کابینەی نوێ لەبەردەم تاقیکردنەوەیەکی ئاڵۆزدا!
چیا عەباس
2019-09-10 1820
وا بۆ سی ساڵ دەچێت کورد لە باشور حوکمرانی خۆی دەکات، دوازدە ساڵ، بێجگە لە خولەکانی شەری ناوخۆ، بەردەوام لە سایەی ئابلوقە و هەرەشە و مەترسی ناوخۆ و رژێمەکەی سەدام و دەرودراوسێدا گوزەراوە، لە ٢٠٠٣ ێشەوە کێشمە و کێشە لە گەڵ بەغدا، ئاسەوارە خەستەکانی دو ئیدارەیی، کەمی متمانە، شەری داعش، دروستبونی گۆڕان و مامەڵەی توندی دەسەڵات لە گەڵیدا، دارمانی ئابوری، دەریایەک لە گەندەڵی و دیاردە قێزەوەنەکانی تر، شکستهێنان بە ریفراندۆم و لە دەستدانی نیوەی خاکی کوردستان لە کارەساتی ئۆکتۆبەردا دۆخێکی تەنراو بە بێ ئومێدی و نارەزایی و بێ باوەری لە کوردستان خەڵقاندوە.
هەڵبژاردنەکانی کوردستان بونەتە ئامرازێک بۆ خەستتر چەسپاندنی ئەمری واقیع و ئارایشتەکردنی نەک گۆرانکاری فرە ئاراستە، ئەنجام و لێکەوتەکانی هەڵبژاردنەکان لە پراکتیکدا شتێکی ئەوتۆیان لە سەر ئەرزی واقیع نەگۆریوە، بەپێچەوانەوە دەسەڵاتی حزبی و دەمارگیری لۆکاڵیان تۆختر کردۆتەوە. پەرلەمانی کوردستان داماوانە لە بەر قاپی حزبەکان چۆكی داداوە و چاوەرانی رەحمەتی فەرمانەکانە. ئەو جورئەتە دەکەم و دەڵێم لە ئێستادا نەبونی لە بونی باشترە، چونکە شەرعیەت بە دۆخ و روداو و گۆرانکاری دەبەخشێت کە شایستەی نین، هەروەها بەهۆی دۆگمای حزبی و پشک پشکێنەوە بۆتە رێگر لە بەردەم فەرمانرەوایی دروست و لێپرسینەوە و بەرەنگاربونەوەی گەندەڵی و سزادانی تاوانباران، ئەم جۆرە کارکردنەی پەرلەمان حەسانەی واقیعێکی تاڵ و دۆخێکی نەخوازیاری کردوە.
هەرچۆنێک بێت پاش ژانێکی درێژخایانی بێ تام کابینەیەکی نوێ چاوی بە دنیا هەڵهێنا، هەر ئەو ژانە خەستە و یەکلایی نەکردنەوەی پرسی چەند پۆستێک و پارێزگاری کەرکوک هۆکاری بنەرەتی تر بون بۆ خەستبونەوەی بێ ئیرادەیی پەرلەمان و بێ ئومێدی خەڵک.
هەرچەندە کابینەکە وەک ئەوانی پێشو بە رێکەوتنی لایەنەکان پێکهاتوە، بەڵام زۆربەی ئەزمونەکانی رابوردو دەیسەلمێنن کە رێکەوتنەکان لە بەردەم گەردەلولی حزبی و بەرژەوەندیەکاندا لە سات و ئانێکدا سراونەتەوە. زیادە بۆ ئەمەش کابینەی نوێ لە گرتبونەوەیەکی سەیر و سەمەرە دەچێت، کۆکردنەوەی رکابەر و بەرژەوەند پەرست و شکستخواردوەکان بە پەرتەوازەیی لە سایەی دەسەڵاتی رەهای پارتیدا.
کاراکتەرەکانی پارتی لە کابینەکەدا تاکە گروپی یەکگرتو و تۆکمە و دیسیپلندار و بە بەرنامەن، رۆڵ و کارەکانی نێوان خۆیان رێكخستوە. کەسایەتیەکی عەلمانی کەم دوێ و داخراو و وردبین و تەموح بەرێوەی دەبات. کەسایەتیەک لە دوای راپەرینەوە لە روداوەکاندا ئەوەندە بەرچاو نەکەوتوە، لە سایەی باوکیدا قسە و باسی کەمی کردوە، لێدوان و نوسینی زۆر کەم و نەبیستراوی هەیە، ئەوەشی هەن لە سایەی پۆستەیەکدا بە نوێنەرانی وڵاتانی وتوە، راشکاوانە، جا بە دڵی من و تۆ نیە ئەوە شتێکی ترە، بۆچونی خۆی و هەڵسەنگاندنەکانی بەیان کردوە، تێیاندا بە تێرامانی خۆی دەری دەبرێت کە خەمخۆر و مەراق هەڵگری نەتەوە و نیشتمانەکەیەتی.
مەسرور بارزانی مرۆڤێکە خۆرسکانە کار ناکات... کەوەری دەیجنێت و هەمێکی تریشی چەسپاندنی پێگەیەتی لە لوتکەی دەسەڵاتی پارتی و هەرێمدا.
مسرور بارزانی لە سەر ئاستی بەشەکانی تری کوردستان ئەوەندە تێکەڵاو نەبوە، هێزە کوردستانیەکان هەڵسەنگاندنی بەرچاویان دەرباری نیە. مرۆڤێکە بروای بە کردارە و خۆی لە دروشم و قسەی بریقەدار دور راگرتوە. ئەم خەسڵەتانە بە گشتی و پۆستەکەی ئێستای دەرفەتێکی پێدەبەخشن کە بتوانێت لە پێگەیەکی بەهێزەوە قۆناغێکی تر بۆ ژیانی سیاسی خۆی دارێژێت و شێوازی حوکمرانیش بە ئاراستەیەکی نوێدا ببات و رێگر بێت لە دەمارگیری حزبی و ناوچەگەری.
مسرور بارزانی واجهەیەکی ناسراوی ماڵباتی بارزانیە، وێرای جیاوازیە سروشتیەکانی لەگەڵ بەشێک لەو ماڵباتە، ناتوانێت سنورەکان ببەزێنێت. رەنگبێ لە ناخی دڵیدا خواستی بوبێت وەک مرۆڤێک سەرپشك بوایە بۆ بژاردەکردنی ئەو پیشە و کارەی حەزی لێیەتی، بەڵام بەهۆی مێژوی بنەماڵەکەیەوە رۆڵیکی پێسپێردراوە و ئەرکیەتی جێبەجێی بکات. ئەم واقیعە پێگە و دەسەڵاتەکانی بە هەزار و یەک کۆدەوە گرێدەدەن. ناشێت وا چاوەروانیش بکرێت هەر لە بەر ئەوەی کوری مسعود بارزانیە ئیتر جادەکەی بۆ تەخت بوە و عەسای سحریشی بە دەستەوەیە، زیادە بۆ ئەمەش کەسایەتیەکی نەخوازیارە لە لایەن بەشێک لە دەسەڵاتە ناحەزەکان بە کورد لە ناوچەکە.
وەک خۆی رایگەند ئیرسێکی قورسی کابینەی پێشوی وەرگرتوە، بۆیە لە سەرەتای وەرگرتنی پۆستە نوێکەی نیەتی نزیکبونەوەی لە بەغدا پیشاندا، بەڵام راستیەکان ئاماژە دەکەن بەوەی بەغدا مەبەستیەتی ئەم نەرمیەی مەسرور بارزانی بقۆزێتەوە بە مەرامی قوڵکردنەوەی ناکۆکی و جیاوازیەکەنی نێو ماڵی کورد و ئیبتزازکردن، هەروەها سەپاندنی خواست و مەرامەکانی بەغدا لە بوارەکانی بودجە و هەناردەکردنی نەوت و دەسەڵاتەکانی لە ناوچە زەوتکراوەکان.
لەم ئەختەبوتە سیاسی و ئابوری و ئەمنی و سەربازیە ئاڵۆزەدا لە گەڵ دەستتێوەردانی خەستی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی لە کاروباری ناوچەکە و عێراق و کوردستان بژاردەکانی بەردەم مەسرور بارزانی زۆر سنوردار و ئاڵۆزن.
گەر بتوانێت دابینی بودجە و موچەی هەرێم بکات، بە جدی روبەروی گەندەڵی و پێشێلکاریە یاساییەکان ببێتەوە، بە شێوەیەکی نەرم حوکمرانیەکی سەردەمانە بەرجەستە بکات و رێگر بێت لە حزبایەتی و دەستتێوەردانی حزبی لە ناو کابینەکەی و دام و دەزگاکانی حکومەت ئەوا پێگەی خۆی بۆ مامەڵەکردن لە گەڵ کێشە گەورەکانی تر بەهێزتر دەکات.
با بێینە سەر جێگرەکەی، قوباد تاڵەبانی، بۆ خۆم دو تا سێ جار لە نزیکەوە دیومە، ئەو سەردەمانەی لە لەندەن دەژیا، گەنجێکی زۆر هێور و بەرز رەوشت و رێزدار، دواتر لە نزیکەوە نەمبینیوەتەوە تا هەڵسەنگاندنێکی تری بۆ بکەم.
بەشێکی پێگە و دەسەڵاتی ئەمیش بۆ تەوریسی سیاسی دەگەرێتەوە، لە کابینەی هەشتیشدا جێگری نێچیرڤان بارزانی بو. گەر لە سەرەتادا ئەبستراکتانە سەیری ئەو دو کەسایەتیە گەنجەت بکردایە، ئومێد و هیوا لات دەبوژانەوە. بەڵام ماوەی حوکمرانی دوانەیان ناخۆشترین و دژوارترین و قورسترین و کێشەدارترین قۆناغی حوکمرانی هەرێم بوە لە دوای راپەرینەوە.
بەشێکی هۆکارەکانی ئەم راستیە بۆ فاکتەرەکانی دەرەوەی دەسەڵاتیان دەگەرێتەوە، وەک شەری داعش، فشاری گەورەی پەنابەران لە سەر هەرێم و موچە و بودجە برین لە بەغداوە. کابینەی هەشت نەیتوانی پلانێکی تۆکمە بۆ بەرەنگاربونەوەی رەوشەکە دارێژێت، سەرەرای ئەوەی گۆران بە نارەوا و بە نایاسایی لە حوکمرانی دورخرایەوە بەڵام سەرۆک وەزیران و جێگرەکەی گوێرایەڵی فەرمانی حزبەکانیان بون و بەمەش ئارامی سیاسی و ئاشتی کۆمەڵایەتی و سەروەری یاسایان زیاتر خستە مەترسیەوە. لەو سەردەمەدا چاکسازیەکی روکەشی پچرپچری تەمەن کورتیان بەرێدەکرد، دورەپەرێزیەکی ناواقیعیان لە بەغدا پێرەو دەکرد، نەیانتوانی سودی گەورە لە رۆڵی گرنگ و هەستیاری کورد لە تێکشکاندی خەلافەتی داعش دروێنە بکەن، لە ماوەی فەرمانرەوایاندا بەرفراوانترین نارەزایی توێژە جیاکانی کۆمەڵگا رویاندا.
بە کورتی و کوردی شکست و بێئەوەی هیچ هەنگاوی کرداری و کاریگەر بۆ بەرەنگاربونەوەی دۆخەکە بگرنە بەر. قوباد تاڵەبانی پەرسیاریەتی لەو هەمو روداو و شکستانەدا هەبوە، لە بەر ئەوەی کوری سەرکردەیەکی ناوداری کورد و خانمێکی خەباتکەری کوردە ناتوانێت شکستەکانی داپۆشێت.
کەم و کوریەکی بەرچاوی قوباد تاڵەبانی ئەوەیە زۆر بە دەگمەن باسی دیدگا و بەرنامەی تایبەتی خۆی بۆ حوکمرانی کردوە، زیاتر دوای شەپۆلی روداوەکان کەوتوە و رەد فعلی هەبوە. ئێستاش لەم کابینە نوێەدا هەمان پۆستی پێبەخشراوە. کێشە بنەرەتیەکانی ئێستای پەیوەستن بە دۆخی ناوخۆی ئەو هێزەی نوێنەرایەتی دەکات، لە لایەک لە گێژاوی ناکۆکیەکانی ناو حزبەکەیدا ئابڵوقەدار بەرچاو دەکەوێت و لە لاکەی تریشەوە پارتی بواری تەواوی هەناسەدانی پێ نادات. لەم رەوشەدا گیرساوەتەوە، گەر وا بمێنێتەوە لە کاراکتەرێکی ناسراو زیاتر رۆڵی ئەوتۆی نابێت.
بە تەنیشت ئەم دو کەسایەتیەی دو بنەماڵەی بەهێز لە کابینەی نوێ، گۆڕان دەمێنێتەوە کە ئارەزومەندانە بە پێکاهەتەیەکی دو ئاراستە بۆتە برا بچوکی ناو کابینەکە. تیمەکەی گۆڕان لە کابینەکەدا کەسایەتی ئاسایین و هیچیان خاوەن بنەماڵە و خێل و سەروەت و سامانی گەورە نین، گۆڕانیش هێزی چەکدار و دامودەزگای هەواڵگری و ئەمنی و سەرچاوەی جێگیری دارایی نیە، تاکە کەسایەتی بەهێز و کاریزمای گەورە کاک نەوشیروان بو ئەویش لە ژیاندا نەماوە، هاوکاتیش جەماوەری گۆران ئومێد و متمانەیان بە دەسەڵاتدارانی گۆران زۆر کاڵبۆتەوە، بۆیە تیمەکەی گۆران ئەلقە لاواز و لەرزۆکەکەی زنجیرەی حوکمرانیە.
لە لایەک بەشێک لە تیمەکەی گۆڕان لە سەر حسابی چەمکی تەکەتولی ناو گۆران بۆ ئەو پۆستانە دانراون، بەشەکەی تریش لە ژێر کاریگەری پرۆسەی تەوریسی سیاسی ناو گۆڕان دانراون. ئەم تەوافقسازیەی بەرژەوەندیەکان کاریگەری تیمەکە سنوردار دەکات، مەترسی جدیش لە ئارادایە کورد وتەنی وەک پۆڕی خوراویان لێبێت.
بێجگە لەم واقیعە لە ناو دەسەڵاتی حوکمرانیدا دەسەڵاتی سێبەر بۆ بەشێک لە ئەندامانی کابینەکە داتاشراوان بە ناوی یاریدەدەری سەرۆک وەزیران، ئەم ئیزدواجیەتە لە دەسەڵاتەکاندا یەکەم زەنگی ئاگادارکردنەوەیە بۆ پێکهاتەکان کە سنوربەزێنی نەکەن، ئەگەر ئەم هەنگاوە زادەی کەم متمانەیی بێت ئەوا دەبێت چاوەروانی کێشەی گەورە بکرێت، ئەگەریش زادەی دەوڵەمەندکردنی کابینەکە بێت بە کەسانی شارەزا و لێهاتو لە بوارە جیاکاندا باشترە دەسەڵاتەکان دابەش بکرێن و هەر کەس ئەرکی خۆی بزانێت. ئەگەرێکی تریش ئەوەیە زادەی هەر دو بۆچونەکە بێت، لەم حاڵەتەشدا توانا و هونەری تۆکمە و لێهاتوی پێویستە بۆ بەرێوەبردن و راگرتنی ئارامی و هاوسەنگی ناو کابینەکە. با چاوەروان بین