له‌زانکۆوە بۆ كرێكاریی‌

2024-11-21 597

ئاهەنگی دەرچووانی زانکۆی سلێمانی

ئا: هێڤی ئاوات

نەبوونی هەلی کارو نەبوونی دامه‌زراندن بووه‌ته‌ مۆته‌كه‌یه‌ك بۆ دەرچووانی زانکۆو پەیمانگاکان‌ لەهەرێمی كوردستان، نوێنەری دەرچووە سێ یەکەمەکانی زانکۆو پەیمانگا حکومییەکانی هەرێم دەڵێت "هەیە لەیەکەمی زانکۆکان ئێستا خەریکی کرێکارییە، هەمانە خەریکی بارکردن‌و داگرتنی فەردە ئاردە، هەمانە یەکەمە کاری سیکۆرێتی‌و پاسەوانی دەکات، هەشمانە دەچێت بۆ دابینکردنی بژێوی ژیانی مقەبا کۆدەکاتەوە".

هەردی، شەش ساڵ لەمەوبەر لەئاهەنگی دەرچووانی زانکۆدا بەدڵێکی گەرمەوە رۆب‌و کڵاوی دەرچوونی پۆشیبوو، بەڵام لەناخیدا خەمێکی قورس دایگرتبوو کە دوای‌ ئه‌م رۆژه‌ خۆشه‌، چ رۆژانێكی‌ ناخۆش‌ چاوه‌ڕێی ده‌كات؟!

"هەموو ئەوانەی لەپۆلێکدا لەگەڵ من بوون‌و زانکۆیان تەواو کرد هچیان دانەمەزران، تاک‌و تەرایان نەبێ بوون بەپۆلیس یان ئاسایش‌و پێشمەرگەو دژەتیرۆر، زۆربەیان تا ئێستا کاریان دەستنەکەوتووە"، ئەمە قسەی هەردییە، کە دەرچوویەکی زانکۆی پۆلیتەکنیکی سلێمانییەو ماوەی شەش ساڵە کارێکی گونجاوی لەگەڵ پسپۆڕییەکەی دەستنەکەوتووەو ئێستا خەریکی کرێکارییە.

هەردی باس‌ لەوە دەکات ئەو کاتەی کە زانکۆی‌ ته‌واو كردووه‌ ماڵه‌وه‌یان زۆر دڵخۆش بوون، وایانزانیوه‌ ئیتر کوڕەکەیان بووەتە خاوەنی بڕوانامەو داده‌مه‌زرێت‌ یان کارێکی گونجاوی دەسدەکەوێت‌و ده‌بێته‌ خاوه‌ن خێزان‌و دەحەسێتەوە، به‌ڵام ئێستا دەڵێن بریا هه‌ر نه‌تخوێندایه، ئەو بەئاوێنەی وت‌ "ئه‌گه‌ر ماوه‌ی‌ ئه‌م هه‌موو ساڵه‌ی‌ خوێندنم، فیته‌ریی یان سەرتاشیم بکردایه‌ ئێستا ده‌بوومه‌ خاوه‌ن خێزان‌و خانووی‌ خۆم، به‌ڵام ئێستا به‌كرێكاری‌‌و هەڵگرتنی خشت‌و بلۆک، ژیانێکی ناخۆش‌و سەخت بەڕێدەکەم".

هەردی، یەکێکە لەهەزاران کوڕو کچی دەرچووی زانکۆ کە لەهەرێمی کوردستان، دوای ئەوەی خوێندن تەواو دەکەن نەکاریان دەستدەکەوێت‌و نە لەبازاڕی کار ئەو هەلی کارەیان بۆ دەڕەخسێت بتوانن بژێوی ژیانی خۆیانی پێدابین بکەن، بۆیە بەناچار دوور لەو پسپۆرییەی خوێندویانە کار دەکەن، تەنانەت بەشێکی زۆریشیان هیچ کارێکیان لەدەرەوەی پسپۆرییەکەشیان دەستناکەوێت، ئەمەش لەکاتێکدایە کە لەساڵی ٢٠١٣ەوە حکومەتی هەرێم دەرگای دامەزراندنی داخستووەو هیچ پلانێکیشی نیە بۆ دەستپێکردنەوەی ئەو پرۆسەیە.

کـاروان عـەلـی، نوێنەری گشتی دەرچووە سێ یەکەمەکانی زانکۆو پەیمانگا حکومییەکانی هەرێمی کوردستان، کە ساڵی ٢٠١٧ بۆ ٢٠١٨ خوێندنی لەزانکۆی سەلاحەدین تەواو کردووەو لەئاستی کۆلیژەکەیدا یەکەم بووەو تا ئێستاش دانەمەزراوە، ئاماژە بەوە دەکات ژمارەی دەرچوانی سێ یەکەمەکانی زانکۆو پەیمانگا حکومییەکان لەساڵی ٢٠١٧ەوە تا ئێستا ئەوەی بایۆمەتری پێکراوە ٩ هەزارو ٨١٢ کەسە، ئەو بەئاوێنەی وت "ئەم ژمارەیە هەموو ئەوانەن کە یەکەم‌و دووەم‌و سێهەم بوون لەسەر ئاستی نەشەکانی زانکۆو پەیمانگاکانی کوردستان، زیاتر لە ٣٦ جار خۆپیشاندانی هێمنانەمان لەبەردەم ئەنجومەنی وەزیران‌و لەشارو شارۆچکەکانی کوردستان ئەنجامداوە بۆ ئەوەی دابمەزرێین، هەمیشە بەڵێنی ئەوەمان پێدراوە کە دامەزراندنی ئێمە ئەولەویەتە، بەڵام تاوەکو ئێستا ئەم بەڵێنانە هیچیان نەچونەتە قۆناغی جێبەجێکردنەوە".

وتیشی "ئەوەی یەکەم‌و دووەم‌و سێهەم بووە، واتە سەرتۆپی زانکۆو پەیمانگاکانی کوردستانەو بەتوناترین کەسن‌، ئەگەر ئەمانە بچن بەدوور لەپسپۆڕییەکەیان لەکەرتی تایبەتدا کار بکەن، ئەی کێ لەداهاتوودا ببێتە مامۆستای زانکۆ؟ ئەی کێ ریسێرچ‌و لێکۆڵینەوە بکات؟ ئەی کێ بڕوانامەی باڵای ماستەرو دکتۆرا بەدەستبهێنێت‌و خزمەتی پرۆسەی خوێندن‌و ئەم وڵاتە بکات؟".

کاروان ئاماژە بەوە دەکات کە رۆژانە چەندین کوڕو کچی دەرچووی زانکۆ پەیمانگاکان لەسێ یەکەمەکان تەلەفونی بۆ دەکەن‌و دەڵێن کوڕو کچی هەژارن هەموو فۆکسیان لەسەر خوێندنەکەیان بووە، خێزانەکەیان قەرزیان بۆ کردوون تا خوێندنیان تەواو کردووەو شەونخونییان کێشاوەو چاویان لەسەر هێنانی ئەو ئەنجامانە داناوە، ئێستا دایک‌و باوکیان نەخۆشن‌و حەوت ساڵە چاوەڕوانی دامەزراندنن‌و یەک دینار لەگیرفانیاندا نییە ئاوا پاداشتیان دەدرێتەوە، ئەو وتی "هەیە لەسێ یەکەمەکان لەداخا سەری خۆی هەڵگرتووە بەنیازی گەیشتن بەئەوروپاو لەتورکیا گیانی لەدەستداوە، کەیسی وامان لایە ژان بەدڵ دەگەیەنێ".

وتیشی "هەیە لەسێ یەکەمی زانکۆو پەیمانگاکان ئێستا خەریکی کرێکارییە، هەمانە خەریکی بارکردن‌و داگرتنی فەردە ئاردە، هەمانە یەکەمە کاری سیکۆرێتی‌و پاسەوانی دەکات، هەشمانە دەچێت بۆ دابینکردنی بژێوی ژیانی مقەبا کۆدەکاتەوە، ئەمە بێ بایەخ کردنی خوێندن‌و زانکۆ نەبێت چییە؟!".

به‌پێی‌ چه‌ند ئامارێك كه‌ لەوەزارەتی خوێندنی باڵاوە دراوەتە ئاوێنە، ئێستا لەهەرێمى کوردستاندا ٢٠ زانکۆى حکومى هەیە، هەروەها ١٧ زانکۆو ١٢ پەیمانگا لەلایەن کەرتی تایبەتەوە لەشارەکانى کوردستان کراونەتەوەو ساڵانە ٣٠ بۆ ٣٥ هەزار خوێندکار لەزانکۆو پەیمانگاکان دەردەچن‌و زۆربەیان هەلی کاریان دەستناکەوێت.

د.مهاباد کامیل، سەرۆکی زانکۆی هەڵەبجە بەئاوێنەی راگەیاند، ساڵانە نزیکەی ٤٠٠ بۆ ٤٥٠ خوێندکار لەزانکۆی هەڵەبجە دەردەچن، بەڵام ساڵ بەساڵ ژمارەی بەش‌و کۆلیژەکانیان زیاد دەکات‌و ژمارەی دەرچووەکانیشیان زیاتر دەبێت، ئەو وتی "لە ٢٥٪ بۆ ٣٠٪ دەرچوانی زانکۆکەمان هەلی کاریان دەستدەکەوێت، ئەمەش بەشێکی پەیوەستە بەحکومەت‌و بەشێکی بەکەرتی تایبەت‌و بەشێکی پەیوەستە بەخێزانەکانیانەوە کە دۆخی داراییان باشەو دەیانخەنە سەر کاری تایبەت بەخۆیان، بەڵام بەداخەوە چەند ساڵە دامەزراندن راگیراوەو تەنانەت یەکەمەکانی زانکۆو پەیمانگاکانیش دانەمەزراون".

د.مهاباد ئەوە روندەکاتەوە کە کۆلیژەکانی زانکۆی هەڵەبجە زیاتر بەشەکانی وێژەیین‌و تەنها فیزیاو کۆمپیوتەرو ئەندازیاری تیایە زانستی پەتی بن، ئەو وتی "زۆربەی ئەوانەی هەلی کاریان دەستدەکەوێ دەرچووی بەشە زانستییەکانی ئای تی‌و کۆمپیوتەرو ئەندازیاری‌و ئینگلیزین، لەگەڵ بەشی یاسا کە دەبنە پارێزەر، بەشە پزیشکییەکانیش کە ئێستا لەئامادەکارییداین ساڵی داهاتوو بکرێتەوە بەهەمانشێوە".

وتیشی "لەبەرامبەریشدا دەرچووانی بەشەکانی وەکو مێژوو، جوگرافیا، کوردی، عەرەبی، ئابوری، کۆمەڵناسی، فەلسەفە، کشتوکاڵ لەو بەشانەن خاوەنی بڕوانامە لەهەم لەکەرتی گشتی‌و هەم لەبازاڕی کارو کەرتی تایبەتدا زۆر بەزەحمەت کاریان دەستدەکەوێت‌و زۆرینەیان بێکار ماونەتەوە، تەنها بەشێکیان وەکو وانەبێژ لەبواری پەروەردەدا هەلی کاریان دەستکەوتووە".

د.مهاباد ئەوە رووندەکاتەوە کە ئەو بەشانە وەختی خۆی بەو مەبەستە کراونەتەوە مامۆستا یان فەرمانبەر بۆ حکومەت پێبگەیەنن، بەڵام ئێستا کە دامەزراندن نەماوەو کەرتی تایبەتیش نایانەوێ بوونیان پێویست نییە، ئەو وتی "ئەو سێکترانە پێویست ناکات خوێندکار وەربگرن، هەرچەندە بەشەکانی کوردی‌و مێژوو رەهەندی نەتەوایەتی‌و نیشتیمانییان هەیەو ناکرێ هەر بەتەواوی دابخرێن، بەداخەوە ماوەی ٣ ساڵە ژمارەی ئەو خوێندکارانەی دەچنە ئەو بەشانە لەپەنجەی دەست تێناپەڕن، ئەمەش هەم بەفیڕۆدانی توانای مامۆستایانە لەو بوارەدا کە ماستەرو دکتۆرایان هێناوە، هەم بەفیڕۆدانی پاشەڕۆژی ئەو خوێندکارانەیە لەم بەشانەدا دەخوێنن‌و لەبازاڕی کاردا بەزەحمەت هەلی کاریان دەستدەکەوێت".