میدیاکان "پۆستی باڵا" بەژن نادەن

2024-08-20 545

لەکۆی ١٠٦٥ ڕۆژنامەو گۆڤارو ماڵپەری ئەلکترۆنی، ژنان تەنها خاوەن ئیمتیازی ٦٣یان هەیە

ئا: پەیام نەجمەدین

ئەمڕۆ ژمارەیەکی زۆر لەکچان‌و ژنان لەکەناڵ‌و میدیاکانی کوردستاندا وەک پێشکەشکارو بێژەر یاخود هەواڵسازو پەیامنێر دەبینرێن، بەڵام رێژەیەکی زۆر کەم لەپۆست‌و بەرپرسیارێتییە باڵاکانی ناو میدیاکان ژنن، سەبارەت بەهۆکارەکانی میدیاکاران رای جیاوازیان هەیە.

ڕۆژنامەنووس سۆما خالید، کە پێشتر وەک بێژەر لەرادێوی دەنگی گەلی كوردستان‌و جەماوەر، وەك ئامادەكاری بەرنامەش لەكەناڵی كەی ئێن ئێن كاری كردوە، ئێستا راپۆرتی هونەری ئامادە دەكات‌و لەتۆڕی كۆمەڵایەتی چالاکە، سەبارەت بەوەی بۆچی زۆربەی بەڕێوەبەری میدیاکان پیاون‌و رێژەیەکی زۆر کەم لەژنان دەبینرێن، ئاماژە بەوە دەکات کە پێدانی پۆستی باڵا بەخانمان لەمیدیایەک بۆ میدیایەکی تر جیاوازەو لەهەندێک دەزگاکانی راگەیاندن بەرپرسیاریەتی دراوە بەژنان، بەڵام بەرێژەیەکی کەم، ئەو بەئاوێنەی وت "پێموانیە دانانی بەرێوبەری گشتی میدیایەک گەر خانم بێت بۆ کارمەندی پیاو گرفت بێت، چەند وەزیرێکی ژنمان هەیەو سەرۆکی پەرلەمانمان ژن بووەو تا رادەیەکی باش بەرپرسیاریەتیان هەڵگرتووەو توانای خۆیان پیشانداوە، بۆیە دەبێت ئەمانە بەهەند وەربگرین‌و تێبگەین لەبەڕێوەبردندا ژنانیش دەتوانن ئەو ئەرکە لەئەستۆ بگرن".

وتیشی "نابێت هەموو میدیاکان بەیەک چاو سەیر بکرێن، بەڵام بەگشتی رێگری دەکرێت‌و تەنانەت لەرووی ئامادەکردن‌و پەخشکردنی راپۆرتیش جیاوازی رەگەزی هەبووە کە پیاوەکەی پێشخستووە، یان لەرووی پێدانی مۆڵەت‌و پێشکەشکردنی پرۆگرامی سیاسی‌و بەرنامەی تایبەت کە لەگەڵ سەرۆک حزبەکان رێکخراوە، جاری وا هەبووە ژنێکی تێدا نەبینراوە".

ئێستا ژنان بەڕێژەیەکی بەرچاو لەهەموو کایەکانی ژیان دەبینرێن‌و جێ پەنجیان دیارە، کەم ترافیکی سور هەیە بەشێکی ئوتومبێلە وەستاوەکنی ژن نەبن، کەم فەرمانگەو بەڕێوبەرایەتی هەیە نیوەی کارمەندەکانی ژن نەبن، ئێستا ژنان لەقوتابخانەکان مامۆستان، لەنەخۆشخانەکاندا پزیشک‌و دەرمانسازو پەرستارن، لەمۆڵ‌و بازاڕەکانیش فرۆشیارن، لەسەر شاشەکانیش دەیانبینین پێشکەشکاروبێژەرن یاخود هەواڵسازو پەیامنێرن، بەڵام رێژەیەکی زۆر کەم لەپۆست‌و بەرپرسیارێتییە باڵاکانی ناو میدیا ژنانن.

کارزان کەریم، هەواڵساز سەبارەت بەم بابەتە رای وایە لەئێستادا ژن لایەنێکی گرنگ‌و کاریگەری ناو فەزای میدیایە، ئێستا لەهەموو بەشەکانی هەر کەناڵێک کارمەندی ئافرەت بەدیدەکرێ، هەر لەپەیامنێریەوە تا پێشکەشکارو بێژەرو هەواڵسازو مۆنتێرو تەنانەت بەڕێوبەری بەش، گرنگیدانەکەش ڕووکەش نیە، بەڵکو هەوڵێکە بۆ ڕاگرتنی ئەو باڵانسە ڕەگەزیە کە لەزۆربەی کایەکانی ژیان دەبیندرێ، ئەو وتی "کاتێک لەکەناڵ‌و میدیایەکدا سەدا حەفتای کارمەندان لەڕەگەزی نێر بوون، ڕەنگە سەختبێ ئافرەتێک وەک بەرپرس ئیدارەی دۆخەکە بدات، ئەمە جگە لەوەی ئەگەر دنیای میدیا لەئاستە جیهانیەکەی جارێک سەر بەکێشەبێ، لەئاستە کوردستانیەکەی ڕەنگە دووقات ببێتەوە، ئەوە بۆ پیاوێکی ڕاگەیاندنکار جارێک قورسبێ بۆ ئافرەت قورسیەکەی زیاترە".

سەرباری هەموو ئاستەنگەکانیش، هێشتا هەندێک میدیاو دەزگای ڕاگەیاندن هەن کە ژنان بەڕێوەی دەبەن، ئەوان پێیانوایە بوونی کاری ماڵ‌و هەندێک جار نەبونی کارامەیی‌و لێهاتویی هۆکارە تا ژنان لەپۆستی باڵا نەبینرێن.

سانا کۆیی، بەڕێوەبەری دوو ڕادیۆی لۆکاڵییە لەهەولێرو جەغت لەوە دەکات کرانەوەیەک ھەیە بەڕووی ژتانداو تواناو لێھاتووییان رۆڵی ھەبووە لەوەی ژن ببێتە بەرپرس، سانا وتی "ژن ھەیە خۆی متمانەی بەتواناکانی خۆی نیە، ھەمیشە دوودڵە لەوەی چۆن کاربکات‌و سەرکەوتوو بێ، ھەم بۆ پیاوانیش قورسە لەژێر دەسەڵاتی ئافرەت کاربکەن، مەگەر ئەو پیاوانەی بەیەکسانی لەھەردوو ڕەگەز دەڕوانن، لای ئەوانە زۆر ئاساییەو بگرە زۆر ڕێزیش لەوە دەگرن دەبینن ئافرەتێک لەئاستێکی باڵادایە".

وتیشی "کێشەکە ئەوەی زۆربەی ژنان پابەندبوونێکی زۆریان هەیە، ئەرکی ماڵەوەو خێزان‌و دەرەوە قورساییەکی زۆری لەسەر ژیانیان دروستکردووە، توانای ھەڵگرتنی ئەو بەرپرسیارێتیەیان نیە یا متمانەیان بەخۆیان نیە یان ڕێگری خێزانی هەیە".

بەڵام سەڕەرای ئەوەش ژنان‌و کچانێک هەن لەهەرێمی کوردستان لەبواری میدیادا بەهۆی تواناو کارامەییانەوە بەرپرسیارێتی باڵاو گرنگیان بەدەستهێناوە.

ڕەنگین سەلام، یەکێکە لەو ژنانەو بەڕێوەبەری ڕادیۆی دەنگی نوێ-یە لەهەڵەبجە، ئەو پێیوایە بەرپرسیارێتی بەتواناو لێهاتووییەو ژنان دەبێت متمانەیان بەتوانای خۆیان بێت، ئەو وتی "زۆرجار ژنان خۆیان هۆکارن بۆ وەرنەگرتنی بەرپرسیارێتی، چونکە کارێک هەڵدەبژێرن لەدەزگاکەدا کە زوو تەواوی بکەن‌و فریای ماڵ‌و خێزان بکەون‌و کەمتر بمێننەوە لەدەرەوە، زۆر هۆکاری تری کۆمەڵایەتیش وادەکات نەیانەوێت ئەو بەرپرسیارێتیانە لەئەستۆ بگرن".

وتیشی "ژنان دەبێت ئاستی هۆشیاری‌و خوێندەواریی‌و زانستییان بەرز بکەنەوە تا بتوانن بگەنە شوێنەکانی بڕیاردان، بۆ هەر بەرپرسیارێتییەکیش پاڵپشتی خێزان گرنگە، چونکە ئەگەر خێزان پاڵپشت نەبێت ژنان ناتوانن ئەو بەرپرسیارێتییە هەڵبگرن".

ئەکادیمییەکانی بواری راگەیاندن، کلتورو حزبی بوونی میدیاکان بەهۆکاری نەبونی ژنی سەرپەرشتیار لەمیدیاکاندا دەزانن‌و پێشیانوایە میدیا نەبووەتە پیشەو پیشەسازیی.

د.پاڤێ جەمیل، مامۆستای زانکۆ ئاماژە بەوە دەکات کە زۆر جار نەبوونی ژن لەپۆستە باڵاکانی ناو میدیاکاندا پەیوەندی بەجیاکاری‌ ڕەگەزییەوە هەیە، بەو پێیەی زۆرێک لەدامەزراوە میدیاییەکان رێسایەکی نەنوسراوییان هەیە کە ڕێگری دەکات لەبەرزکردنەوەی پلەی ژنان بۆ پۆستی بەڕێوەبردن، ئەو بەئاوینەی وت "کلتور ڕەنگدانەوەی هەیە لەسەر زۆرێک لەدامەزراوەکانی کۆمەڵگە، میدیاو دامەزراوەکانیش بەدەر نین لەم کلتورە خۆ سەپێنەرە، کاتێک ژن لەپۆستە ئەکادیمییەکان‌و سەرپەرشتیارییەکان کەم بێت ئەستەمە بتوانرێت وێنە زەینیە لاوازەکە بشکێنرێت‌و ژنان وەک نمونەیەکی باڵا بتوانن خزمەت بکەن بەکۆمەڵگە".

وتیشی "ڕێژەی ئەو ژنانەی کە بڕوانامە لەناوەندە ئەکادیمییەکانی ڕاگەیاندن بەدەستدەهێنن، هەمیشە لەگەڵ ڕێژەی ئەو ژنانە ناگونجێت کە دەگەنە پۆستە باڵاکانی دامەزراوە میدیاییەکان".

هەروەها د.هەردەوان مەحمود، مامۆستای زانکۆ لەوبارەوە ئاماژە بەوە دەکات کە بەشی زۆری میدیاکان حزبن یان لەلایەن حزبەوە پاڵپشتی دەکرێن‌، ئەمەش وادەکات چانسی دانانی کەسی بەرپرس یان بەڕێوەبەری دامەزراوەکە لەسەر بنەمای لێهاتوویی‌و شارەزایی‌و توانا نەبێت چ بۆ ڕەگەزی نێر یان مێ، ئەو وتی "بەشێکی زۆری ئەو بەرپرسانەی دامەزراوەکان بەڕێوە دەبەن له‌لایەن حزبەوە دیاریدەکرێن. ئەمەش چانسی چونە پێشەوەی خانمان کەمدەکاتەوە لەوەی بەتواناکانی خۆیان بگەنە ئەو پۆستە".

وتیشی "میدیا لەکوردستان نەبوەتە پیشەو پیشەسازی تاوەکو میدیاییەکی تەواو سەربەخۆمان هەبێت، هێشتا سەرمایەدارەکان باوەڕیان بەوەبەرهێنان نییە لەکەرتی میدیاداو میدیا تا نەبێتە پیشە دەرفەتی دەرکەوتی تواناکان زۆر ئاسان نابێت، بەتایبەتی بۆ ژنان".

ئەو مامۆستایەی زانکۆ پێیوایە دەبێت شێۆازی بیرکردنەوەی کۆمەڵگە گۆڕانکاری بەسەردا بێت لەڕێگەی پەروەردەیەکی دروستەوە کە ئەو جیاکارییە جێندەریە لەمێشکی تاکەکانی کۆمەڵگە بسڕیتەوە.

بەپێی ئامارێکی سەندیکای ڕۆژنامەنوسانی کوردستان، لەکۆی ١٠٦٥ ڕۆژنامەو گۆڤارو ماڵپەری ئەلکترۆنی، ژنان تەنها خاوەن ئیمتیازی ٦٣یان هەیە، هاوکات سەرنوسەری تەنها لەسەدا حەوتی دەزگا میدیاییەکانن. لەکۆی ٧١٣ گۆڤاری تۆمارکراو تەنها ٤٢ ژن خاوەن ئیمتیازن، هەروەها ٦٥ ژنیش سەرنوسەری گۆڤارن. هەر بەپێی ئامارەکانی سەندیکا ١٠٥ ماڵپەڕی ئەلیکترۆنی تەنها ٦ ژن خاوەنی ئیمتیازن‌و ٤ ژن سەرنوسەرن.

د.نەزاکەت حسێن، سکرتێری لیژنەی داکۆکی لەڕۆژنامەنوسان لەسەندیکای رۆژنامەنوسانی کوردستان ئاماژە بەوە دەکات بەپێی ڕاپرسیەکان بەشێکی زۆری ژنان ناخرێنە پۆستە باڵاکانی میدیاکانەوە، ئەمەش جۆرێکە لەپێشێلکاریی‌و جیاکاریی بەرامبەریان دەکرێت، ئەو وتی "لەهەموو ژینگەیەکی دواکەتوودا ئافرەت بەئاسانی ناگات بەپیاوان، ئەمە لەسیاسەت‌و ڕۆژنامەنووسی‌و بواری ئابوری‌و کۆمەڵایەتیشدا بەرجەستەدەبێت‌و هەمیشە پیاوان باڵادەست دەبن".

وتیشی "کلتوری کۆمەڵگە تا ئێستاش قبوڵی نیەو ڕێگەنادات ئافرەت بچێتە ناو هەندێک ناوەندەوە، کە دەڵێم کلتوری کۆمەڵگە مەبەستم خێزان یان دەزگاکە نییە، بەڵکو ئەو کلتورەیە پانتایی بیرکردنەوەی هەموومانی داگیرکردووە، ژنمان هەیە ڕەخنە لەو ژنانە دەگرێت دەچنە بواری ڕۆژنامەنوسیەوە، ئەمەش وایکردوە ئافرەتان کەمتر بچنە پۆستی بڕیاردان‌و پیاوانیش کەمتر بڕوایان بەتوانای ئافرەت بێت‌".