ھەڵپەی مرۆڤ بۆ پارە لە پاڵیدا بۆ دەسەڵات ریشەی مێژووی ھەیە ، مرۆڤ لە چاخی بەردینەوە تا ئەمرۆمان لە پێشبرکێی بەدەستھێنانی دەسەڵاتە لە پاش پەیدا بوونی دارایی پارەش چووە پاڵ دەسەڵات ، پرسیارەکە ئەوەیە مرۆڤ پارە ودەسەڵاتی بۆ چییە ؟
ئەگەر توێژینەوەیەک بکرێت لە بارەی ویست و خواستی مرۆڤ بۆ دەسەڵات ھەمیشە ئەنجامەکان بەدەر دەکەون ئەویش مانەوە و بەرزی و لەپێشی بونی تاکەکانی دی کۆمەڵگا و دابینکردنی خۆشگوزەرانی ، بەڵام ئەوەی گرنگە ھۆکارەکانن ، ئەو ھۆکارانەی وا لە مرۆڤ دەکەن بە دوی دەسەڵات و پایە و پارەدا بگەرێت ، لە زانین ھۆکارەکان دەتوانین لەوە تێبگەین ئاخۆ ئامانجە بەدیھاتوەکانی توانیویانە ھۆکارەکان پر بکەنەوە یان نەخێر لەگەڵ ھەبونی دەسەڵات و پارەکەش ھێشتا ھۆکارەکان ھەر دەمێننەوە پر نابنەوە .
[ ] مناڵی مرۆڤ کاریگەری سەرەکی ھەیە لە سەر شێوازی بەرێوەچونی ژیانی لە گەورەبوندا ، کاتێک مناڵ لە ژینگەیەکی نا تەندروست گەورە دەبێت کە بەتاڵ بێت ەل ھوشیاری وزانین و تێگەیشتن ئەو کات ئەگەر بکەوێتە ژینگەیەکی کەم دەرامەت و لاواز ئەمانە کاریگەریان دەبێت لەسەر خەونەکانی ئەویش بە ھەست بە کەمبون و لاوازی کێشەی دەرونی ، لە ھەمان کات ئەگەر لە ژینگەیەکی پر و دەسەڵاتیشدا گەورە بێت کاریگەری دەبێت بە شێوەیەکی دی ئەویش بە ھێشتنەوەی ئەو دەسەلات و پارەیە بۆ مانەوەی ئەو دۆخە کۆمەلایەتی وسیاسیەی تێیدا گەورە بووە لە پێناوی مانەوەی لەو ئاستەی کە تێیدا گەورە بووە چونکە باش دەزانێ ئەو ژینگەیەی نەمێنێ جۆشی دەکەوێت لەبەر ئەوەی بنەمای پەروەردە و گەورەبونەکەی لەسەر بنەمای دەسەڵت و پارە بووە لە سەرەتاوە ، لە ھەردو بارەکەدا مرۆڤ نێچیری دەستی پەروەردی منداڵیە جا لە لایەن باوان یان قوتابخانە یان کۆمەلگا بە کلتور و داب و نەریت و باوەکانیەوە .
[ ] ئەم لێکۆڵینەوانە کاری راوێژکاری دەرونی و زاناکانی دەرونناسییە ، بەڵام ئەمە رێگە ناگرێت لەوەی ھەر تاکێک بتوانێت بگەرێت و بپرسێت و بیر بکاتەوە ئاخۆ ئەوانەی ئەمرۆ گەیشتونەتە دەسەڵات و پارە و پایە توانیویانە بگەنە ئارامی بەختەوەری ، بەڵام کە دەبینین بەردەوامی دان بە دەسەڵاتی زیاتر و پارەی زیاتر ئەوەت بۆ دەسەڵمێنێت ئەو بابەتە لە بەدیھێنان و مانەوە و خۆشگوزەرانی دەرچوە و بۆتە نەخۆشیەکی دەرونی ، لەبەر ئەوەی ھەر خۆی خەونەکە بەلارێدا بردنی بیرکردنەوەی دروستە بۆ گەیشتنی مرۆڤ بە ئارامی بەلکو خودی خەون و ئامانجەکە لە ھەست بەکەمبونی کەسەکە و پرکردنەوەی گرێ دەرونیەکانیەوە بووە ، بۆیە گەیشتن بەو ئامانجە ھەمان ئاکامی دەبێت لە رۆچون بەو خۆ بەکەم زانینە ، دەبینیت ئەو تاکە ھەڵپەیەتی دەسەلاتدارتر بێت و پارەدارتر بێت لەبەر ئەوەی ھەمیشە خۆی بە بەرزتر بەراورد دەکات وە دەبینێت کە ئەم ئامانجە بەدیھاتوانە نەیانتوانیوە ئەو پێگە راستەقینەیەی بەنێ کە خۆی دەبوایە تێیدا گەورەبوایە دەبینێت کە پارە و دەسەڵاتەکە لە راستیدا متمانە و رێز و خۆشەویستی بۆ خودی مرۆڤەکە دروست نەکردوە بەڵکو بۆ دەسەلات و پارەکەیە کە ئەمش ترسی بەردەوام ئەدا بەو تاکە لە کاتی نەمانی ئەو دەسەلات و پارەیە ئەویش رێز و متمانە و خۆشەویستیەکەی بە مسۆگەری نامێنێت .
[ ] تاکە رێگا بۆ بەھۆش ھاتنەوەی تاک ھوشیاری و بیرکردنەوەیە تا بتوانێت راستی ئەم بابەتانە بزانێت و لێی تێبگات ، پرسیار بکات ئایا ئەم بە دەسەلاتەوە مرۆڤە و رێز و جێگەو متمانەی ھەیە لە کۆمەڵگا یان بە پارەو دەتوانێت ببێتە کاراکتەرێکی دیار و جێگە دیار یان نەخێر ئەمانە ھیچ لە بونیادی راستەقینەی ناوەوەی مرۆڤ ناگۆرن .
[ ] مرۆڤێک پەورەردەی دروستی نە بوبێت و لە ژێر چەپۆکی کار و دوور لە خوێندنەوە وزانین و گرنگی پێدان و تێکەڵبونی شارستانی بوبێت ئەستەمە دەرونێکی ساغڵەمی ھەبێت و بتوانێت لە ماھیەتی راستەقینەی دەسەلات و پارە تێبگات ، بەلام ئەو مرۆڤەی تەندروست گەورە کرابێت و بیری شارستانی و ھوشیاری بناغەی پەوروەردە و زانینی بوبێت ھەرگیز بەو شێوازە لە دەسەلات و پارە نەراونێت و دەزانێت متمانە و رێز و خۆشەویستی مرۆڤ پەیوەستە بە باشی و راستگۆی و ھوشیاری و پەروەردەی تەندروستیەوە ، کەسانێکی وەک پیرەمێرد و مەحوی و چەندەھای کە بێ پارە ودەسەڵات توانیان ببنە مایەی رێز و خۆشەویستی و متمانەی کۆمەڵگا لە کاتێکدا ھەزارەھا دەسەلاتدار و پرەدار کەس نایان ناسێت و رەنگە لە دوای نەمانیان گۆریشیان ھەلدرابێتەوە فرێدرابن تا لە مێژودا ناویان نەمێنێت .