چارمان نییە لەناو ئەم ژیانە سەخت‌و کۆمەڵگە بێ بەزەییەدا، دەبێت درێژە بەم ژیانە تاڵ‌و ناخۆشەمان بدەین
ئا: هێڤی ئاوات
ئەو كچ‌‌و كوڕە بێ دایک‌و باوکانەی کەس نییە بەخێویان بکات‌و لەماڵی نه‌وجه‌وانان‌و کٶمەڵگای چاودێری کۆمەڵایەتی سەرپەرشتی دەکرێن، پاش ته‌واوكردنی ١٧ ساڵ ته‌مه‌ن، به‌بێ ئه‌وه‌ی په‌ناگه‌و شوێنێكیان هه‌بێت رووی تێبكه‌ن، ده‌كرێنه ده‌ره‌وه، بەڕێوەبەری خانەی کچان دەڵێت "یاسا رێگە بەمانەوەیان نادات، کە بوون بە ١٨ ساڵ دابڕانیان بۆ دەکرێت‌و ئاگامان لێیان نامێنێت".
به‌پێی بەدواداچوونەکانی ئاوێنە سەبارەت بەچەند کچێک کە لەساڵانی رابردوودا لەدوای تەواوکردنی تەمەنی ١٧ ساڵ، كۆمه‌ڵگای چاودێری كۆمه‌ڵایه‌تییان بەجێهێشتووە، رووبەڕووی چارەنووسیکی نادیارو خەمناک بوونەتەوە، لەبەرئەوەی به‌شێكی زۆری ئه‌م كچانه ئه‌و كه‌سوكاره پله یه‌كه‌یان شك نەبردووە کە پاش بەجێهێشتنی ماڵی کچان‌و کۆمەڵگەی جاودێری کۆمەڵایەتی بیانگرنە خۆیان‌و خەمی دابینکردنی پاشەڕۆژیان بخۆن.
لانە لەزیندانەوە بۆ دۆزەخ
لانە (ناوێکی خوازراوە)، کچێکی تەمەن ٢٢ ساڵەو ماوەی چوار ساڵە کۆمەڵگای چاودێری کۆمەڵایەتی بەجێهێشتووەو لەیەکێک لەگەڕەکە هەژارنشینەکان نیشتەجێیەو نهۆمی سەرەوەی خانووییەکی بەکرێ گرتووەو خوشک‌و برایەکەشی کە لەخۆی منداڵترن لەکۆمەڵگاکە دەرهێناوەو هێناوینەتە لای خۆی.
لانە باس لەوە دەکات کە ئەمان منداڵ بوون، دایکیان بەهۆی ئالوودەبوونی باوکیانەوە لەسەر مەشروب خواردنەوە، جیابوەتەوەو مناڵەکانی بەسەر باوکیاندا بەجێهێشتووە، باوکیشیان ژیانێکی نائارام‌و دانەمەزراوی بەسەربردووەو مناڵەکانی بۆ بەخێونەکراوەو داونی بەکۆمەڵگای چاودێری کۆمەڵایەتی، لانە وتی "دە ساڵ ژیانمان لەوێدا بەبێکەسی بەڕێکرد، هەرچەندە من‌و خوشک‌و براکەمیان پاراست، بەڵام ژیان لەوێدا زۆر ناخۆش بوو، ئەتووت لەچوار دیواری زیندانداین".
وتیشی "پێش ئەوەی بێمەدەر، دەمزانی لەتەمەنی ١٨ ساڵیدا دەبێت مشورێکی خۆمان بخۆین، باوکم شەوو رۆژ خەیال‌و ئالوودە بوو، توانای بەخێوکردنی ئێمەی نەبوو، دایکیشم چەند ساڵێک بوو شووی کردبۆوەو ئاگای لەئێمە نەمابوو، گەڕام گەڕام تا ئیشێکم دۆزییەوەو خانووییەکم بەکرێگرت، من ئیشم کردو خوشک‌و براکەشم هێنایە لای خۆم‌و ناردمن بۆ خوێندن".
لانە ئاماژە بەوە دەکات کە لەماوەی چوار ساڵی رابردوودا ناچار بووە چەند ئیشێکی جیا جیا بکات، لەبەرئەوەی لەم ئیشانەدا رووبەڕووی گێچەڵی سێکسی بوەتەوە، بەتایبەتی لەو کافتریایەی ئیشی تیا کردووەو ناچار بووە شەوان درەنگ بگەڕێتەوە بۆ ماڵەوە، ئەو وتی "هەرچەندە یەکەمجار هەستم بەخۆشی کرد کە لەخانەی کچان هاتوومەتەدەرو ژیانێکم بۆ خۆم‌و خوشک‌و براکەم پێکەوەناوە، بەڵام زۆری نەخایاند هەستم کرد ئێمە لەزیندان دەرچووین‌و پێمانناوەتە دۆزەخەوە، بەردەوام گێچەڵم پێدەکرا لەلایەن خاوەنکارو مشتەرییەکانەوە، بەتایبەتی کە دەیانزانی بێکەس‌و بێدەرەتانم".
وتیشی "لەوەش ناخۆشتر دەبوو لەتاو پەیداکردنی بژێوی ژیان‌و کرێ خانوو تا درەنگانێکی شەو ئیش بکەم‌و خوشکە ١٥ ساڵ‌و برا ١٣ ساڵەکەم لەگەڕەکێکی قەرەباڵغدا لەماڵەوە بەتەنها بەجێبهێڵم، کە ئەوانیش دیسان رووبەڕووی هەمان گێچەڵ‌و گەڕ پێکردن دەبوونەوە".
لانە بەخەمناکییەوە باس لەوە دەکات بەسەربردنی ژیانێکی شایستە بەمرۆڤیان لێزەوت کراوە، بەڵام چاریشیان نییە لەناو ئەم ژیانە سەخت‌و کۆمەڵگە بێ بەزەییەدا، دەبێت درێژە بەم ژیانە تاڵ‌و ناخۆشەیان بدەن.
لانە، نمونەی دەیان کچی بێ سەرپەرشتە کە دوای ئەوەی تەمەنی ١٨ ساڵ تەواو دەکەن لەماڵی کچان‌و کۆمەڵگای چاودێری کۆمەڵایەتی سەر بەوەزارەتی کارو کاروباری کۆمەڵایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان دەردەکرێن‌‌و چاره‌نوسێكی نادیار چاوه‌ڕوانیان ده‌كات. بەشێک لەم کچانە لەدۆزینەوەی کاردا رووبەڕووی گێچەڵ‌و سوکایەتی دەبنەوەو به‌شێوه‌یه‌كی خراپ بێ‌كه‌سییان ده‌قۆزرێته‌وه تا بۆ كارێك سودیان لێوه‌ربگیرێت كه پێچه‌وانه‌ی خواستی خۆیانە، ئه‌و هاوسه‌رگیرییانه‌شی به‌مه‌به‌ستی دۆزینه‌وه‌ی په‌ناگه‌یه‌كی ئارام به‌ناچاری پێی رازی ده‌بن، زۆربه‌یان بەشکست کۆتایی دێت.
کە دابڕان، ئاگامان لێیان نامێنێت
بەڕێوەبەری خانەی کچان، مرواری حاته‌م عه‌بدوڵا ئاماژە بەوە دەکات کە بەپێی یاسا ئەو کچ‌و کوڕانەی دەگەنە تەمەنی ١٨ ساڵ دەبێت خانەی کچان‌و کوڕان بەجێبهێڵن، ئەو بەئاوینەی وت "یاساکە رێگە بەمانەوەیان نادات، کە بوون بە ١٨ ساڵ دابرانیان بۆ دەکرێت‌و ئاگامان لێیان نامێنێت‌و بەدواداچوونیان بۆ ناکەین، ئیتر ئەوەی کەسوکار لەخۆی دەگرێ دەچنە لایان، ئەوانەشی پشت بەخۆیان دەبەستن ژیانیان قورس‌و زەحمەت دەبێت، بەتایبەتی ئەوانەی رەگەزی مێن؟"
وتیشی "پێشتر داواکراوە لەحکومەت بەشێک بکرێتەوە بۆ ئەوانەی بێکەسن یاخود بۆ ئەو کچانەی دوای ١٨ ساڵی کەس نایانگرێتەخۆ، یان دانامەزرێن تا تەمەنی ٢٢ ساڵی تیا بمێننەوەو بیانگرنە خۆو تەواوکەری ئیشەکەی ئێمە بێت، بەڵام پێشنیارەکەمان بەهەند وەرنەگیراوەو چێبەجێنەکراوە".
مرواری ئاماژە بەوە دەکات کە پڕۆژەیەکیان هەیە بۆ ئەوەی ئەم منداڵانەی لەخانەی کچانن بدرێنەوە بەدایکیان یاخود باوکیان‌و لەبەرامبەر بەخێوکردنیاندا مانگانە مووچەیەکیان بۆ ببڕدرێتەوە، ئەو وتی "چەندمان هەیە لەناو خانەکە، ئەوەندەشمان هەیە لەدەرەوەیە لای دایکیەتی یان باوکیەتی ئێمە پارەی بەخێوکردنەکەی دەدەینێ ئەمەش وایکردووە ببێتە هۆی کەمکردنەوەی ژمارەی مناڵەکان لەخانەکاندا، کە ئێستا بەهەموو بەشەکان ٨٠ منداڵن لەسلێمانی، بەڵام کە بوون بە ١٨ ساڵ ئەو مووچەیە دەبڕێت، هەم ئەوەی لەناو خانەکەن‌و هەم ئەوەی دەرەوەش".
مرواری ئەوە رووندەکاتەوە خانەی کچان ١٥ کچی تەمەن ١٢ بۆ ١٧ ساڵ لەخۆدەگرێ‌و بەپێی چەند مەرجێک‌و بەنوسراوی دادوەرو پۆلیس منداڵ وەردەگرن، مەرجە دایک‌و باوکی نەبێ، باری مادیی خراپ بێت، دایک‌و باوکی لەیەکتر جیابوبێتنەوە، یاخود باوانیان نەخۆشی دەرونیان هەبێت یاخود بەندکراو بن‌و کەس نەبێ سەرپەرشتییان بکات، ئەم مەرجانە لەمنداڵی یەک رۆژەوە تا ١٧ سال دەگرێتەوە، ئەو وتی "لەم ساڵانەی رابردوودا منداڵی عەرەبیشمان بۆ هاتووە، بەڵام خانەی بەغدا وتویانە کەیسی منداڵی عەرەبتان هەبوو بۆمان بنێرن، دەیانبەنەوە بۆ بەغدا".
وتیشی "بەشێک لەوانەی کە تەمەنی ١٨ ساڵیان تەواو کردووەو لەماوەی دوو ساڵی رابردوودا بەگرێبەست وەک چاودێر دامەزراونەتەوە لەخانەی کچان‌و کوڕان، هەشیانە کۆلیژی تەواو کردووەو ئێستا پیشەو داهاتێکی باشی هەیە، مەرج نییە هەموویان لەکارو ژیاندا شکست بهێنن".
"ئاخ دایک‌و باوکم بۆ نایەن بۆ لام بیریان دەکەم"
بەپێی بەدواداچوونەکانی ئاوێنە، بەشێک لەو کچ‌و کوڕانەی کە لەخانەکان‌و کۆمەڵگای چاودێری کۆمەڵایەتین، لەڕووی دەرونییەوە دۆخیان سەقامگیر نیە، بەهۆی ئەو بارودۆخەی پیا تێپەڕیون‌و نەهامەتییان بینیوەو لەکەسوکاریان دوورن.
سێوە (ناوێکی خوازراوە)، کچێکی تەمەن ١٥ ساڵەو بەنیگەرانییەوە بەئاوێنەی وت "چی چاوه‌ڕوان ده‌كه‌یت له‌منداڵێك کە ده‌زانێت دایكی هه‌یه، ده‌زانێت باوكی هه‌یه، به‌ڵام باوك‌و دایكه‌كه پرسیاری لێناكه‌ن‌و ڵێیناپرسنه‌وه به‌مانگ‌و دوو مانگ‌و به‌ساڵیش سه‌ردانی ناكه‌ن؟! من بێتاقه‌تی ئه‌وه‌م كه‌سوكارم سه‌ردانم ناكه‌ن، به‌رده‌وام بیریان ده‌كه‌م، لەجەژنی رابردوودا سه‌ردانیان كردوم، ئه‌وان نایه‌ن بۆلای من منیش نازانم چیبكه‌م، ڕۆژانه هه‌ر له‌خانه‌م، به‌رده‌وام بیری كه‌سوكاره‌كه‌م ده‌كه‌م ده‌بێت له‌كوێ بن؟ ئاخ كه‌ی بێن سه‌ردانم بكه‌ن؟".
وتیشی "هه‌ر من نیم زۆربه‌ی منداڵه‌كانی دیكه‌ش به‌هه‌مانشێوه كه‌سوكاریان هه‌یه‌و سه‌ردانیان ناكه‌ن، نازانم بۆچی نایه‌ن سه‌ردانمان بكه‌ن".
حکومەت پشتیوانی خەڵکی پەراوێزخراو ناکات
ئەوانەی لەنزیکەوە ئاگایان لەڕەوشی ژیانی ئەو کچانەیە لەخانەی نەوجەوانان‌و کۆمەڵگای چاودێری کۆمەڵایەتیین، جەغت لەسەر گرنگی پشتیوانی حکومەت لەتوێژە پەراوێزخراوەکان دەکەن، چونکە ئەو منداڵانەی خێزانەکانیان لەدەستدەدەن لەدۆخێکی خراپدان‌و پێویستە بپارێزرێن.
عومەر گوڵپی، پەرلەمانتاری پێشووی پەرلەمانی کوردستان‌و بەڕێوەبەری پێشووی چاودێریو گەشەپێدانی کۆمەڵایەتی لەپارێزگای سلێمانی ئاماژە بەوە دەکات کە بۆشاییەکی یاسایی لەکوردستاندا هەیە سەبارەت بەپاراستنی منداڵ‌و هاوکاریکردنی ئەو گەنجانەی دەگەنە تەمەنی ١٨ ساڵی‌و خانەی کچان‌و کوڕان بەجێدەهێڵن، ئەو بەئاوێنەی وت "بەداخەوە حکومەت پشتیوانی ئەو گەنجانە ناکات، بەتایبەتی كچان کە به‌و ته‌مه‌نه كه‌مه‌وه بچنه ده‌ره‌وه له‌خانه‌کان‌و له‌لایه‌ن كه‌سوكاریانه‌وه چاودێری نه‌كرێن رەنگە توشی لادان بن‌و مامەڵەی نەشیاویان لەگەڵ بکرێت".
ئەو بەسەرهاتێک بۆ ئاوێنە دەگێڕێتەوە کە هەفتەی پێشوو کچێک تەلەفونی بۆ کردووەو پێیوتووە من فڵان کەسم کە پێشتر لەخانەی منداڵان بووم کاتێک تۆ بەڕێوەبەر بوویت، هاوسەرگیرییم کردووەو ئێستا مێردەکەم لێم جیابووەتەوە، خانووم نییە‌و منداڵیشم دەبێ‌و تێچووی منداڵ بوونەکەم ٤٥٠ هەزارەو یەک دیناریشم پێنییە، ئەمانیش هاوکارییان کردووە، گوڵپی وتی "زۆربەی هەرە زۆری ئەو کچ‌و کوڕانەی لەخانەکاندان، خۆیان حەز ناکەن لەوێ بمێننەوە، لەبەرئەوەی بەڕاستی شوێنێکی کەئیبە، ئێستا لەدنیادا سیستەمی ماڵەکانی منداڵان بەسەرچووە، سیستەمی خێزانی جێگرەوە هەیە، خێزانێک منداڵیکی دەدەنێ بەخێوی دەکات‌و ئەركی پاراستن‌و چاودێریو پەروەردەكردنی دەگرێتە ئەستۆ هەتا تەمەنی دەبێت بە ١٨ ساڵ، منداڵ کە لەفەرمانگەیەکدا گەورە بێت، هەموو رۆژێک خەریکە دڵی بتەقێ، ئەو سۆزو خۆشییەی لەچوارچێوەی خێزاندا بەدیدەکات، هەرگیز لەناو چوار دیواری فەرمانگەیەکدا دەستیناکەوێت، بۆیە بەدرێژایی ئەو ساڵانە زۆربەیان لەدۆخێکی دەرونی بێزارو خراپدان، کاتێک تەمەنیان دەگاتە ١٧و ١٨ ساڵ‌و چاودەکاتەوە خۆی حەز دەکات لەوێ نەمێنێ".
وتیشی "ئەو یاسایەی ئێستا چاودێری کۆمەڵایەتی ئیشی پێدەکات لەساڵی ١٩٨٦دا دەرچووە، لەگەڵ پێویستییەکانی منداڵی ئەم سەردەمە ناگونجێت، ئەبێت حکومەت بەهەموو شێوەیەک ئەم توێژە پەرواێزخراوانەی کۆمەڵگە بەیاسا بپارێزێت‌و هاوکاری‌و پشتیوانییان بکات، پێویستە بەیاسا سیستەمی خێزانی جێگرەوە گەشە پێبدات، قەرز بەمجۆرە گەنجە بێکەسانە بدات یان شوێنی نیشتەچێ بوونیان بۆ دابین بکات".
ئاوێنە پڕۆژەیەکی میدیایی بەهاوبەشی لەگەڵ "قریب" بەڕێوەدەبات
ئاوێنە بۆ ماوەی دوو ساڵی داهاتوو پڕۆژەیەکی میدیایی هاوبەش بەسپۆنسەری "قەریب" بەڕێوەدەبات.
لەم پڕۆژە میدیاییەدا بایەخێکی تایبەت دەدرێت بەگەنجان‌‌و ژنان‌و پەیوەندییەکانی نێوان هەرێم‌و حکومەتی ناوەندی عێراق‌و هەڵبژاردنی کوردستان.
لەچوارچێوەی ئەم پڕۆژەیەدا، ئاوێنە بەشێوەیەکی پیشەیی کار لەسەر ئەو بابەتانە دەکات‌و چەندین راپۆرت‌و فیچەر پێشکەش بەخوێنەرو بینەرانی دەکات.
"قریب" بەرنامەیەکی هەرێمایەتییە بەسپۆنسەری ئاژانسی فەرەنسی بۆ پەرەپێدان "AFD"و لەلایەن ئاژانسی فەرەنسی بۆ گەشەپێدانی میدیایی CFI جێبەجێدەکرێت.