ئەوەی لە سوداندا ڕوویدا‌و ڕوودەدات، بە پلەی یەكەم بەرهەمی گەندەڵیەكی لەڕادەبەدەر ‌و خراپی بار ‌و ژیانی گوزەرانی هاووڵاتی ئاسایی بوو، داخوازییەكانیش سەرەتا(مگلب)ی بوون ‌و پەرەیان ساند بۆ سیاسی. راپەڕینی گەلی سودان لە بەرەنجامی كەڵەكەبونی كێشەكان ‌و رۆشنبیری سەرۆكی هەمیشەیی ‌و عەقڵیەتی سەربازی ‌و سیاسی نالێپرسراو، كۆتایی بە قۆناغێ‌ لە دەسەڵاتی نوخبەیەك هێنا، كە خۆی بە ئیسلامی پێناسە دەكرد‌و دەوڵەتەكەشی بە دەوڵەتی ئیسلامی،  بەو جۆرەی ئەدەبیاتی ئیسلامی نوێ‌ پێناسەی كردبوو دەخستە ڕوو، بەڵام ئەم ئیسلامی بوونە لەبەردەم گەلە موسڵمانەكەیدا تكای بۆ نەكرد، چونكە ئیسلامی بوونەكە بۆ نوخبە حوكمڕان ‌و دەستڕۆیشتوو نەبووە رێگر لەبەردەم خراپ بەكارهێنانی دەسەڵات‌و گەندەڵی ‌و بە هەژاری مانەوەی گەلی سودان. راستە ئەم نوخبە لە هەندێ‌ ئاستدا هەندێ‌ كاری كردبوو كە حكومەتەكانی پێش خۆی نەیانتوانیبوو بیكەن، بەڵام هەرگیز ئەمە نەبووە بەشێك لە بەرنامەیەكی پەرەپێدانی ئابوری ‌و كرانەوەی سیاسی‌و دابڕانی سودان لە ڕابردوویەكی پڕلە نەهامەتی ‌و هەژاری ‌و شەڕ ‌و شۆڕ . بە حوكمی ئەوەش كە نوخبەی حوكمڕان لە ساڵی (1989)ەوە لەڕێ‌ی كودەتایەكی سەربازیەوە دەستی بەسەر دەسەڵاتدا گرت، دوای ئەوەش سەرەڕای بوونی جۆرێك لە فرە حیزبی ‌و ژیانی سیاسی‌و هەڵبژاردن‌و دام‌و دەزگای نوێ‌، نەیهێشت وڵاتەكە بكەوێتەوە سەر رێچكەی دیموكراسی ، تا لەو ڕێیەوە سنورێ‌ بۆ كێشە ‌و ململانێ‌ سیاسیەكان دابنرێت‌و چی دی سەروەت ‌و سامانی گشتی لە شەڕ ‌و شۆڕ ‌و ئەو ململانێ‌ سیاسی‌و سەربازیانەدا تێدا نەچێت ، هەر بۆیە سەرەنجام لەڕێ‌ی راپەڕینێكی جەماوەری و ڕێ‌ و شوێنێكی تایبەتی  سوپای سودانەوە، كۆتایی بە دەسەڵاتی هێنرا، بەبڕوای ئێمەش بەشداری سوپا بەو جۆرەی ئێستا بەشێكە لە دواهەوڵی نوخبەی حوكمڕان بۆ ئەوەی گۆڕانكاریەكان زۆر بە توند بەسەریدا نەشكێتەوە، واتە داوی ئەوەی نائومێدبوو لەوەی ڕووبەڕووبوونەوەی خواستی گۆڕانكاری جەماوەری ڕاپەڕیو، كارێكی بێ‌ هودە و ناكامە ، دەیەوێت هەندێ‌ سوود لە كات وەربگرێت بۆ ئەوەی رەوشە شۆڕشگێڕییەكە هەندێ‌ ساردبوونەوە بە خۆیەوە ببینێت ‌و ئەمیش، واتە نوخبە كۆنەكە،  هەندێ‌ خۆی رێكبخاتەوە ‌و بە كەمترین زیان لێی دەربچێت‌و بە سیمایەكی نوێشەوە بێتەوە مەیدان. هەڵبەت ئەمە بەو واتایە نایەت هەموو ئەوەی ئەوان دەیخوازن بچێتە سەر. بە تایبەتی گەر بە رێكەوتنی پێشوەختە لەگەڵا هەندێ‌ ناوەندی بڕیار بە دەستی ناوچەیی ‌و نێودەوڵەتی رێكنەخرابێت. ئەگەر یوسف قەرزاویش سودان و ئێران بە دوو دەوڵەت بزانێ‌، كە لەسەر بناغەی چەمكی دەوڵەتی ئیسلامی لە فیكری سیاسی حەرەكی ئیسلامی نوێدا تیۆریزەی بۆ كرابوو، ئەوە دوای رێكخراوە دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق ‌و سوریا ، و گۆڕان لە سودان  چارەنووسە تراژیدییەكەی ئەزموونە ئیسلامیە حەرەكیەكەی ئەو تەحەدا گەورانەی لە ئێستادا روویان لە كۆماری ئیسلامی ئێران كردووە ، گرنگە رەوتی ئیسلامی لە ناوچەكەدا  واتە (دەوڵەتی ئیسلامی) لە فەرهەنگی پەروەردەكردن ‌و پێگەیاندن ‌و فیكر ‌و داواكاری خۆیدا بسڕێتەوە. بەڵكو دیدێكی رەخنەگرانەی بۆ بنیاتبنێت ‌و دابڕانی لەگەڵدا دروست بكات ‌و دووبارە دیدگاكانی خۆی بۆ دەوڵەت ‌و سیاسەت ‌و سەردەم‌و  لۆژیكەكەی ‌و ئامانجەكانی دابڕێژێتەوە چونكە ئەم مۆدێلە لە دەوڵەت دەربری روحی عەدالەتخوازانەی ئیسلام نیە. وە بۆ ئەوەی چی دی ئیسلام نەبێتە بارمتەی  فیكرێكی بەشەری زەقی سنوردار ‌و ئەزموونە بەشەرییە شكستخواردووەكان ‌و دووچاری شێوان نەیەت، گەلانی موسڵمانیش نەبنە گەلێكی تاقیكردنەوەی هەندێ‌ دید ‌و بۆچوون دەربارەی دەوڵەت ‌و حوكمڕانێتی، كە لەسەر تێگەیشتنی سادە بۆ ئەم چەمكانە ‌و خراپ تێگەیشتن لە مانای ئیسلامی بوون دامەزراون. ئەمە دەڵێم چونكە بە تەواوەتی قەناعەتەوە دەڵێم ئەم دەوڵەتە  لە جەوهەردا نائیسلامی یە ، بەرهەمهێنانەوەی هەمان دەوڵەتی عەلمانی  نا دیموكرات ‌و گەندەڵی مێژووی نوێ‌ی ناوچەكەیە، چونكە بەكارهێنانی ناوی ئیسلامی ‌و سەپاندنی تێگەیشتنێكی دیاریكراو لە شەریعەت ‌وئیسلامی یە بەسەر كۆمەڵگەدا، لەڕێ‌ی دام‌و دەزگاكانی دەوڵەتی نوێ‌وە، دەوڵەت ناكات بە ئیسلامی ‌و لە جەوهەری ستەمكاری ئەم دەوڵەتەش ناگۆڕێت، گەر بشگەڕێینەوە بۆ ئەو رێبەرە فیكری ‌و ئیسلامیانەش تیۆریزەیان بۆ چەمكی دەوڵەتی ئیسلامی  هەر لە (بەننا) و (مەودوودی) ەوە تاكو (حەسەن تورابی) كردووە، هەست دەكەین گرەوی سەرەكیان بۆ بە ئیسلامی كردنی دەوڵەت لەسەر پەروەردەی ئیسلامی ‌و ئایدۆلۆژی نوخبەی حوكمڕان ‌و قۆرخكردنی دەسەڵات ‌ودوورخستنەوەی ئەو كەس‌و گروپانە بووە، كە هەڵگری هەمان ئەو ئایدۆلۆژیا ‌و پەروەردە نەبوون! بەڵام رۆژگار ‌و ئەزموونەكان لە مێژوو واقیعی هاوچەرخدا دەریانخست، لە بواری سیاسەت ‌و دەسەڵاتدا ، زۆر گرەو لەسەر (ئیمان) و (پەروەردە) و (ئەخلاقی) نوخبەی حوكمڕان ناكرێت، بەڵكو پێش هەموو شتێك دەبێت  پشت بە سنورداركردنی دەسەڵات ‌و بەهێزكردنی ئامراز ‌و میكانیزمەكانی چاودێری ‌و لێپرسینەوە ‌و كلتورێكی سیاسی عەدالەتخواز ببەسترێت، دەبێت رۆشنبیرییەك بڵاو بكرێتەوە كە ڕای گشتی قبوڵی گەندەڵی ‌و ستەمكاری ‌و  پێشێلكردنی ئازادی نەكات‌و بەگژیدا بچێتەوە، كە ئەمانەش لەم سەردەمەدا بە دیموكراسی ‌و گوتاری مافەكانی مرۆڤ دەكرێت، بەها گەردوونیە ئیسلامیەكانی لە وێنەی دادپەروەری و رەتكردنەوە و بە گژداچوونەوەی ستەم ‌ونابەرامبەری ‌و گەندەڵی‌و خراپەكاریش، لەناو گەلێكی موسڵماندا دەتوانن ببنە پشتیوانییەكی فیكری ‌و ئەخلاقی ‌و مەعنەوی  گەورەی بەها گەردوونیەكان بیانكەن بە بەشێ‌ لە فەرهەنگی گشتی خەڵك. ئەمەش ئیسلامی پێ‌ ناو ‌و موزایەدە، ئیسلامیی نیشتمانی ‌و دیموكراسی ‌وعەدالەتخوازی دەوێت، ئیسلامی یەك لەگەڵا شانازیكردن بە ناسنامەی ئاینی‌و فەرهەنگی خۆی ‌و گەلەكەیەوە، لە ناو دڵی سەردەمەكەیدا بژیت، تێگەیشتنی بۆ ئیسلامی بوونی دەوڵەت بە چەمكی (دادپەروەری) یەوە گرێ‌ دابێت، مەگەر سەپاندنی (جزئیات)ی (فیقە)‌و (ئەخلاقی ئیسلامی) لەڕێ‌ی دەوڵەتەوە، كەسەرەنجام داڕووخانی ئەخلاقی و ناشیرینكردنی شەریعەت ‌و ناوەرۆكی (ئیسلامی بوون)ی لێ‌ دەكەوێتەوە . ئەوەی دەوڵەت ‌و دەسەڵاتێك دەكات بە ئیسلامی  بوون ‌و نەبوونی دادپەروەری ، زوڵم ‌و ستەم، مافەكانی مرۆڤ ،  ئازادی خواناسی‌و ئازادی بانگەشەكردن بۆ فەزیلەت ‌و ئەخلاق‌و ئاینداری، یاسا سەروەری ‌و جیاكاری نەكردن لەنێو خەڵكدا ‌و روونی و توانای لێپرسینەوەیە لە دەسەڵاتداران. ئەمەش دەبێت خواستی هەر هێزێكی عەلمانی دیموكراسی بێت، لەم نێوەندەشدا ناسنامەی ئیسلامی كۆمەڵگە رێزی لێ‌ دەگیرێت‌و كێ‌ بڕكێ‌ لەسەر خزمەتی خەڵك دەبێت ‌و ئازادییەكان پارێزراو دەبن ، پیادەكردنی ئیسلامیش بە شێوەیەكی بنەڕەتی دەبێتە ئەركی كۆمەڵگە و دەوڵەت چوارچێوەی ئازادی بۆ فەراهەم دەكات ‌و خۆی نابێتە ئامرازی دەستی ئەم هێز ‌و ئەوی تر. بەدەر لەمە كۆمەڵگە موسڵماننشینەكان سەقامگیری بە خۆوە نابینن. هەڵبەت وەنەبێت ئەم مۆدێلە لە دەوڵەت ‌و دەسەڵات، لەلایەن هەندێ‌ ناوەندی بڕیار بەدەست ‌و خاوەن بەرژەوەندیی ناوچەیی‌و جیهانیەوە پێشوازی لێبكرێت، بەڵام ئەگەر كۆدەنگی لایەنە جیاوازیە سیاسیەكانی لەسەر بوو، هەمووان خۆیان بە خاوەنی زانی ، رای گشتیش پشتیوانی لێكرد، ئەوكاتە پاساو‌و بواری دەستێوەردان ‌و دوژمنایەتی كردنی دەرەكی بۆ ئاستی هەرەخوارەوەی خۆی دادەبەزێت. خۆ ئەگەر توانیشی لە ڕووی ئابوریەوە لەسەر پێ‌ی خۆی بوەستێت، ئەوا وردە وردە دەبێت بە بەشێ‌ لە واقیعە ئابوریە جیهانیەكە ‌و مەسەلەی تر تێكەڵا بە هاوكێشەكان دەبن. كە ڕەنگە مالیزییەكان لەم ڕوەوە ‌و ئەزموونی داد ‌و گەشەپێدانی توركیاش تا ساڵی (2015)، شایانی لەسەر وەستان ‌و لێوردبوونەوە بن.
بە كورتی سودانی بەشیر و ئەزموونی (انقاژ) پێویستی بە خوێندنەوە هەیە، ئەوەش كارێ‌ بوو خاوەنی ئەم وتارە لە دوایەمین كتێبی خۆیدا بە ناوی (رەوت ‌و ئایدۆلۆژیای ئیسلامی یەوە بەرەو ئیسلامیە نوێكان) لە میانەی فەسڵێكی دوور ‌و درێژدا ئەنجامی دا‌و، خوێندنەوەیەكی رەخنەییم بۆ فیكری رەوتی ئیسلامی سودانی ‌و حەسەن تورابی ‌و ئەزموونی ئیسلامی سودان خستە ڕوو، بە شكست خواردوو لە قەڵەمم دا، ئەوەی یارمەتی ئەو نوسینەشی دام، لە نزیكەوە هەڵسەنگاندنی ئەزموونەكە بوو لە ساڵی (2012)دا، كاتێ‌ بە مەبەستی خوێندن بۆ ماوەی چەند مانگێك لە خەرتوم مامەوە‌و لەسەر زاری بەشێك لە بەشداری رووداوەكانەوە، واقیعەكەم دەبیست ‌و هەڵم دەسەنگاند، لە ئێستاشدا دەبێت ئیسلامیەكان ‌و هێزەكانی تریش خوێندنەوەیەكی رەخنەییان بۆ كۆی ئەزموونەكە هەبێت چونكە مەسەلەكە تەنها پەیوەندی بە ئیسلامیەكانەوە نیە ، بەڵكو پەیوەندی بە كلتور‌و بیركردنەوەی نوخبە حوكمڕانەكانی ناوچەكە ‌و مۆدێلی دەوڵەتی پاش كۆمۆنیالیزم‌و تێكەڵبوونی لێپرسراو‌و پیاوی دەوڵەتە بە بازار~ ‌و گەندەڵی ‌و شكستخواردن لە بەدیهێنانی پێویستیەكانی گەشەپێدانی ئابوری ‌و سیاسی ‌و باشتركردنی ژیان ‌و گوزەرانی هاوڵاتیان، بۆ ئەوەی سوود لەوان‌و پەندەكانی وەربگرن كە ڕەنگە ئەمانەی خوارەوە هەندێ‌ لەوانە بن :
1.ئەوەی بەناوی دەوڵەتی ئیسلامیەوە لە مێژووی نوێ‌ ‌و دەبەیاتی رەوتی ئیسلامیدا هاتە كایەوە لە جەوهەردا كاردانەوەبوو بەرامبەر سەرهەڵدانی چەمكی عەلمانیەت، بۆیە قوڵایی رەسەنایەتی ئیسلامی نەبوو، ئەزموونكردنیشی لە هەندێ‌ شوێن ئەو راستیەی سەلماند. بۆیە پێویستە ئیسلامیەكان لەڕووی فیكری ‌و كردەییەوە  پاش ئەو دروشم ‌و قۆناغە ‌و بەرگری لە دەوڵەتی نیشتمانی نوێ‌، دەوڵەتی  یاسا ‌و هەق ‌و دادپەروەری بكەن.
2.ئیسلام دەبێت وەك ئاین ‌و بیروباوەرش ‌و جیهانبینی ، وەك سەرچاوەیەكی مەزنی ئیلهاملێوەرگرتنی بەهایی و سیاسی  ‌و ئەخلاقی لە سەرووی ململانێ‌ سیاسیەكانەوە بمێنێتەوە‌و ناو‌و ناوبانگی تێكەڵا بە هیچ ئەزموونێكی سیاسی ‌و سەربازی هاوچەرخ نەكرێت. بەتایبەتیش لەنێوخۆی وڵاتانی ئیسلامیدا ، بۆ ئەوەی هێزەكان لێپرسراوێتی كۆی ئەزموون ‌و كارنامەی خۆیان بگرنە ئەستۆ‌و ئیسلام رۆڵی پاساودەری پێ‌ نەدرێت.
3.كودەتا لە هەردوو ڕووی دیموكراسی ‌و ئیسلامی بەهاییەوە رێگایەكی ناسروشتی ‌وناڕەوای بەدەستەوەگرتنی دەسەڵاتە، ناشبێت بە شۆڕش گەر سەدجار  ئەو ناوەی لێ‌ بنرێت، لەگەڵا رێگا نەكردنەوە بۆ دووبارە سەرهەڵدانەوەی ژیانی سیاسیش بە كارەسات بەسەر وڵات‌و ئەو رەوتەشدا دەشكێتەوە كە لە پشتیەوەیەتی.
4.گەندەڵی وەك پەتایەكی كوشندەی ئەخلاقی، سیاسی ‌و ئیداری، ژێرخانی زۆرێ‌ لە كێشەكانە‌و درێژەكێشانی دەبێتە مایەی داڕمانی دەسەڵات ‌و نوخبەی حوكمڕان. بەتایبەتیش ئەگەر نەخشەكانی پەرەپێدانی ئابوری شكستیان خواردوو، ژیان ‌و گوزەرانی هاوڵاتیان بەرەو خراپبوونێكی زۆر رۆیشت.
5.دیموكراسی رواڵەتی و شكڵی، واتە بوونی هەڵبژاردن، پەرلەمان ‌و فرەحیزبیەكی سنوردار ‌وئازادییەكی ئاراستەكراو، هۆكاتارێكی گەورەی كێشەكان ‌وفەزایەكی بەپیتی گەندەڵی ‌و شكستی پرۆژەكانی پەرەپێدانە، ئامانج تیایدا (احتوا‌و)ی هێزە سیاسیەكان نەك دەرفەتدان بە هاوڵاتی و هێزەكان بۆ هەڵبژاردنی بژاردەی دڵخوازی خۆیان ‌و ئاڵا ‌و گۆڕی دەسەڵات ‌و نوێبوونەوەی نوخبەی حوكمڕان، كە سەرەنجام رق و تووڕەیی خەڵك كەڵەكە دەكات ‌و دەبێتە تۆوی ڕاپەڕین .
6.هیچ گەلێك تا سەر گەندەڵی و ناعەدالەتی و هەژاری قبوڵا ناكات، با لەوپەڕی هەژاریشدا بژین، بەتایبەتیش لە ئێستادا خەڵكێكی زۆر خوێندەوارە، دەتوانێت ببێتە هەڵگری هۆشیارییەكی رەخنەگرانە ‌و لە ساتەوەختێكدا گۆڕانكاری دروست بكات. بۆیە گرەوكردن لەسەر بێدەنگی گەل، یاخود ناكارایی هێزە سیاسیەكانی دەرەوەی دەسەڵات لە بەدیهێنانی گۆڕانكاری‌و درێژەدان بە گەندەڵی ‌و ناعەدالەتی ‌و بێ‌ باكی، هەڵەیەكی كوشندەیە و خاوەنەكانی لەسەرەپێچێكی مێژوویدا باجی دەدەن.
7.هەر لەسەرەتای شۆڕشەكانی بەهاری عەرەبی یەوە دۆخێ‌ هاتە كایەوە، لەپێناو دەسەڵاتێكی دادپەروەر ‌و گێڕانەوەی كەرامەت ‌و ماف ‌و ژیانێكی سەربەرزانە بۆ هاووڵاتی ، ئاراستە جیاوازەكان ناسنامەیەكی هاوبەشی مێژوویی ‌و یاساییان بەیەك دەبەخشن ‌و خەباتی دەستەجەمعی لە پێناو ئامانجە هاوبەشەكاندا دەخەنە ڕێ‌، ئەم پرەنسیپە لەلایەن بەشێ‌ لە هێزە خۆ بە عەلمانی و لیبراڵا زانەكانی میسرەوە خیانەتی لێكرا ‌و لە پێناو لێدانی ئیسلامیەكاندا ئامادەی دەست تێكەڵاوكردن لەگەڵا سوپا ‌و پشتیوانی كودەتا ‌و گۆڕانی عەڵقەیەكی شۆڕش بوون، كە سەرەنجام خۆشیان لەو نێوەدا نەمان ، بەڵام لە ئێستادا دووبارە لە شۆڕشی هەردوو گەلی جەزائیر ‌و سودان دا جارێكی تر ئەو رۆحیەتە زیندوو بۆتەوە، (مصداقیە) ی هەر ئیسلامی و عەلمانیەكانیش لە خەباتیاندا بۆ دیموكراسی ‌و نان‌و ژیان ‌و ئازادی‌و دادپەروەری لەوەدایە، لەڕوانگەی ئایدۆلۆژیەوە حەسانە بە هیچ ستەمكار ‌و دەسەڵاتێكی ستەمكار نەدەن. واقیع بۆ ئیسلامی و عەلمانی بە شێوە تەقلیدیەكەی دابەش نەكەن، بەڵكو دابەشی كەن بۆ ئەو ئیسلامی و عەلمانیانەی بڕوایانم بە دادپەروەری و دیموكراسی ‌و مافەكانی هاوڵاتیان هەیە، لەگەڵا ئەوانەی بەوجۆرە نین ، ئەمەش  مەرجێكی سەقامگیری سیاسی ‌و بوژانەوەی ئەخلاقی و سەرخستنی دیموكراسیە .
8.سەرهەڵدانی خەباتی گەلی سودان‌و پێشتریش جەزائیر ئەو راستیەی سەلماند ، كە سەركوتكردنی شۆرششەكان، هەوڵدان بۆ لەناوبردنی خەباتی  عەدالەتخوازانەی گەلان ، لە ئێستادا واناكات، گەلان دووچاری نائومێدیەكی قوڵی وا ببن توانای دەستپێشخەری ‌و راپەڕین ‌و ڕووبەڕوو وەستانەوەی ستەمیان نەمێنێ‌.
9.لە ئەزموونی سودان ‌و جەزائیریشدا رۆڵی سوپا لە ڕووداوەكاندا زەق ‌و دیارە ، ئەم رۆڵەش دەكرێت زیاد لە لێكدانەوەیەكی بۆ بكرێت، لێكدانەوەیەكیش ئەوەیە رێگری بێت لە بە ئاكام گەیشتنی راپەڕینی خەڵك‌و بەدیهێنانی گۆڕانكاری لە ڕژێمدا، لەڕێ‌ی قوربانیدان بە هەندێ‌ لە رەمزەكانی دەسەڵاتی پێشوەوە. بەو جۆرەی پێشتر سوپای (میصر) كردی‌و قۆناغی راگوزەری شێواند ‌و قۆستیەوە بۆ دڵكرمێ‌ كردنی هێزە شۆڕشگێڕەكان لە یەكتر ‌و پارێزگاریكردن لە دەوڵەتی قوڵا ‌و پایەكانی سیستم.
10.بەبڕوای ئێمە ئەو شەپۆلە لە هۆشیاری ‌و داوای گۆڕانكارییە لە بەهاری عەرەبیەوە دەستی پێ‌ كردووە ، تا چەندین ساڵی تریش لە فۆرمی جۆراوجۆردا درێژەی دەبێت، لەم میانەشدا گۆڕانكاری زۆر بەسەر پێكهاتە و ئاراستەی هێزەكان ‌و لەوانەش رەوتی ئیسلامیدا دێت، تا زەمینە هەندێ‌ ساز دەبێت بۆ ئەوەی ناوچەكە شكڵێكی تر بە خۆوە بگرێت، هەندێ‌ رووداوی تری پەیوەست بە ململانێ‌ی نێوان كە لە ناوچەكەدا بەڕێوەن‌و پێشبینی دەكەن، گۆڕانكاری جۆراوجۆر بەدوای خۆیاندا بێنن، لەڕێ‌ی خۆیانەوە دەبن بە بەشێ‌ لەو خواستە لە گۆڕانكاری كە لە هەناوی كۆمەڵگەكان ‌و نەوەی نوێ‌ و خەمەكانیەوە هەڵدەقوڵێت .
11. ئەنجامدانی ریفۆرم لەسەر ئاستی رەوتێكی فیكری و هێزێك یاخود دەسەڵاتی سیاسی ‌و دام ‌و دەزگاكانی دەوڵەتدا دەبێت لەكاتی پێویستی خۆیدا ئەنجام بدرێت، دەنا بە تێپەڕینی كات ‌و كەڵەكەبوونی كێشەكان ‌و ئاڵۆزبوونی بەرژەوەندییەكان دەرفەت لە دەست دەچێت ‌و ئەندامانی رێكخراو ‌و گەلیش بڕوایان بە دروشمی چاكسازی  نامێنێ‌ ‌و داوای گۆڕین ‌و كۆتایی هێنان بە سەركردایەتی و نوخبەی دەسەڵاتدارانی پێشوو دەكەن ‌و دروشمی : (چاكسازی بە كەسانی گەندەڵا ‌و بێ‌ ئیرادە ناكرێت)  هەڵدەبڕن . 
12.سەیركردنی ماكەكانی سەرهەڵدانی جەماوەریی ‌و ناڕازیبوونی خەڵك لە روانگەی هەندێ‌ وڵات ‌و شوێنی ترەوە، ئاماژەی هەڵە دەبەخشن، هەندێ‌ جار بەسەر یەكەوە كۆبوونەوەی پێداویستیەكانیش رەوشەكە ئاڵۆزتر دەكەن. بۆ نموونە رەنگە لە دۆخی برسێتی دا لانی كەمی ژیان  بە دەستكەوت سەیر بكرێت ‌و خەڵك رازی بكات، لە دۆخی پاشاگەردانیشدا هێزێكی وەكو تاڵیبان لەڕێ‌ی گێڕانەوەی  ئاسایشەوە پێشوازی لێ‌ بكرێت، بەڵام دوای ماوەیەك ‌و تێپەڕاندنی دۆخە لەناكاوەكان ، هاوڵاتی داوای مافەكانی تری دەكات.
لێرەوە حوكمڕان بە هەمان عەقڵیەتی قۆناغی قەیرانەوە مامەڵە بكات دەكەوێتە هەڵەوە، چونكە پێداویستی‌و چاوەڕوانیەكان گۆڕانیان بەسەردا هاتووە.
13.هێزە چەكدارەكان هەرچەندە ئایدۆلۆژیش بن تاسەر بۆ هێشتنەوەی حوكمڕانی تاك ڕەو ‌و دیكتاتۆرێك پشتیان پێ‌ نابەسترێت.  چونكە بەرپرس ‌و ئەفسەرەكانی ئەم هێزەش لەو دۆخانەدا خاوەنی بەرژەوەندی گەورەن. بۆیە ئامادەن قوربانی بە هەندێ‌ لە سەرانی رژێم بدەن، بۆ ئەوەی پشتی پێ‌ ببەسترێت‌و مسۆگەر بێت‌و شكۆی سیاسەتمەداری تێدا پارێزراو بێت دوای خوای گەورە، گەل ‌و هاووڵاتیانە  . رازیكردن ‌و خزمەتكردنی ئەوانە ، مامەڵە لەگەڵا كردنیانە وەك سەرچاوەی رەسەن ‌و راستەقینەی دەسەڵات، سەیركردنی خۆیە وەك (وكیل)‌و بریكاری ئەوان ‌و ئەمیندار بەسەر دەسەڵاتێكەوە  كە موڵكی خۆی نیە، بەڵكو موڵكی گشتی یە ، وە دەبێت تەنها و تەنهاش بۆ خزمەتكردنی ئەوان ‌و ماف ‌و ئازادی‌و بەرژەوەندی‌و ئاسایش ‌و خۆشگوزەرانیی  بەكار بهێنرت ‌و پیادە بكرێت .