دەزانم ناونیشانەكە قوڕسە. بەڵام من ئەم قسەیەم نەكردووە، بەڵکو ئەم قسەیە لە کەسانی ترەوە دەهێنمەوە کە پێیان وایە کورد و گەمژەیی دووانەن. لوبنانییەکان و تورکەکان و فارسەکان و عەرەبەکان بە گشتیی، ئاوا پێناسەی كورد دەكەن. کورد چۆن لە گەڵ ئەم وەسفە ڕەگەزپەرستییە مامەڵەی کرد؟ دەرگاکانی هەرێمی کوردستانیان بەڕووی لوبنانییەکاندا کردەوە، تا بە هەموو شێوەیەک لەناوخۆی کوردستاندا تێکەڵاو بوون و دەستیان پەیدا كرد و لە هەموو ڕووێكەوە دەستوپەنجەی وێرانكەرییان دیارە. هەرێمی كوردستان کلیلی ئابوری و پارەی دایە دەستی تورک، کە ژێرخانی کوردستانیان وێران کرد. ئینجا، لە جیاتی سوپاسی كورد بكەن، بۆ ئەم هەموو ئیمتیازەی پێیان دراوە، تورك بەردەوام بوون لە گاڵتەکردن بە کورد و ڕیفراندۆم و دەیانگوت “كورد ناتوانن موچە مسۆگەر بکەن و پارەی موچەیان لە ئێمە قەرز كردووە، چۆن باسی سەربەخۆیی دەکەن کە ئێمە شا دەماری مانەوەی هەرێمین؟” سەبارەت بە ئێرانییەکان، دەست و کاریگەریی و دزەکردنیان، لە هەموو لایەنەکانی هەرێمی کوردستاندا بە ڕوونی دیارە و ئاشكرایە چۆن وڵات و خەڵك وێران دەكەن. کەواتە ئەم وتەیە " كورد و گێلییەتیی جمكن" کورد توڕە ناکات، بەڵکو بە میهرەبانییەوە مامەڵەی لەگەڵدا دەکات. وەك دەرەنجامێكیش، كاتێك خەڵكی بێگانە دەبینن، كورد بەرامبەر بە ناحەزان و گاڵتەجاڕانی خۆی بەم شێوە میهرەبانیەو پڕ لە ڕێزە مامەڵە دەكات، ئەوانیش بەم شێوە پێناسەی كورد دەكەن!
بەڵام ئەم هەموو گاڵتەجاڕییە، هاوتای ئەو گاڵتەجاڕییە نیە كە کورد بە خودی خۆی دەیكات! لەم ڕۆژانەدا، لە مانگی ڕەمەزاندا، چاوەڕێی دڕامایەکی کوردی بووین بە ناوی (ئادیابین). سەیری ئەڵقەی یەکەمم کرد، تەواو بێتاقەت بووم و زۆریش بێ هیوا بووم. لە ئەڵقەی یەکەمەوە، وا دیارە زنجیرەکە بڕیاریداوە کورد ڕیسوا بکات، گاڵتە بە خۆی و ناسنامەکەی بکات. لەوانەیە كەسێك بپرسێت: دڕامایەكی کوردیی چۆن گاڵتە بە ناسنامەی کورد دەکات؟ وەڵامەکە لەو گێلییەتیە خۆی دەبینێتەوە كە ناحەزانی كورد وەك پێناسە بۆ كورد بە كاری دەهێنن!
تا ئێستا تەنها ئەڵقەی یەكەمم بینیووە، نازانم چ كارەساتی تر لە ئەڵقەكانی تر هەیە. لە ئەڵقەی یەكەم، کورد وەک کەسێکی لەرزۆک و ترسنۆک دەردەکەوێت. لە کاتێکدا کەش و هەوای زنجیرەکە هیچ مەترسییەکی ڕاستەقینە نیشان نادات، ڕوخساری خەڵکی ناو قەڵای هەولێر ترساو و پەشۆكاو دەردەکەوێ، چونکە باس لەوە دەکرێت کە ئینگلیزەکان لە كەركوكەوە بەرەو هەولێر دێن! لێرەدا گفتوگۆکانی نێوان پاشا و ژنەکانی و ئامادەبووان بە شێوەیەکە، بەڕاستی قێزەون دەردەکەون، هەر لە شێوازی قسەكردن، كە لە جیاتی ئەوەی ڕەنگدانەوەی واقیع بێت، بە پێچەوانەوە، ئاشكرا هاوار دەكات كە تەمسیلە. تەمسیلی هونەریی بەرز ئەوەیە، وا لە تەماشەڤان بكات، هەست نەكات ئەوەی دەیبینێت تەمسیلە. لە ئادیابین بە پێچەوانەوەیە! واتە، نواندن بە شێوەیەک دەربکەوێت، کە وەک ئەوەی واقیع بێت لە ڕێگەی واقیعێکی مەجازییەوە دەربکەوێت، نەک وەک نواندن! لەم دیمەنەدا، ژنەکەی پاشا بە شێوەیەکی زۆر خراپی نواندن هەوڵ دەدات بە ترس و تۆقاو دەربکەوێت، دیمەنەكە بەڕاستیی شەرمهێنەرە. سەبارەت بە قسەکانی پاشا لەبەردەم خەڵکدا، شتێکی گاڵتەجاڕییە، چونکە خەڵکەکە وا دەردەکەون وەك بڵیی تووشی نەخۆشی داون (نەخۆشیی مەنگوڵیی بوون) بوون و بەڕاستی بە شێوەیەکی سەیر و قێزەون قسە دەکەن. لە واقیعی ڕاستەقینەدا مرۆڤەکان بەم شێوەیە قسە ناکەن و ڕوخساریان بەم شێوازە نیە. نواندن، واقیعێکی گریمانەکراوە، دەبێت دیمەنەکە بە شێوەیەکی واقیعیتر لە واقیعی ڕاستەقینە بەرجەستە بکات و لێرەوە کارلێکەرە سۆزدارییەکانی (Emotional contagion) نێوان بینەر و دیمەن سەرهەڵدەدەن. واتە تەماشەڤان تەواو لە گەڵ دیمەنەكە تێكەڵ دەبێت و دەكەوێتە ژێر كاریگەریەكانی.
لەم گۆشەوە، دڕامای میللەتان تەنانەت، ئەگەر پێچەوانەی واقیع و ڕاستییەكانی مێژووش بێت، دیمەنێكی پڕ لە شكۆمەندیی و بەرخودان و سەرفرازیی بۆ میللەتەكەیان نیشان دەدەن، نەك وەك لەرزۆك و ترسنۆك و پەشۆكاو و ئامادەباش بۆ ڕاكردن، كە لە ترسان خاكی خۆی جێبهێڵێت. سەرپەرشتیكاری سیناریۆی ئادیابین دەیەوێ ئەوەمان پێ بڵێت، كە كورد لەم خاكە ڕەسەن نیە و قەرەجە، ڕەگ و ڕێشاڵی لەم ئەرزەدا دانەكوتاوە، بێ مێژوو و شارستانییە، لە بەر ئەوە لە كەمترین ترس و ڕووبەڕوو بووەنەوەدا بیر لە هەڵاتن و بەجێهێشتن دەكاتەوە! لە دیمەنی قسەكردنی پاشا لە قەڵاتی هەولێر بۆ خەڵكەكە، كەسێك دەڵێت پاشا شەو لە ترسان خەومان لێناكەوێت چونكە پاسەوان نەماوە، وەك بڵێی بە درێژایی مێژوو، كورد بە تەمای پاسەوان و عەسعەس بە ئارامیی خەوتبێت!
لە ئەڵقەی یەكەمدا، بەداخەوە، دەردەكەوێت كورد (بە تایبەتیی خەڵكی هەولێر) نەفام و سادە و ترسنۆكن. بە پێچەوانەوە، دیمەنی نیشاندانی سوپای تورك پڕە لە ئیفتیخار و سەربەرزیی، تەنانەت كشانەوەیان لە هەولێر هیچ دیمەنێكی سەرشۆڕیی تیا نیە، چونكە بە ڕێكەوتنی دەوڵەتی عوسمانیی و ئینگلیز ئەمە جێبەجێدەبێت. ئەمە وێڕای ئەوەی ئەم دیمەنە پڕە لە چەواشەكاریی، چونكە دەبێ ئەوە بزانین كە سوپای عوسمانیی واتە كورد، بە تایبەتیی لە كوردستان، ئەی نیشاندانی زمانی توركیی لە دیمەنی سوپاسی عوسمانیی مەبەست لێی چیە؟!
بەڵام بۆ ئەوەی باشتر لەم گاڵتە جاڕییە تێبگەم، سەیری ناوی دەرهێنەر و نوسەری سیناریۆی دڕامایەكەم كرد. بە داخەوە، هیچ زانیاریەك دەربارەی دەرهێنەر بەردەست نیە، یان من نەمتوانی پەیدای بكەم. بەڵام نوسەری سیناریۆكە، یان سەرپەرشتیكەری چیڕۆكی ئادیابین، كەسێكە كورد نیە و سەر بە شوناسێكی جیایە. شوناسەكەی ئەم بەڕێزە لە ئاستی ئایین لە گەڵ ئایینی زۆرینەی كورد جیایە. بێگومان، ئایینیش سەرچاوەی گەورەی پێكهێنەری شوناسی ئەم بەڕێزەیە، كە سەر بە كەمینەیەكی بچوكن لە كوردستان. لە ئاستی نەتەوەییش (ناسیۆنالیی)، ئەم كەمینە خۆی بە كورد نازانێت و زمانی تایبەتی خۆیانیان هەیە و بە خەیاڵ خۆیان بە نەوەی ئیمپراتۆریەتێك دەزانن، كە چەند هەزار ساڵ لەمەوبەر حوكمی ناوچەی میزۆبۆتامیایان كردووە. تا ئێرە ئاساییە و هیچ گرفتێك نیە. بەڵام، تەماشاكردنێكی خێرای ئەدەبیات و نوسین و بڵاوكراوەی ئەم كەمینەیە، بۆت دەردەكەوێت، چ حیقد و بوغز و ڕك لێبوونەوەیەكی قووڵ هەیە بەرامبەر بە كورد!
ڕۆڵەكانی ئەم كەمینە وا گۆشكراون، كە كورد میللەتێكی بێ شارستانییە و لەم شوێنەی ئێمە پێی دەڵێین كوردستان (كە ئەم كەمینە ئەم پێناسەیە ڕەت دەكاتەوە)، كورد میللەتێكی هاوردەیە، لە ناوچەكانی ئێرانەوە هاتوون و ناوچەی میزۆبۆتامیایان لە دانیشتووانە ڕەسەنەكەی داگیر كردووە، كۆمەڵكوژیی ئەم كەمینە و میللەتە ڕەسەنەكانی تریان كردووە! سەدان كەسی ئەم كەمینەم بینیوون، ئەدەبیاتییانم خوێندوونەتەوە، زۆر تەئكید لە سەر ئەم خاڵانە دەكەنەوە، كە ئەوان خاوەنی ڕاستەقینەی ئەم ناوچەیەن، كورد داگیركەر و وەحشیگەرە، كورد قەسابخانەی بۆ ئەوان كردووە، سمكۆئاغای شكاك و سەرانی تری كورد بە شێوازێكی وەحشییانە ویستوویانە ئەم كەمینە جێنۆساید بكەن!
تا ئێرەش هەر ئاساییە، هەر گروپ و كەمینەیەك دەتوانێت و ئازادە چۆن بیر دەكاتەوە، چۆن خەون دەبینێت و بە چ شێوازێك خەیاڵ دەكات. بەڵام پرسیارە هەرە جەوهەریەكە و ترسناكەكە ئەوەیە، ئەی خێرە كەسێك لە كەمینەیەكی ئاوا ناحەز بكرێت بە سەرۆكی نەك تەنها كەناڵێكی ئاسمانیی كورد، بەڵكو دوو كەناڵیش! خێرە پارتی دیموكراتی كوردستان، كە ئاگاداریی ئەدەبییاتی ئەم كەمینەیە (بە تایبەتی دژی مێژووی بنەماڵەی بارزانی)، ئەم هەموو پێگە و پلەو پایە بدات بە كەسێكی ئەم كەمینە كە لە ناخدا بە كورد ناحەزە؟! ئەمەش قەیدی ناكات، با بڵێین لە بەر خاتری خاتران، ئەم كەمینە هەمیشە نازی گیراوە لە لایەن هەرێمی كوردستان و تێكڕای حكومەت و ڕژێمە جیاوازەكانی ئەم ناوچەیەی ئێمە، بەڵام بۆ دەبێت كەسێكی ئاوا بێت دەستوەرداتە هەستیارترین مەسەلەكانی كورد كە مێژووە؟ بۆ دەبێت كەسێك لە كەمینەیەكی ناحەز بە كوردەوە بێت، تێڕوانینی كەمایەتییەكەی خۆی، لە دڕامایەكی كوردی پەخش بكاتەوە و ئەكتەر و دەرهێنەر و پارەی كورد بۆ ئەم مەبەستە بەكار بهێنێت؟! ئایا كورد پیاوی لەم جۆرەی تیا نیە بتوانێت سیناریۆ و چیڕۆكی دڕاما دابڕێژێت؟! ئەگەر نیە، ئەی بۆ ئەو پڕۆژانەی پێشكەشی حكومەتی هەرێمی كوردستانم كردن، دەربارەی سینەما و فیلم (لە ساڵی 2006 و 2013 و 2020 و 2022 و 2024) پشتگوێخران و زۆر بە بێ ئەهەمییەتەوە مامەڵەیان كرا؟
باشە هۆكار چیە كورد بەم شێوە هەڵسوكەوت دەكات؟ هۆكار چیە كورد بۆ بێگانەی ناحەزی خۆی ئەوەندە بە جۆش و خرۆش و دەستكراوە و دڵساف و ملكەچە؟ كەچی بەرامبەر بە كورد خۆی دڵڕەق، بە فیز، وشك، بێ سۆز و پشتگوێخەرە؟!
هەقە گەلی كورد، نەهێڵێ ئەم گاڵتەجاڕیەی بە ناوی ئادیابین، لە كەناڵی كوردستان تیڤی پەخش دەكرێت بەردەوام بێت!