سەرەتا پێویستە بڵێم ١٢ ساڵە پاش ٣٣ ساڵ یەکێتیم جێهێشتوە، ئەو مافە مەعنەویەم هەیە باسێکی مێژو و ئێستای یەکێتی بکەم، ئەوەی ئازارم دەدات دانی ئەو مێژوەیە بەدەم ئاوەوە، بۆیە راشکاوانە قسەکانی خۆم دەکەم.

ئەمرۆی یەکێتی
یەکێتی لە دوای راپەرینەوە باجێکی گەورەی قەناعەتی پارادۆکسی مام جلال
( دواتر لەم وتارەدا باسی دەکەم)  و دەرچونی کاک نەوشیروان لە یەکێتیی داوە، دەبو کورەکانی مام جلال و خێزان و خانەوادە و دۆستە دڵسۆزەکانی لە ئێستادا ئەم باجدانەیان لە مێژودا جێهێشتایە، دەبو ئاوێنەیەکی گەشی ئومێدبەخش بونایە بۆ مام جلال و مێژوی ئەو و یەکێتی و بۆ میللەتی کوردیش، هاتون لە بری ئەوە رێگەی سرینەوەی یەکتر و خەستترکردنی باجدانیان بژاردە کردوە، هەندێک لە دەوروبەرە خۆپەرست و ئۆپۆرچینیستاکانیشیان دەهۆڵی خۆشکردنی ئاگری ناکۆکی و شەر و مەرافە لێدەدەن.
بەرێزان لاهور و باڤڵ و قوباد هەر سێکتان تالەبانین خۆشتان بوێت یاخود ترش  هیچ پلە و پایە و ناوێکی تر هیچ لە مەسەلەکە ناگۆرێت، زۆربەی ئەوەی ئێستا هەتانە بۆ مام جلال و یەکێتی دەگەرێنەوە، باش بزانن گەر کێشەکانتان خەستتر بکەن خەڵکی دەڤەرەکانی دەسەڵاتتان قەد بەباشی باستان ناکەن، چونکە ئەو دەڤەرانە ئەوەندە شەر و دەردەسەری و ماڵوێرانیان چێشتوە ئەرکی سەرەکیتان لە بری پەلاماردانی یەکتر و جێبەجێکردنی خواست ئەم و ئەو بچێک رێزگرتنە لە خەڵک و کارکردنی جدیە بۆ خەون و ئاواتەکانیان، بە پێچەوانەوە ئایندە قسەی خۆی لە سەرتان دەکات. باوەریش بکەن ئێوە لە باوەشی دەسەڵاتدا گەرم خۆتان داپۆشیوە زۆر زۆر کەم کەس گوێ لە بانگەوازەی چاکسازیتان دەگرێت. ئەنجامەکانی دوا هەڵبژاردنەکان ئەم راستیە دەسەلمێنن، خەڵک نزمترین ئاستی متمانەی لە مێژودا پێ بەخشیون، بەخەبەر بێنەوە و خۆتان بەم کەم متمانیەوە خەریک بکەن نەک لە گەڵ یەکتر.
بۆ وەبیرهێنانەوەی ئێوە و کەسانی تریش بەپێویستی دەزانم سەردێکی ئەو مێژوە بکەم کە ئێوە ئەمرۆ بەم شێوازە سەقەتە مامەڵە لە گەڵ بەرهەمەکانی دەکەن.
یەکێتی، هێزی بزوێنەر و بنەرەتی شۆرشی هەستانەوە دوای شکستی شۆرشی ئەیلول بو، سەرکەوتوانە توانی ببێتە سەرچاوەی هیوا و خەونەکانی نەتەوەیەک، نەک تەنها لە باشوری کوردستان بەڵکو لەسەر ئاستی کوردستانی گەورەش.
ئەم هێزە هەر لە سەرەتاوە چەندین هەڵکشان و داکشانی بینیوە، روبەروی چەندین قەیران و پلانگێری گەورە بۆتەوە، سەرکەوتوانە توانیویەتی لە زۆربەیاندا ناسنامەی، خەونەکانی و ئیرادەی خۆی بپارێزێت. لەو رێرەودا دەریایەک لە خوێن و قوربانی بەخشیوە، سوپایەکی گەورەی کادر و پێشمەرگە و کادری تێکۆشەری پێگەیانوە، یەکێتی دەستپێشخەریکەری بەرەی کوردستانی و راپەرین و فیدرالیزم و چەند پرسی گرنگی تر بوە. یەکێتی خاوەنی دەیان داستانی قارەمانی و سەربەرزی و فیداکاریە، هێزی پشتیوان و سەرسەختی خەباتی کورد بوە لە بەشەکانی تری کوردستان. ئەمە بەشە گەشەدارەکەی مێژوی یەکێتیە.
یەکێتی دوای وەفاتی کاک نەوشیروان لە دەرەوەی یەکێتی و مام جلال وەک سەرکردە و مەرجەعی بنەرەتی ئەو هێزە بەردەوام  روی لە داکشان و هەڵدێرە. ئەم واقیعە تاڵەی یەکێتی لە پلەی یەکەمدا بەدەستی بەشێک لە سەرکردەکان و نەوەکانیان خوڵقێنراوە. بۆچی وا دەکەون؟ چیان دەوێت؟ ئایا بەم شێوازە یەکێتی بە کوێ دەگات؟ خزمەتی چی و كێ دەکەن؟   
وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارانە و گەلێکی تر پێویستی بە ئاوردانەوە و شێکردنەوەیەکی وردی مێژوی ئەم هێزەی ئێستا هەیە کە تادێت لە مێژو و ئیرادەی رابوردوی دور دەکەوێتەوە.
باوەر دەکەم زۆربەی کادرە دڵسۆز و بە ئاگاکانی یەکێتی راستی و وردەکاری و هۆکارەکان لایان نهێنی نین، نیەتەکانیش لایان وەک رۆژی روناک دەبینن.

زەمینەی مێژو
بەشێک لە زەمینەی مێژوی یەکێتی رێگەخۆشکەر و گونجاو بوە بۆ ئەمرۆژەی ئێستای یەکێتی.  
فرە منبەر و نیمچە بەرە چەمکی گونجاون لە سیستەمێکی سیاسی پێشکەوتو و جێگیر و ئارامدا، نەک هێزێک سەرقاڵی بەرپاکردنی شۆرشێک بێت لە گۆرەپانێکی داخراوی گەمارۆدراو  بە ناحەز و داگیرکەر و ناوخۆی گۆرەپانەکەش خاڵی نەبێت لە هێزی نەیاری بەهێز، یەکێتی توانی بەو چەمکە خەڵک بۆ شۆرش کۆبکاتەوە بەڵام نەیتوانی تاسەر ئەو خەڵکە پابەند بکات بە پرەنسیپەکانی بەیەکەوەبون و بەیەکەوە مانەوە، تەنانەت لە ناوخۆی یەکێتیشدابەهۆی باڵادەستی کۆمەلەوە ناکۆکی و کێشەکان لە پەرەسەندندا بون، ئەوەندەی پێنەچو بەشێک لە منبەر و جەمسەرەکان جیابونوە یاخود لاواز بون و بەمەش رەونەقی چەپکە گوڵەکە زو تێکچو، جیابونەوەی سۆسیالیست و ئاڵای شۆرش روداوی ئاسان نەبون بۆ یەکێتی. هەر زۆر زو دوای راپەرین و لە یەکەم کۆنگرەی یەکێتیدا ئاماژەکانی هەڵوەرینی فرە منبەری بە زەقی دەستی پێکرد و لەو ساتەوەش تا ئەم چرکەیەش و تایبەت دوای وەفاتی مام جلال هەڵوەرینەکە بەرەو ئاراستەیەکی مەترسیدار بۆ یەکێتی دەروات. بێگومان ئەزمونی رێکخراوی رزگاری فەلەستین و یەکێتی سۆشیالیستی عەرەبی جمال عبدالناصر دو ئەزمونی بەرچاوی ترن لە ناوچەکە کە توشی هەمان کێشە و قەیرانەکان بونەتەوە.

یەکێتی و پارتی
ئەم تەوەرە زەمینەیەکی زۆر هەستیارە بۆ ئەمرۆی یەکێتی، بۆچی؟
دروستکردنی یەکێتی لەسەر پاشماوەی دیاردەی جەلالی - مەلایی نەبو، بەڵکو ئەو پاشماوەیە کاریگەری لەسەر کردبو، بۆ دڵنیاکردنی پارتی مام جلال لە مانگی نیسانی ١٩٧٥ نامەیەک بۆ مەلا مستەفا دەنێرێت و تێیدا باس دەکات لەوەی کە دروستکردنی هێزێکی نوێ مەبەست لێی دوژمنایەتیکردنی پارتی و مەلا مستەفا نیە، روداوەکانی دواتر سەلماندیان کە نیەتەکەی مام جلال مەبەستی خۆی نەپێکا، پارتیش لە سەرەتاوە هەڵوێست و رەفتاری دوژمنانەی بەرامبەر یەکێتی پێرەوکرد.
ئەم سەرەتا ئاڵۆزە زەمینەی خۆشکرد کە یەکێتی و پارتی بەردەوام بۆ یەکتر لە کەمیندا بن. بەهۆکاری ئەوەی پارتی هەمیشە هێزێک بوە توانیویەتی خۆی لەو جۆرە دۆخانە قورتار بکات و بەهێزتر دەرکەوێتەوە بۆیە زەرەرەکانی کە لەسەری کەوتون زیاتر مەعنەوی بون. یەكێتی بە هۆکاری پەرتەوازە و کێشە ناوخۆییە شاردراوەکانی زۆر زۆرتر لەسەری کەوتون، جا هۆکارەکەی خواستی مانەوەی بێت وەک هێزێکی گەورە لە بزافی کوردایەتی یاخود بۆ وەستانەوەش بێت بەرامبەر بەپارتی پارادۆکسێکی ئازاردەر بو بۆ یەکێتی و تا ئەم چرکەیەش بەدەستیەوە دەناڵێنێت.
لە دوای راپەرین و بەهۆی لاوازی یەکگرتویی سەرکردەکانی یەکێتی و سەرقاڵ بونیان بەشتی لاوەکیەوە پارتی توانی بەشێکی گرنگی پرسە هەستیارەکانی دوای راپەرین بەلای خۆیدا رابکشێت، ئاکامی هەستیاری ئەم دۆخە خولەکانی شەری ناوخۆ بو، ئەمەشیان بە قازانجی پارتی شکایەوە چونکە پارتی مانەوەی بەهێزی خۆی لە لوتکەی ئەجێنداکانیدایە و ئەمەشی بەردەوام بۆ بەرژەوەندی کوردایەتی گەراندۆتەوە. دوای کارەساتی ٣١ ئاب یەکێتی نەیتوانی ئەم گرەوە لە پارتی بباتەوە.
باڵادەستی پارتی، فرە سەرکردە و جەمسەرگەری ناجێگیر لە ناو یەكێتیدا کە بەشێکی بەرچاویان دوای خواستەکانی خۆیان کەوتبون و دورکەوتنەوەی مام جلال لە کوردستان و دواتر دەرچونی کاک نەوشیروان لە یەکێتی و دروستکردنی گۆڕان ئەو فاکتەرە گرنگانەش بون کە ئاراستەی یەکێتییان بەرەو ئەمرۆژە برد.
مام جلال زۆر جیاواز لە سەردەمی گەنجی و یاخیبونی لە دوا قۆناغەکانی ژیانی باوەرێکی توندی لا دروست بوبو، هەرچی فکر و هزر و ئاراستەیەک لە بزافی کوردایەتی لە باشور هەبێت دوا مەتاف دەچێتەوە بەردەم دەروازەی هەمان قوتابخانە و واقعی سیاسی، ئەویش بەشداری لە حکومەتی عێراق و چەسپاندنی مافەکانی کورد لەو رێگایەوە و موجامەلەی دەر ودراوسێ و دوای راپەرینیش زلهێزەکانی دنیا، ئەمانەش لەسەر بنەمایەکی لاسەنگی زەقی هێز بەرێوەدەچن،
بۆیە ئەو هیچ جیاوازیەکی جەوهەری لە گەڵ پارتی لەو بوارەدا بەدی نەدەکرد. مام جلال هەوڵی دا ژیرانە لە پەنای دەسەڵاتی ئەمریکا لە عێراق کوردی باشور لە چنگی وڵات و هێزە ئیقلیمیەکان بپارێزێت، بەڵام ئەمە نەخواستی بەغدا و نە ئەمریکاش بو، ئێستاشی لە گەڵدا بێت ئەوان مەبەستیانە پرسی کورد لە عێراق لە دەستی تورکیا و ئێران و عێراقدا بمێنێتەوە بۆ پاراستنی ئەوەی پێی دەڵێن یەکپارچەیی و سەروەری عێراق و رازیکردنی " الوطن العربي".
وێرای ئەوەی مام جلال بۆ دو خول بە سەرۆک کۆماری عێراق دانرا بەڵام یەكێتی لەمەشدا گەمەکەرێکی سەرکەوتو نەبو ، ئەو سەردەمەش بە وتارێکم کە لە کوردستانی نوێ بڵاوکرایەوە دانانی مام جلال م بە سەرۆک کۆمار بە تەڵە وەسفکردوە، هۆکارێک زۆربەی یەکێتییەکان بە گژمدا چونەوە. ئێستاش هەمان قەوان دەچرنەوە بە جیاوازیەکی زۆر کە مام جلال دەیوست لەو رێگەیەوە پرسی کورد هەنگاوێک بەرەو پێش ببات، ئەوانەی دوای خۆی وەک عادەتێکی مەئلوف ئەو پۆستەیان پێدراوە.

مام جلال و بنەماڵە و تەوریسی سیاسی لە ناو یەكێتیدا
تەوەرێکی تری هەستیار کە ئەمرۆژەی یەکێتی بەرهەم هێناوە پرسی تەوریسی سیاسیە. مام جلال لە دوا ساڵەکانی ژیانیدا تا رادەیەکی بەرچاو لە زۆربەی سەرکردەکانی یەكێتی تەنیشتی بێ ئومێد بوبو، پارە و پۆست و ئیمتیازاتی بۆیان دابین دەکرد، کاری مەکتەبی و رۆژانەشی پێدەکردن و هێزەکانی پێشمەرگە و ئاسایشیشی پێ کۆنترۆڵ کردبون، لەوە بترازێت ئومێدێكی ئەوتۆی بۆ ئایندە لە سەریان هەلنەچنی بو، وەک سیاسەتمەدراێکی پراگماتیک بە راست و چەپیشدا دەیبردن. ئەزمونی بنەماڵەی بارزانی و پارتی لە بەرچاو بو، تایبەت سەقامگیری و جێگیری و وەلا و ناوەندیەتی بریاردان و جێبەجێکردن لە  پارتیدا.
دەکرێت مرۆڤ هەڵسەنگاندن بۆ قەناعەتی مام جلال بکات کە چەسپاندنی تەوریسی سیاسی لە ناو یەکێتیدا ئاسانترین و گونجاترین پرۆسەیە بۆ مانەوەی یەکێتی لە سایەی کارنامەکەی خۆیدا. دوای راگرتنی شەری ناوخۆ و بە کارئاسانی مەسعود بارزانی و هاندانی بەشێک لە خانەوادەی بارزانی مام جلال رێگر نەبوە تەوریسی سیاسی لە ناو یەکێتیدا بچەسپێنرێت.
مام جلال لە بەرامبەر ئەمەدا ناچار بو لەو قۆناغەدا نەرمیەکی بێئەندازە بەرامبەر پارتی بنوێنێت، وەک رێگەدان پێیان جومگە گرنگەکانی دەسەڵات لە کوردستان بگرێتە دەست و لە بەغداش بەهەمان شێوە.ئ ئەم دۆخە لە ناو یەکێتیدا بەرەیەکی بەرچاوی نارازی لە بنکە جەماوەریەکەدا دروستکردبو، لەسەر ئاستی سەرکردایەتی سێ گروپ هەبون: پشتگیری لە سیاسەتەکانی مام جلال و نزیکبونەوە لە پارتی، بێدەنگ و چاوەروانکەران و سێیەمیش دژەکان بون.
ئەزمونی نیو سەدەی مام جلال لە گەڵ بنەماڵەی بارزانی هەڵسەنگاندن و قەناعەتێکی لای جێگیر کردبو کە پارادۆکسێکی ئاڵۆزی زەرەربەخش بو بۆ یەکێتی و خانەوادەکەی دوای وەفاتی خۆی.

مام جلال سێ قۆناغی بنەرەتی ژیانی سیاسی لە گەڵ پارییدا بەرێکردوە:
یەکەم: قۆناغی جەلالی و مەلایی بە شکستی باڵی ریفۆرم کۆتایی هات،
دوەم: قۆناغی دو شۆرش و دو سەرهەڵدان دژ بە رژێمی سەدام و هاوکاتیش دژ بە یەکتر کە یەکێتی بە راپەرینە مەزنەکە گەیاندیە کەنارێکی ئومێدبەخش.
سێیەم: قۆناغی دوای راپەرین بە شەری ناوخۆ و دو ئیدارەیی دەستیان پێکرد و بەزەبری ئەمریکا کوتاییان پێهێنرا.
قەناعەتی پارادۆکسی مام جلال کارێکی سروشتی و ئاسایی چاوەروانکراو بو، کاتێک رایگەیاند بەشەر هیچمان ناتوانێت ئەوی تر لەناو ببات، بۆیە مامەڵەکردنی نەرم و دۆستانە لە گەڵ پارتی سەرەرای ئەو مێژوە تاڵە و سەرەرای جیاوازیە بنەرەتیەکانی لە گەڵ پارتی گرتە بەر.
مام جلال و هاورێ نزیکەکانی دەیانزانی ئەم رێگە گرتنەبەر نرخێکی گەورەی دەبێت کە دەبێت یەکێتی ئامادە بێت بیدات، هەرواش دەرچو تایبەت لە دوای دروستبونی گۆڕان و دواتر نەخۆشکەوتن و وەفاتی هەر دو سەرکردەی ناوداری کورد.