنیام مەسعود محەمەد خەڵكی كۆیە نەبوایە، ئاوەهای لەسەر حاجی قادری كۆیی نەیدەنووسی. ئەگینا حاجی قادر لە بنەڕەتدا ئەو شاعیرە گەورە نەبوو، مەحوی لە كوێ و حاجی لە كوێ!!، گۆران لە كوێ و حاجی لە كوێ!!. ئەقڵییەتی بیركردنەوەی مەسعود محەمەد، هێندە كۆنەپەرستانە بووە، نەیتوانیوە شیعرە مەزنەكانی جەزیری و مەحوی و تەنانەت گۆران  ببینێت. لەبەرئەوەی گۆران بیروباوەڕەكەی زۆر جیاوازتر بووە لە بیروباوەڕی مەسعود محەمەد، بۆیە ئەگەر گۆران دە ئەوەندەی دیكەش رابەرو دامەزرێنەری شیعری نوێی كوردی بوایە، مەسعود محەمەد جەسارەتی نەدەكرد لێكۆڵینەوەیەكی وردی لەسەر بنووسێ. چونكە ئەقڵییەتی كشتوكاڵی هێزی مەعنەوی لەبەر مەسعود محەمەددا بڕیبوو. 
   سەیركەن، مەسعود محەمەد سێ بەرگی كتێبی لەسەر حاجی قادری كۆیە نووسیوە، كە ساڵانی 1973 ، 1974و 1976 لە بەغدا كۆڕی زانیاری كورد بۆی چاپكردووە، واتا بەلایەنی كەم (5-6) ساڵ تەمەنی نووسینی خۆی بۆ حاجی قادری كۆیە تەرخان كردووە، بێگومان كارێكی باشی كردووەو دەستی خۆشبێت. بەڵام جەسارەتی نەكردووە، چەند لاپەڕەیەكیش لەسەر دڵداری گەورە شاعیری كۆیە  بنووسێت. لەبەرچی؟! بە بڕوای من سێ خاڵی جەوهەری هەن، كە وای لە مەسعود محەمەد كردووە، خۆی لە دڵداری شاعیر دوور بخاتەوە. یەكەمیان: دڵدار جگە لەوەی یاساناس بوو، رۆشنبیرێكی گەورە بوو، هەر لە هەرزەكارییەوە ، تەمەنی 19 ساڵ بووە  دامەزرێنەری كۆمەڵەی داركەر بووەو ناوی ناوەكەش هەر دڵداری شاعیر پێشنیاری كردووەو لەسەری رێككەوتوون، لەپاڵ دامەزرێنەرەكانی دیكە كە پیاوی باڵا بوون، تەنانەت دوای دامەزراندنی داركەر  ئینجا رەفیق حیلمی لەو كۆمەڵەیە سوێندی خواردووەو وەرگیراوەو بۆتە ئەندام.بەكورتی دڵدار خاوەنی بیرۆكەی داركەر بووەو دامەزرێنەریشی بووەو ئەو رۆژنامەیەش كە بەناوی هیوا دەریانكردووە، تەواوی رۆژنامەكە دەست و پەنجەی رەنگینی دڵداری بەسەرەوەیە. كۆمەڵەی داركەر كەسایەتییەكانی وەك موكەڕەم تاڵەبانی و نوری شاوەیس و مەعروف بەرزنجی و حوسێن بەرزنجی و دەیان كەسی دیكە ئەندام و سەركردەی داركەر بوون. هەر كۆمەڵەی داركەر بوو، كە بە ماوەیەكی زوو پێشوازییەكی گەرمی لەلایەن جەماوەری كوردستانەوە لێكرا، بۆیە ناوی كۆمەڵەی داركەریان بۆ كۆمەڵەی هیوا گۆڕی، لەناو كۆمەڵەی هیواشدا، ستافی هیوا یەكەمجار هەر دڵدار ی شاعیر سكرتێرو سەركردەی هیوا بوو، بەڵام شوێنی سەرۆكی رێكخراوەكە بە بەتاڵی جێهێڵدرابوو، بۆئەوەی كەسایەتییەكی ناسراو(دڵدار ئەوكات تەمەنی زۆر بچووك بوو، نزیكەی 20) ساڵ دەبوو!!) بكەن بە سەرۆكی هیوا، ئەوەبوو داوایان لە رەفیق حیلمی كرد سەرۆكایەتی ئەو رێكخراوە بكات، ئەویش كردی ، دڵداریش وەك سكرتێری رێكخراوەكە مایەوە. ئەمە بلیمەتی دڵدارمان نیشاندەدات، كە بەو تەمەنەوە چ رۆڵێكی لە فیكرو سیاسەت و ئەدەبیات و شیعردا هەبووە.  دووەمیان: دڵدار بیروباوەڕێكی كۆمۆنیستی هەبوو، پێچەوانەی بیروباوەڕی مەسعود محەمەد كە كشتوكاڵی و دەرەبەگی و ئاغایەتی بوو.  سێیەمیان: شیعرەكانی دڵدار ، وەك شیعرەكانی حاجی قادر نین تا بتوانی  بە سانایی لێكۆڵینەوەیان لەسەر بكەی.  بۆنموونە شیعری:   
  گوڵی سوور، ئەی کچی نەورۆز، ئەرێ کام دەس لە باغی ژین
لەبۆ یەک دەفعە بۆن کردن، بە ناکامی ئەتۆی هێنا
ئەوێستاکەش بە ژاکاوی
وەها بێ قەدر و تۆزاوی
لەسەر ڕێگا فڕێی داوی
لە جەور و زوڵمی دەستە پەری زادەی بەیان لەرزین
لە دەوری ئەم چڵەی لێی بووی پەپوولەی زەرد و سوور گریا
منیش ئەی گوڵ دڵێکم بوو
دڵێکی پر لە ئارەزوو
بە سۆزی ئاوی حەز تینوو
لەناکاو لام فڕی بۆ لای کچێکی دولبەر و شیرین
ئەویش ڕیشەی لە دەس گرت و بەبێ ڕەحمی لەژێر پێی نا
بە گریاوی و برینداری
بە ڕووزەردی و غەمخواری
بەبێ ئومێد لە دڵداری
گەڕاوە سینەکەی تارم، ئەوێستاش ئەی گوڵی غەمگین
لە تەنهایی سەرینت بێ، دەهانێ ئەم دڵە، توخوا!

یان شیعری خەندەكەی بایی كە لە ساڵی 1944 لە بەغدا نووسیویەتی، گەشەپێدانی رێچكەی شیعری نوێی كوردییەو، شیعرێكی تەواو جیاوازە. بەڵام دڵنیام مەسعود محەمەد زەوقی بەم شیعرە نوێیانە نەدەكرایەوە!. 
   جیاوازتر لەم سێ خاڵەی سەرەوەش كە باسمكرد، خانەوادەی دڵداری شاعیر، خانەوادەیەكی نیشتمانپەروەرو تێكۆشەر بوون، كاتێك كۆیە جێدەهێلن و روو دەكەنە رانیە، لەوێ باوكی دەگیرێت و بە ناچاری بۆ كۆیە دەگەڕێنەوە، ئینجا چوونی بۆ بەغداو بۆ كەركوك و ...هتد. بەڵام ئەمانە چاوی دڵداریان زیاتر كردەوەو ، ئێش و ئازارەكانی ژانی  چەندین بەرهەمی جوانی ئەو بوون. تەنیا شیعری ئەی رەقیب ەكەی، گەورەترین سەرمایە بوو بۆ ئەو گەنجە خوێنگەرمانەی كە ئەشق و ئازادی لەناخیاندا نەك هەر بنجی داكوتابوو، بەڵكو لەوپەڕی گەشانەوەدا بوو.  
   دڵدار تەنیا سی(30) ساڵ ژیا، ئەگەر بەقەد تەمەنەكەی مەسعود محەمەد بژیبایە، دەبوو چ بوومەلەرزەیەك بخولقێنێت،بەڵام مەسعود محەمەد هەشتاو یەك ساڵ ژیا، جگە لە زمانزانینەكەی، كە گفتوگۆ هەڵناگرێت و كوردیزانێكی بلیمەت بوو، بەڵام نەیتوانی لەبواری فیكرو فەلسەفە(كە زۆر خۆی پێ سەرقاڵ كردبوو) دیدگایەكی ئایندەیی و نوێ بۆ كورد بكاتەوە. نەیتوانی لە بواری فیكری كوردییەوە كتێبێكمان پێشكەش بكات، تا ئەمڕۆ بمانتوانیبا وەك سەرچاوەیەكی پڕ لە یاقوت و گەوهەر بەكارمانبهێنایە. بە داخەوە نەیتوانی ئومێدێكمان بۆ دروستبكات! چونكە ئەو هەر خەریكی قەوانە كۆنەكەی دەرەبەگایەتی (ئاغاو میرو بەگ) بوو، ئەمەش بیرۆكەیەكی ژەنگگرتوو بوو، خوێنەرانی كوردی زیاتر بە لاڕێدا دەبرد. بۆیە ئەوەتا هیچ كتێبێكی فیكری و ئایدیۆلۆژی مەسعود محەمەد نابن بە سەرچاوەی نووسینەكانمان، مەگەر بۆ ئەو كەسانەی هێشتا لە جیهانی فیكرو لە پێشكەوتنەكانی ئەمڕۆی دنیا بە دوور بن. لە رووی سیاسیشەوە، پێچەوانەی دڵدار، كابرایەكی كۆنە پارێز(موحافەزەكار )بووەو، لەگەڵ دەسەڵاتە یەك لەدوای یەكەكاندا هیچ كێشەیەكی نەبووەو نوقەی لێوە نەهاتووە.