بۆچی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان و جوڵانه‌وه‌ی نه‌وه‌ی نوێ سه‌ر به پرۆژه‌یه‌كی رادیكاڵ نین؟
دارا محه‌مه‌د
2019-05-29 1244
ئه‌و بزوتنه‌وه‌و هێزانه‌ی له پاش راپه‌ڕینه‌وه هاتونه‌ته كایه‌وه كه توانای له‌خۆگرتنی جه‌ماوه‌ریی و كۆمه‌ڵایه‌تیان هه‌بووه و له دژی ده‌سه‌ڵات و مۆدێلی حوكمڕانی یه‌كێتی و پارتی كاریان كردووه ته‌نها بۆ ماوه‌یه‌كی كورت ئه‌م توانایه‌ن بڕی كردووه و له زۆربه‌ی باره‌كاندا جۆرێك له مۆدێلی رێكخراوی سیاسیان دروستكردووه كه بریتیبووه له سه‌رله‌نوێ به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌ی مۆدێلی سیاسی یه‌كێتی و پارتی. هۆكاری سه‌ره‌كی ئه‌م جۆره له سیاسه‌تكردن و دنیابینیه بۆ كایه‌ی سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی له باشوری كوردستاندا له‌لایه‌ن ئه‌م بزوتنه‌وه و هێزانه‌وه بریتیه له نه‌بوونی پرۆژه‌یه‌كی فیكریی و جیهانبینیه‌كی سیاسی كه به‌ته‌نها خۆی له رێكخراوبوونی حیزبگه‌رایی خۆیدا نابینێت، به‌ڵكو ئه‌و ڤیژنه مرۆییه گشتگیره‌یه كه كایه‌ی سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی له باشوری كوردستاندا جیاناكاته‌وه و گۆڕینی كایه‌ی سیاسی به گۆڕینی كایه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه ده‌به‌ستێته‌وه. هه‌روه‌ها به‌شێكی گه‌وره‌ی وزه‌ی خۆی بۆ دروستكردنی پرۆژه‌یه‌كی سیاسی و فیكریی ته‌رخان ده‌كات بۆ گۆڕینی ئه‌و نۆرم و به‌هاو جیهانبینیه كه مروڤی كورد له باشوردا له‌سه‌ری گۆشكراوه‌و به‌شێكی زۆری ئه‌م به‌ها سیاسی و ئه‌خلاقیانه له رێگه‌ی هه‌ژمونی ده‌سه‌ڵاتی یه‌كێتی و پارتیه‌وه چه‌سپیوه. ئه‌و كاراكته‌ره سیاسیه‌ی له رێگه‌ی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته‌وه دروستبووه پێویستی به بوونی پرۆژه‌یه‌كی فیكریی وسیاسی هه‌یه كه جیهانبینی خۆی بۆ كایه‌ی سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی بگۆڕێت. ئه‌م كاراكته‌ره دواجار ده‌بێته بكه‌ری ئه‌و كرده سیاسیانه‌ی توانای داهێنانیان هه‌یه‌و ده‌بنه بكه‌ری سه‌ره‌كی گۆڕانه سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان. به‌ڵام كاراكته‌رێكی له‌مجۆره ده‌بێت خاوه‌نی پرۆژه‌یه‌كی فیكریی ره‌خنه‌گرانه‌ی دیاریكراو بێت، هه‌روه‌ها ئیراده‌یه‌ك بۆ به‌ئه‌نجامگه‌یاندنی ئه‌وه‌ی ده‌شێت ته‌نها وه‌ك ئه‌گه‌ره مه‌حاڵه‌كان وێناكرابێت. بێگومان ئیراده‌یه‌كی گه‌وره له كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌دا هه‌یه بۆ گۆڕینی ئه‌م مۆدێله له حوكمڕانی و ئه‌م ده‌سه‌ڵاته هه‌ژمونخوازه‌ی حیزب. به‌ڵام هه‌موو جارێك ئه‌م بزوتنه‌وه و هێزانه ئه‌م ئیراده‌یه له ناو هه‌ره‌میه‌تی حیزبی خۆیاندا و به ئاراسته‌ی بهرژهوهندی تاكه‌كه‌سی و حیزبیدا به‌تاڵده‌كه‌نه‌وه‌و بۆ ماوه‌یه‌كی درێژ نائومێدیه‌كی گه‌وره له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌دا دروستده‌كه‌ن. بوونی ئیراده‌یه‌كی له‌م چه‌شنه هه‌موو هاوكێشه‌كه ته‌واو ناكات، ئه‌گه‌ر ئه‌م ئیراده‌یه هه‌ڵگری به‌رنامه‌یه‌كی روون و ئامانجێكی دیاریكراو نه‌بێت و دیدێكی مرۆڤدۆستانه‌و ژیاندۆستانه‌‌ی بۆ كێشه كۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسیه‌كان نه‌بێت. ئه‌م ئیراده‌یه ده‌بێت به رێڕه‌وی به‌رنامه‌یه‌كی رادیكاڵانه‌دا بڕوات كه عه‌قڵیه‌ت و بیركردنه‌وه‌و جیهانبینی تاكه‌كان و كۆمه‌ڵگه به ئاراسته‌یه‌كی پێشكه‌وتنخوازانه‌دا بگۆڕێت.
كاتێك باس له رادیكاڵبوونی بزوتنه‌وه‌و به‌رنامه‌یه‌ك ده‌كه‌ین، مه‌به‌ست له بوونی حه‌ماسه‌ت و هاتنه سه‌ر شه‌قام و په‌لاماردان نیه، به‌ڵكو ته‌واو پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه بریتیه له به‌رپاكردنی شۆڕش له عه‌قڵیه‌ت و رۆحیه‌تی كۆمه‌ڵگه‌دا بۆ ده‌رچوون له‌و چوارچێوه ته‌سك و نامرۆڤدۆستانه‌و مه‌رگدۆستانه‌‌یه‌ی ده‌رئه‌نجامی كۆمه‌ڵێك به‌های دواكه‌وتوو گرفتاوین. به‌مانایه‌كی دیكه، فڕینه له ژینگه‌یه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی و رۆشنبیریی و سیاسیه‌وه بۆ ژینگه‌یه‌كی دیكه كه تیایدا په‌یوه‌ندیه‌كانی نێوان ئه‌ندامانی كۆمه‌ڵگه له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی یه‌كسان و دادپه‌روه‌رانه بنیاتنرابێت. كه‌واته بزوتنه‌وه‌یه‌كی رادیكاڵ ده‌بێت ئه‌و بزوتنه‌وه كۆمه‌ڵایه‌تیه بێت، پێش ئه‌وه‌ی بزوتنه‌وه‌یه‌كی سیاسی بێت، كه ده‌توانێت هه‌ره‌میه‌تی ده‌سه‌ڵات و په‌یوه‌ندیه‌كانی هێز له‌نێوان ئه‌ندامانی كۆمه‌ڵگه‌و پێكهاته‌ی ده‌سه‌ڵات و خودی تاكه‌كه‌سه‌كاندا كه له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی نایه‌كسان دروستبووه بگۆڕێت. گۆڕینی ده‌سه‌ڵاتی سیاسی له ژینگه‌یه‌كی نادیموكراسی و ئۆتۆكراسی وه‌ك كوردستاندا، كه خۆی له‌سه‌ر هه‌ژمونی نوخبه‌ی حوكمڕانی خێزانی و ده‌سه‌ڵاتی خێڵه‌كی-حیزبی دامه‌زراوه‌و هه‌موو ئه‌مانه‌ش له رێگه‌ی چه‌ندین هێزی چه‌كداری په‌رته‌وازه‌وه ده‌پارێزرێن، له رێگه‌ی په‌رله‌مان و گۆڕینی چه‌ند كه‌سێكه‌وه كارێكی ئه‌سته‌مه و تاراده‌یه‌كی گه‌وره پرۆسه‌یه‌كی ناسه‌ركه‌وتووه. گۆڕینی ده‌سه‌ڵاتی سیاسی پێویستی به گۆڕینی ئه‌و كولتوره سیاسیه‌یه كه نوخبه‌ی ده‌سه‌ڵاتدار له ماوه‌ی سێ ده‌یه‌ی حوكمڕانی خۆیدا به‌رهه‌میهێناوه كه ئه‌وانیش نه‌مانی ژینگه‌یه‌كی دیموكراسیه بۆ گه‌شه‌كردنی جۆرێك له هاوڵاتیبوون كه تیایدا به‌هاكانی دادپه‌روه‌ری كۆمه‌ڵایه‌تی و ئازادیه‌كانی تاكه‌كه‌س و هه‌روه‌ها بوونی یاسایه‌ك كه یه‌كسانی بۆ هاوڵاتیه‌كانی فه‌راهه‌م بكات. ئه‌و كولتوره سیاسیه‌ی ئه‌م دوو نوخبه هه‌ژمونخوازه‌ی ده‌سه‌ڵات ساڵانێكه به ئاگایانه گه‌شه‌ی پێده‌ده‌ن كار له‌سه‌ر هێشتنه‌وه‌ی چه‌قی ده‌سه‌ڵاتی سیاسی ده‌كات له ده‌ستی نوخبه‌یه‌كی بچوكی خێزانیدا، دروستكردنی چه‌ندین كۆمپانیای حیزبیه بۆ درێژه‌پێدان به‌م هه‌ژمونه‌یان، دروستكردنی چه‌ندین یه‌كه‌ی تایبه‌ت و سوپاو له‌شكرو هێزی سه‌ربازی تایبه‌ته كه له خزمه‌ت ئه‌م كۆمپانیا حیزبی و هه‌ژمونه خێزانیه‌دا به‌كارده‌هێنرێت.
ئه‌م بزوتنه‌وه‌و هێزه نوێیانه ده‌بێت وه‌ك بزوتنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی درێژه به خۆیان بده‌ن و له ژینگه‌یه‌كی ئاوادا بۆ گۆڕینی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته سیاسیه پێویستیان به گۆڕینی ئه‌م كولتوره سیاسیه هه‌یه و توانای وێناكردنی دنیایه‌كی جیاوازیان هه‌بێت له‌وه‌ی كه هه‌یه، واته توانای ده‌ستكاریكردنی ئه‌و په‌یوه‌ندیه كۆمه‌ڵگه‌یانه‌یان هه‌بێت كه رێگره له‌به‌رده‌م ئازادیه‌كانی تاكه‌كه‌س و ئه‌و به‌هایانه‌ی ده‌سه‌ڵاتێكی پیاوسالاریی له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌دا ده‌چه‌سپێنن و به هه‌مان شێوه ده‌سه‌ڵاتێكی باوكسالاریی له ناو كایه‌ی سیاسیدا پیاده ده‌كه‌ن. لێره‌دا بۆ زیاتر تێگه‌یشتن له‌م خاڵه پێویستمان به‌م روونكردنه‌وه كورته هه‌یه. ئه‌گه‌ر ده‌سه‌ڵات به ته‌نها له ده‌سه‌ڵاتی سیاسی ناو حكومه‌ت و ئۆرگانه‌كانی حیزب و دامه‌زراوه‌كاندا كورتنه‌كرێته‌وه ئه‌وا پێویسته ده‌سه‌ڵات به شێوه‌یه‌كی فراوانترو گشتگیرتر سه‌یربكرێت. واته وه‌ك ئه‌وه‌ی فۆكۆ ده‌سه‌ڵات له ناو سه‌رجه‌م كایه‌كان و دامه‌زراوه‌كاندا دیاریده‌كات، بۆ نمونه ده‌سه‌ڵات له‌ناو به‌ندیخانه‌و خه‌سته‌خانه و قوتابخانه‌و زانكۆو خێزان و كارگه‌و هتد دا بوونی هه‌یه‌و له شێوه‌ی دیسپلینكردنی كه‌سه‌كان و ئه‌وانه‌ی له‌ناو ئه‌م ده‌زگایانه‌دان پیاده ده‌كرێت و هه‌روه‌ها له شێوه‌ی بایۆ-ده‌سه‌ڵاتدا خۆی نمایشده‌كات. كه‌واته ده‌سه‌ڵات له‌ناو په‌یوه‌ندیه‌كاندا هه‌یه، ئه‌و په‌یوه‌ندیانه‌ی له نێوان تاكه‌كه‌سه‌كان له‌سه‌ر ئاستی جیاوازو له نێوان تاكه‌كه‌سه‌كان و دامه‌زراوه‌كاندا هه‌یه. هه‌ر كاتێكیش ئه‌م ده‌سه‌ڵاته بوونی هه‌بوو له‌ناو كایه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌و دامه‌زراوه‌كاندا، ئه‌وا جۆرێك له به‌رگری له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م ده‌سه‌ڵاته‌دا دروستده‌بێت كه ده‌خوازێت سنورێكی بۆ دابنێت و له قورسایی و كاریگه‌ریه‌كانی كه‌مبكاته‌وه. من لێره‌دا نامه‌وێت به قوڵی له‌سه‌ر چه‌مك و تیۆره‌ی فۆكۆ بۆ ده‌سه‌ڵات بدوێم، ته‌نها ئه‌و نه‌بێت كه له‌وه تێبگه‌ین كه ئه‌م شێوازه له به‌رگری له‌لایه‌ن تاكه‌كه‌سه‌كان و بزوتنه‌وه‌و هێزه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كانه‌وه پیاده ده‌كرێت. كه‌واته گۆڕینی كۆمه‌ڵگه‌و به‌هاكانی و گۆڕینی خودی ده‌سه‌ڵات به ته‌نها به كه‌ناڵه‌كانی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیدا ناڕوات، به‌ڵكو بۆ دروستكردنی دنیایه‌كی جیاوازو نوێ پێویستمان به ململانێكردنه له‌گه‌ڵ ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ی له ناو هه‌موو كایه‌كاندا له شێوه‌ی په‌یوه‌ندیه‌كانی هێز له نێوان كه‌سه‌كان و كۆمه‌ڵگه‌و دامه‌زراوه سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كاندا دروستده‌بێت.
كه‌واته ئه‌گه‌ر له‌م دیدگه‌یه‌وه هه‌وڵی خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م بزوتنه‌وه‌و هێزه به‌رگریكارو ئۆپۆزسیۆنانه بده‌ین، ئه‌وا ره‌نگه بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له رواڵه‌تدا وه‌ك بزوتنه‌وه‌یه‌كی رادیكاڵ ده‌ركه‌وتبێت به‌ڵام له راستیدا بزوتنه‌وه‌یه‌كی رادیكاڵ نه‌بووه به‌و مانایه‌ی له‌سه‌ره‌وه ده‌ستنیشانمان كرد. گۆڕان وه‌ك بزوتنه‌وه‌یه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی و جه‌ماوه‌ری هاته‌پێشه‌وه‌و پاشان وه‌ك بزوتنه‌وه‌یه‌كی سیاسی كه تا ئه‌م ئاسته‌ش توانایه‌كی گه‌وره‌ی جه‌ماوه‌ریی له‌به‌رده‌ستدا بوو توانای جوڵه‌ی شه‌قام و تاودانی سیاسی و گۆڕینی ته‌رازووه‌كانی هێزی هه‌بوو. گرفتی گه‌وره‌ی ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه ئه‌وه‌بوو، تا ئێستاش هه‌روایه، كه بڕوای به گۆڕانێكه كه له‌سه‌ره‌وه بۆ خواره‌وه بێت، واته پێیانوایه كه ده‌توانن ململانێی سه‌ره‌كی خۆیان له ناو هۆڵی په‌رله‌ماندا یه‌كلایبكه‌نه‌وه‌و له‌وێوه ده‌سه‌ڵات بگرنه‌ده‌ست. له هیچ ساتێكدا ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه كاری له‌سه‌ر گۆڕانكاریه‌كی له خواره‌وه بۆ سه‌ره‌وه‌ی نه‌كردووه كه ئه‌مه‌ش به دروستكردنی كۆمه‌ڵێك به‌هاو نۆرمی كۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسی له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌و دامه‌زراوه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كاندا ده‌ستپێده‌كات. خۆپه‌روه‌رده‌كردن و په‌روه‌رده‌كردنی ئه‌ندامه‌كانی له‌سه‌ر پرۆژه‌یه‌كی فیكریی و سیاسی كه ببنه ئه‌و كه‌سانه‌ی توانای كاركردنی به‌ته‌نها و به كۆمه‌ڵیان هه‌بێت. به‌شێكی زۆری ئه‌و جه‌ماوه‌ره‌ی له ده‌وری بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان كۆبۆوه هه‌ڵگری كۆمه‌ڵێك خه‌ون بوون له گۆڕینی سیستمی سیاسی و مۆدێلی حوكمڕانیه‌وه تا ده‌گاته به‌شداریه‌كی گشتی و هه‌مه‌لایه‌نه‌ی هاوڵاتیان له‌پرۆسه‌یه‌كی دیموكراسیانه‌دا. كه‌واته ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه له سه‌ره‌تاكانیدا هه‌ڵگری كۆمه‌ڵێك خه‌ون و به‌رنامه‌پلان بووه بۆ گۆڕینی شێوازی حوكمڕانی. به‌ڵام ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه توانای به‌رهه‌مهێنانی هیچ پرۆژه‌یه‌كی فیكریی و سیاسی یان ئایدۆلۆژیایه‌كی دامه‌زراو نه‌بوو بۆ چۆنێتی هێشتنه‌وه‌ی ئه‌و جه‌ماوه‌ره له ده‌وری خۆی كه خاوه‌نی ئیراده‌و ئاماده‌ییه‌كی گه‌وره بوو بۆ ئه‌نجامدانی كرده‌ی سیاسی و دروستكردنی فشار بۆ سه‌ر حكومه‌ت و ده‌سه‌ڵاتی سیاسی كه‌له‌لایه‌ن یه‌كێتی و پارتیه‌وه كۆنتڕۆڵكراوه.
جه‌ختی گه‌وره‌ی ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه له‌سه‌ر په‌رله‌مان و حكومه‌ت بوو. بێگومان ساتی ئۆپۆزسیۆنبوونی بریتیبوو له ساته باشه‌كانی به به‌روارد له‌گه‌ڵ ساتی چوونه ناو حكومه‌ته‌وه. ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه پێیوابوو، ئێستاش پێیوایه، به بوونی له‌ناو حكومه‌تدا توانای گۆڕینی گه‌وره‌ی له‌ده‌ستدا ده‌بێت، كه ئه‌مه جگه له وه‌همێك هیچی دیكه نیه. به ئامانجگرتنی په‌رله‌مان وه‌ك تاكه چه‌ق و ناوه‌ندی ململانێكان بزوتنه‌وه‌كه هه‌ر زوو توشی شكست ده‌كات له كاتێكدا گرنگترین تایبه‌تمه‌ندی سیاسی هه‌ر بزوتنه‌وه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ری ئه‌وه‌یه كه توانای هێشتنه‌وه‌ی خۆی هه‌بێت به كۆی جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی و توانای به‌ده‌ستهێنانی متمانه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی هه‌بێت. یه‌كێك له سیفه‌ته سه‌ره‌كیه‌كانی ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه نه‌فه‌س كورتی بوو له‌وه‌ی كه توانای مانه‌وه‌ی وه‌ك بزوتنه‌وه‌یه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی نه‌بوو، هه‌ر زوو خۆی گۆڕی به فۆرمێكی حیزبی و هه‌ره‌میه‌تێكی ده‌سه‌ڵاتی له‌ناو خۆیدا دروستكرد كه ئه‌مه دواجار بوووه هۆی له‌ده‌ستدانی پێگه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی و جه‌ماوه‌ریی و بچوكبوونه‌وه‌ی بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی ئه‌ندام و لایه‌نگری ئه‌م حیزبه‌ن. كاتێك ناوه‌ندی ململانێ و فشاره سیاسیه‌كان له‌ناو په‌رله‌مان و حكومه‌تدا كاریگه‌ری خۆی ده‌بێت كه سیستمێكی دیموكراسی بوونی هه‌بێت كه رێز له بردنه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردن بگیرێت و ده‌سه‌ڵاتی سیاسی له‌لایه‌ن چه‌ند نوخبه‌یه‌ك و خێزانێكه‌وه قۆرخ نه‌كرابێت. به‌ڵام كاتێك هیچ دامه‌زراوه‌یه‌ك وه‌ك دامه‌زراوه سه‌ربه‌خۆكانی حكومه‌ت كارناكه‌ن و پتر وه‌ك سێبه‌ری ده‌سه‌ڵاتی حیزب و بگره له خزمه‌ت حیزبه باڵاده‌سته‌كاندا به‌كارده‌هێنرێن، بۆ نمونه هێزی سه‌ربازی بوونی سه‌ربه‌خۆی نیه و هێزێكی نیشتمانی نیه به‌ڵكو موڵكی هه‌ردوو حیزبی باڵاده‌سته، ئه‌وا مه‌حاڵه له دۆخێكی ئاوادا له رێگه‌ی په‌رله‌مانه‌وه گۆڕانكاریی دروستبكرێت. ئێمه له كوردستاندا له وه‌همی دیموكراسیه‌تدا ده‌ژین نه‌ك دیموكراسیه‌تێك كه پایه‌كانی له‌سه‌ر هاوڵاتیبوون و ماف و ئازادیه‌كانی تاكه‌كه‌س و رێزگرتن له یاسا و باڵاده‌ستبوونی دامه‌زراوه‌كانی حكومه‌ت بنیاتنرابێت.
كه‌واته گورزی كوشنده‌ی ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه كه له‌خۆی ده‌دات ئه‌وه‌یه كه توانای مانه‌وه‌ی نیه وه‌ك بزوتنه‌وه‌یه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی له‌كاتێكدا خاوه‌نی بنكه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ری به‌رینه. بۆ ئه‌مه‌ش كۆمه‌ڵێك هۆكار هه‌ن له‌وانه نه‌بوونی نه‌فه‌سێكی درێژ و ڤیژنێكی روونه بۆ كاری سیاسی درێژخایه‌ن له پێناوی بردنه‌وه‌ی سۆز و عه‌قڵی زۆرینه، هه‌روه‌ها به هۆی بهرژهوهندی به‌شێكی ناوخۆی بزوتنه‌وه‌كه بۆ ده‌ستكه‌وتی تاكه‌كه‌سی و پله‌وپایه‌ی ناو ده‌سه‌ڵات. لێره‌وه بزوتنه‌وه‌كه خۆی له فۆرمێكی حیزبیدا له قاڵبده‌دات كه به ناچاری ده‌بێت په‌یڕه‌وی پرۆسه‌یه‌كی بیرۆكراسی له بڕیاره‌كانیدا بكات كه ئه‌مه‌ش كردنه ده‌ره‌وه‌ی به‌شێكی ئه‌و بنكه جه‌ماوه‌ریه‌یه كه چیتر ناتوانێت وته‌یه‌كی تیادا هه‌بێت. ئه‌م گوێزانه‌وه‌یه له بزوتنه‌وه‌یه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه بۆ فۆرمێكی حیزبی كه پیاده‌ی ده‌سه‌ڵاتێكی هه‌ره‌می له‌سه‌ره‌وه بۆ خواره‌وه ده‌كات بریتیه له پرۆسه‌یه‌كی "كافكا" ئاسای له چه‌شنی گوێزانه‌وه‌یه‌كی بایۆلۆژی له بونه‌وه‌رێكه‌وه بۆ بونه‌وه‌رێكی دیكه. له‌م گوێزانه‌وه بایۆلۆژیه‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕاندا و بوونی به بونه‌وه‌رێكی حیزبی خاوه‌ن هه‌ره‌میه‌تێك هه‌موو قورسایی خۆی له خه‌باتی په‌رله‌مانیدا چڕده‌كاته‌وه. كاتێكیش ده‌كه‌وێته ململانێی سیاسی و حیزبیه‌وه له‌گه‌ڵ هه‌ردوو حیزبه باڵادهستهكهدا و توشی قه‌یرانی په‌رله‌مانی ده‌بێت و ئه‌و ده‌رگایه‌ی لێداده‌خرێت، ئیتر توانای ئه‌نجامدانی كرده‌یه‌كی سیاسی ئه‌وتۆی نامێنێت و به‌شێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام بنكه جه‌ماوه‌ریه‌كه‌ی به‌ره‌و كه‌مبوون ده‌ڕوات. كه‌واته بزوتنه‌وه‌یه‌كی له‌مجۆره كه چه‌قی قورساییه‌كانی له‌سه‌ر په‌رله‌مان داناوه‌و پێیوایه ده‌توانێت له رێگه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌وه گۆڕانكاریی گه‌وره بهێنێته‌كایه‌وه به‌بێ كاركردن له‌سه‌ر به‌رنامه‌و پرۆژه‌یه‌كی فیكریی و نه‌بوونی ئایدۆلۆژیایه‌كی سیاسی روون، ئه‌مه واده‌كات هه‌میشه ئه‌م بزوتنه‌وه سیاسیه له‌به‌رده‌م ئه‌گه‌ری كه‌مكردنه‌وه‌ی ده‌نگه‌كانیدا بێت له كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا.
بێگومان گورزی كوشنده‌ی دووه‌م كه گۆڕان له خۆی ده‌دات ئه‌وه‌یه له كاتێكدا نه‌وشیروان مسته‌فا وه‌ك سه‌رۆكی بزوتنه‌وه‌كه كه‌خاوه‌نی سه‌رمایه‌یه‌كی ره‌مزی و كاریزمایه‌كی سیاسی بوو وه‌ك ته‌نها كۆڵه‌كه‌ی سه‌ره‌كی و دامه‌زرێنه‌ری بزوتنه‌وه‌كه ده‌توانێت جه‌ماوه‌رێكی به‌رفراوان له‌ده‌وری بزونته‌وه‌كه كۆبكاته‌وه، به‌ڵام له گۆشه‌نیگای موڵكدارێتی سیاسیه‌وه له‌بری ئه‌وه‌ی ئه‌م خاوه‌ندارێتیه بۆ خودی بزوتنه‌وه‌كه بگه‌ڕێندرێته‌وه‌و سه‌ركرده‌و ئه‌ندام و بنكه جه‌ماره‌یه‌‌كه‌ی له‌به‌ر رۆشنایی توانا مادی و مه‌عنه‌ویه‌كانی بزوتنه‌وه‌كه درێژه به كاری سیاسی خۆیان بده‌ن، ده‌بینین به شێوه‌یه‌كی راسته‌وخۆ میراتی موڵكی و سیاسی راده‌ستی وه‌چه‌كانی ده‌كات و ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌هۆی پچڕان و لێكترازانێكی گه‌وره‌ی ناۆخۆیی.
جوڵانه‌وه‌ی نه‌وه‌ی نوێش به هه‌مان ئه‌ندازه سه‌ره‌تا وه‌ك بزوتنه‌وه‌یه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی و جه‌ماوه‌ری خۆی ده‌ناسێنێت‌و له سه‌روبه‌ندی ریفراندۆمداو وه‌ستانی دژ به‌و ته‌وژمه‌ی هه‌موو حیزبه‌كان له‌سه‌ری ده‌ڕۆیشتن و به‌رته‌سكبوونه‌وه‌ی بنكه جه‌ماوه‌ریه‌كی گۆڕان و نائومێدبوونی به‌شێك له ئه‌ندامه‌كانی گۆڕان له ئه‌نجامی ئه‌و هۆكارانه‌ی له‌سه‌ره‌وه باسكران و كاریگه‌ری ته‌له‌فزیۆنی "نرت" وه‌ك كایه‌یه‌كی میدیایی كارا و هه‌ڵمه‌تكردن بۆ جوڵانه‌وه‌كه، نه‌وه‌ی نوێ توانی بنكه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ری به‌ده‌ستبهێنێت و له یه‌كه‌م تاقیكردنه‌وه‌ی خۆیدا له هه‌ڵبژاردندا جۆرێك له جه‌ماوه‌ریبوونی خۆی بینی. به‌ڵام ئه‌م جوڵانه‌وه‌یه چاوه‌ڕێی ده‌ستكه‌وتی سیاسی خێرایه‌و بۆیه هه‌ر زوو خۆی له‌ناو فۆرمێكی حیزبیدا رێكخسته‌وه‌و هه‌ره‌میه‌تێكی حیزبی بۆ خۆی دروستكرد و چه‌قی قورسایی سیاسی خۆی له‌سه‌ر په‌رله‌مان دانا. سه‌رۆكی جوڵانه‌وه‌كه، شاسوار عه‌بدولواحید، به‌شێكی گه‌وره‌ی وێنه‌ی ئه‌م جوڵانه‌وه‌یه داگیرده‌كات و ده‌توانین بڵێین كه هه‌موو شتێك بۆ ئه‌و و له پێناوی ئه‌ودایه كه ئه‌مه‌ش تاراده‌یه‌ك ده‌ڕژێته خانه‌ی ئیگۆی سیاسیه‌وه. به‌و مانایه‌ی كه ته‌نها كه‌سێك وه‌ك ناوه‌ندی روداوه‌كان ده‌رده‌كه‌وێت و خۆی ده‌بێته ده‌موچاوی جوڵانه‌وه‌كه‌و سه‌رچاوه‌ی دارایی و مه‌عنه‌وی و بڕیارده‌ری ئاراسته‌ی سیاسی و داڕێژه‌ری كاری جوڵانه‌وه‌كه ده‌بێت.
یه‌كێك له گرفته‌كانی ئه‌م جوڵانه‌وه‌یه له سه‌ره‌تایدا ئه‌وه‌بوو بانگهشهی ئه‌وه‌ی ده‌كرد كه ده‌توانێت كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك دروستبكات كه هه‌موو كه‌س توانای خۆ ده‌وڵه‌مه‌ندكردنی هه‌بێت. باشترین وێنه‌ش كه له‌م بواره‌دا په‌خشده‌كرایه‌وه وێنه‌ی سه‌رۆكی جوڵانه‌وه‌كه بوو كه بزنسمان و خاوه‌ن كارێكی سه‌ركه‌وتووه كه توانای به‌ده‌ستهێنانی ئه‌م سه‌رمایه‌ی هه‌بووه به‌بێ ئه‌وه‌ی به كه‌ناڵه‌كانی حیزبدا رۆیشتبێت. ئه‌م وێنه‌و خه‌یاڵه سه‌رمایه‌داریه ده‌ربڕی ته‌وژمێك بوو كه میراتی خه‌یاڵگه‌و كولتوری نیو-لیبڕاڵیزمه كه ئازادی بازاڕو سه‌رمایه‌و دامه‌زراوه ئابوریه‌كان به پله‌ی یه‌كه‌م وه‌رده‌گرێت و پرسیار له‌سه‌ر ره‌وایه‌تی ئه‌و په‌یوه‌ندیه مرۆییانه دروستناكات كه ده‌بێت له‌سه‌ر بناغه‌ی ماف و ئازادیه تاكه‌كه‌سی و سیاسیه‌كان دامه‌زرابێت. ئه‌م ته‌وژمه نیو-لیبڕاڵه جۆرێك له پۆپۆلیزمی سیاسی ده‌یبات به‌ڕێوه‌و یه‌كێكه له تایبه‌تمه‌ندیه سه‌ره‌كیه‌كانی. یه‌كێك له وێنه‌كانی ئه‌م ئیگۆیزمه سیاسیه كه ره‌نگه وه‌ك ئیلهامبه‌خشێك بێت بۆ سه‌رۆكی جوڵانه‌وه‌ی نه‌وه‌ی نوێ بریتیه له مۆدێلی تره‌مپ كه چۆن وه‌ك بزنسمانێك دێته ناو كایه‌ی سیاسیه‌وه‌و پۆستی سه‌رۆكایه‌تی ده‌باته‌وه. به‌م پێیه ئه‌مه سه‌لماندنی ئه‌و رایه بوو كه هه‌بوونی هێزی ئابوریی و دارایی كاتێك له‌گه‌ڵ كایه‌ی سیاسی و بانگهشهی سیاسیدا لێكده‌درێت ئه‌وا ره‌نگه به هێزو ده‌ستكه‌وتی سیاسی كۆتایی بێت. به‌ڵام لێره‌دا ده‌بێت ئه‌وه‌ش بوترێت كه سه‌رۆكی نه‌وه‌ی نوێ خاوه‌نی سه‌رمایه‌یه‌كی ره‌مزی و سیاسی نیه، ئه‌مه‌ش یه‌كێكه له‌و هۆكارانه‌ی كه ره‌نگه زیاتر له هه‌ر سه‌رۆكێكی دیكه له‌به‌رده‌م هێرشی گرتن و په‌لاماردانی ده‌سه‌ڵاتی هه‌ردوو حیزبه باڵادهستهكهدا بێت.
كه‌واته گرفتی سه‌ره‌كی ئه‌م جوڵانه‌وه‌یه ئه‌وه‌یه كه وه‌ك بزوتنه‌وه‌یه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی و جه‌ماوه‌ری له‌ناو توێژه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌و خه‌ڵكداو له خواره‌وه دروستنه‌بووه‌و پاشان گه‌شه‌ی كردبێت و گه‌وره بووبێت. به‌ڵكو زیاتر ویستی سه‌رۆكی جوڵانه‌وه‌كه‌یه بۆ دروستكردنی حیزبێك كه دوای ئه‌و ته‌وژمه ده‌كه‌وێت هه‌روه‌ك له‌سه‌ره‌وه باسمانكرد كه كه‌سێكی خاوه‌ن هێزێكی ئابوریی و خاوه‌ن كه‌ناڵێكی میدیاییه و پێیوایه ده‌توانێت به هه‌مان شێوه ببێته خاوه‌ن هێزێكی سیاسی و سه‌رمایه‌یه‌كی سیاسی بۆ خۆی دروستبكات. ئه‌مه‌ش له كاتێكدا دێت كه ده‌توانێت به‌شێك له ئه‌ندامان و جه‌ماوه‌ری بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان به‌لای خۆیدا رابكێشێت، ئه‌وانه‌ی له بزوتنه‌وه‌كه نائومێد ده‌بن به تایبه‌تی كه بزوتنه‌وه‌كه توشی قه‌یرانی یه‌ك له‌دوای یه‌ك دێت له پاش مردنی رێكخه‌ری گشتی بزوتنه‌وه‌كه‌وه. بێگومان ئه‌مه یه‌كێكه له‌و هه‌لانه‌ی له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو نائومێدیه‌ی خه‌ڵك به‌رامبه‌ر به ده‌سه‌ڵاتی سیاسی هه‌یه‌تی وایكرد نه‌وه‌ی نوێ بتوانێت له یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانیدا ده‌نگێكی تا راده‌یه‌ك باش بهێنێت. ئه‌م جوڵانه‌وه‌یه هه‌ڵگری پرۆژه‌یه‌كی فیكریی به‌رنامه‌ڕێژكراو و ئایدۆلۆژیایه‌كی سیاسی نیه، به‌ڵكو پتر ده‌رهاویشته‌ی ویستی كه‌سێك و كۆمه‌ڵێك هه‌لی سیاسیه. هه‌ر بۆیه له‌گه‌ڵ بڕیاری گواستنه‌وه‌ی خۆی بۆ رێكخستنێكی حیزبی و چونه ناو ململانێی حیزبیه‌وه، چیتر ناتوانێت وه‌ك بزوتنه‌وه‌یه‌كی به‌رفراوان بنكه جه‌ماوه‌ریه‌كه‌ی خۆی بپارێزێت و به ته‌واوی به‌ره‌و لاوازی ده‌ڕوات ئه‌گه‌ر سه‌رۆكی جوڵانه‌وه‌كه له رووی ئابوریی و سیاسیه‌وه توشی قه‌یرانی گه‌وره ببێت.