یەکێک لەو پرسە گرنگانەی کە بەشدارە لە قەیرانی پەروەردە لە هەرێمی کوردستان، قۆرخکردنی سیستەمی پەروەردەیە.
چەند تاک و دامەزراوەیەک قۆرخکاری ناوەندە گرنگە پەروەردەییەکانیان کردووە و ئەمەش بووەتە هۆی لاوازیی سیستەمەکەو چڕبوونەوەی دەسەڵات و کاریگەریەکانی لە دەستی چەند کەسێک و ڕێگریکردن لە گەشەسەندنی دادپەروەرانە و هەمەلایەنەی سیستەمی پەروەردەیی لە کوردستاندا. ئەم بابەتە باس لە هۆکارەکان و کاریگەرییەکان و چارەسەرە ئەگەرییەکانی قۆرخکاری لە سیستەمی پەروەردەیی لە هەرێمی کوردستان دەکات، ئەمە جگە لە پشتگوێخستنی ئەکادیمییە خاوەن بڕوانامە بەرزەکان.
1- هۆکارە سەرەکییەکانی قۆرخکاری لە سیستەمی پەروەردەدا
کاریگەری سیاسی: کاریگەری سیاسی ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە قۆرخکردنی سیستەمی پەروەردەیی. زۆرجار بەرپرسانی کارگێڕی لەسەر بنەمای دڵسۆزی سیاسی دادەمەزرێن نەک لەسەر بنەمای لێهاتوویی پیشەیی. ئەمەش بووتە هۆی چڕبوونەوەی دەسەڵات لە دەستی کۆمەڵە تاکێکی دیاریکراو کە پەیوەندییان بە پارتە سیاسییە دەسەڵاتدارەکانەوە هەیە و هەر ئەمەش ڕێگری لە شەفافیەت و لێپرسینەوە دەکات.
پەیوەندی کۆمەڵایەتی و خێزانی: پەیوەندییە کۆمەڵایەتی و خێزانییەکان بەشدارن لە قۆرخکردنی سیستەمی پەروەردەیی. زۆرجار ئەو کەسانەی پەیوەندی خێزانی یان کۆمەڵایەتییان هەیە بۆ شوێن و پێگە ئیداریەکان دادەنرێن، ئەمەش بووەتە هۆی وەلاخستنی کەسانی لێهاتوو و بەهرەمەند کە ئەو پەیوەندیانەیان نییە.
گەندەڵی دارایی و ئیداری; گەندەڵی ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە قۆرخکردنی سیستەمی پەروەردەدا. پۆستی کارگێڕیی و مامۆستایی وەک ئامرازێک بۆ قازانجی دارایی و کەسی بەکاردەهێنرێن، لە ئەنجامدا خراپ بەکارهێنانی دەسەڵات و ئاراستەکردنی سەرچاوە پەروەردەییەکان بۆ خزمەتکردنی بەرژەوەندییە کەسییەکان، نەک خزمەتکردنی کۆمەڵگەی پەروەردەیی بەگشتی، بەکاردەهێنرێن.
پشتگوێخستنی ئەکادیمییە خاوەن بڕوانامە بەرزەکان; هەرچەندە زۆرێک لە ئەکادیمییە شایستە بەرزەکان وەک دکتۆرا هەن، بەڵام زۆرجار لە دامەزراندنی وانە وتنەوە و کارگێڕیدا چاوپۆشییان لێدەکرێت. بەڵکو ئەو تاکانەی کە پەیوەندی سیاسی، یان کۆمەڵایەتی بەهێزیان هەیە، لایەنگری دەکرێن، ئەمەش سیستەمی پەروەردەیی لە سوودمەندبوون لە شارەزایی ئەو ئەکادیمیانە بێبەش دەکات.
2- کاریگەری قۆرخکاری لەسەر سیستەمی پەروەردەیی.
کوالیتی نزمی خوێندن: قۆرخکاری دەبێتە هۆی دانانی کەسانی ناشایستە لە پۆستە سەرەکییە پەروەردەییەکان، ئەمەش کاریگەری نەرێنی لەسەر کوالیتی خوێندن دەبێت. ئەم تاکانە ئەزموون و لێهاتوویی پێویستیان نییە بۆ پەرەپێدانی پرۆگرامەکانی خوێندن و جێبەجێکردنی شێوازی کاریگەرانەی وانە وتنەوە، ئەمەش دەبێتە هۆی دابەزینی ئاستی خوێندنی خوێندکاران.
نایەکسانی لە دەستڕاگەیشتن بە خوێندن: قۆرخکاری دەبێتە هۆی دابەشکردنی نایەکسانی سەرچاوە پەروەردەییەکان. سەرچاوەکان ئاراستەی ئەو قوتابخانە و قەزایانە دەکرێن کە خزمەت بە بەرژەوەندیەکانی چینی قۆرخکار دەکەن و ناوچە هەژار و پەراوێزخراوەکان بەدەست کەمی بودجە و ژێرخانەوە دەناڵێنن.
لاوازبوونی متمانە بە سیستەمی پەروەردە: قۆرخکاری و گەندەڵی دەبێتە هۆی دابەزینی متمانەی گشتی بە سیستەمی پەروەردەیی. خوێندکاران و دایک و باوکان هەست دەکەن کە سیستەمەکە نادادپەروەرانەیە و لەسەر بنەمای پەیوەندی و دڵسۆزی دامەزراوە نەک لێهاتوویی و شایستەیی، ئەمەش بووەتە هۆی کەمبوونەوەی بەشداریکردنی کاریگەر و پشتیوانی کۆمەڵگا بۆ پەروەردە.
پشتگوێخستنی لێهاتووییە ئەکادیمییەکان: پشتگوێخستنی ئەکادیمییە خاوەن بڕوانامە بەرزەکان دەبێتە هۆی لەدەستدانی دەرفەتەکان بۆ پەرەپێدانی پەروەردە و توێژینەوەی زانستی. ئەم ئەکادیمیانە سەرەڕای توانای زۆریان بۆ بەرزکردنەوەی کوالیتی خوێندن و پەرەپێدانی مەنهەجەکان بەڵام پەراوێزخراون.
بەهێزکردنی شەفافیەت و لێپرسینەوە: پێویستە میکانیزمی شەفاف دابنرێت بۆ چاودێریکردن و هەڵسەنگاندنی پرۆسەکانی دامەزراندنی کارمەند و تەرخانکردنی سەرچاوە لە سیستەمی پەروەردەدا. دەکرێت لیژنەی سەربەخۆ بۆ سەرپەرشتیکردنی ئەم پرۆسانە دابمەزرێنرێت و دڵنیابن لەوەی کە لەسەر بنەمای لێهاتوویی و شایستەیی نەک پەیوەندی سیاسی و کەسی دادەنرێن.
جیاکردنەوەی پەروەردە لە سیاسەت: دەبێت کاربکەین بۆ کەمکردنەوەی دەستوەردانی سیاسی لە سیستەمی پەروەردەدا. ئەمەش بە دامەزراندنی دەزگایەکی پەروەردەیی سەربەخۆ کە دوور لە کاریگەریی لایەنە سیاسییەکان سیستمی پەروەردەیی بەڕێوە ببات.
بەهێزکردنی ڕاهێنان و پەرەپێدانی مامۆستایان: پێویستە بەرنامەی بەردەوامی ڕاهێنان و پەرەپێدانی پیشەیی بۆ مامۆستایان و کارگێڕان دابین بکرێت بۆ ئەوەی دڵنیابن لەوەی کە بە لێهاتوویی و زانیاری پێویست بۆ بەرزکردنەوەی کوالیتی پەروەردە تەیارکراون. ئەم بەرنامانە پێویستە لەسەر بنەمای لێهاتوویی و پێداویستییە پەروەردەییەکان بێت نەک پەیوەندی کەسی.
هاندانی بەشداری کۆمەڵگا: پێویستە بەشداری کۆمەڵگا لە بەڕێوەبردن و پەرەپێدانی سیستەمی پەروەردەدا بەهێز بکرێت. ئەمەش دەتوانرێت بە دامەزراندنی ئەنجومەنی قوتابخانەکان بەدەستبهێنرێت کە دایک و باوک، مامۆستایان و خوێندکاران لەخۆدەگرێت بۆ بەشداریکردن لە بڕیاردانی پەروەردەیی و دڵنیابوون لەوەی کە سیاسەتەکانی پەروەردەیی وەڵامدەرەوەن بۆ پێداویستییەکانی کۆمەڵگا.
کەڵک وەرگرتن لە لێهاتووییە ئەکادیمییەکان: دەبێت دڵنیابین لەوەی کە ئەکادیمیستە شارەزاکان بە پشتبەستن بە لێهاتوویی و ئەزموونەکانیان بۆ پۆستی کارگێڕی دادەنرێن. ئەم ئەکادیمیانە دەتوانن بەشدارییەکی بەرچاو بکەن لە باشترکردنی کوالیتی خوێندن و پەرەپێدانی مەنهەج.
ئەنجام/ قۆرخکاری سیستەمی پەروەردەیی لە هەرێمی کوردستان بە بەربەستێکی گەورە دادەنرێت لەبەردەم گەیشتن بە سیستەمێکی پەروەردەیی دادپەروەر و کاریگەر. بە گرتنەبەری هەنگاوی پراکتیکی بۆ بەرزکردنەوەی شەفافیەت و لێپرسینەوە، کەمکردنەوەی دەستێوەردانی سیاسی، بەرزکردنەوەی ڕاهێنانی مامۆستایان، هاندانی بەشداریکردنی کۆمەڵگا و بەکارهێنانی لێهاتووییە ئەکادیمییەکان، دەتوانرێت کوالیتی پەروەردە باشتر بکرێت و دابەشکردنی دادپەروەرانەی سەرچاوە پەروەردەییەکان مسۆگەر بکرێت. گەیشتن بەو ئامانجانە پێویستی بە پابەندبوونی بەکۆمەڵ و ئیرادەی سیاسی بەهێز هەیە بۆ کارکردن بۆ سیستەمێکی پەروەردەیی کە بە شێوەیەکی دادپەروەرانە و گشتگیر خزمەت بە بەرژەوەندییەکانی هەموو ئەندامانی کۆمەڵگا بکات.