کوردستان: ساڵ بەساڵ رێژەی بەکارهێنەرو بازرگانی مادەی هۆشبەر لەزیادبووندایە

2024-05-26 1535

ئێستا عێراق‌و هەرێمی کوردستان بوونەتە ناوەندی بەکارهێنان‌و گواستنەوەی ماددەی هۆشبەر لەئێران‌و ئەفغانستانەوە بۆ تەواوی جیهان

ئا: تەرزە عەبدوڵا

ساڵ بەساڵ رێژەی بەکارهێنەرو بازرگانانی مادەی هۆشبەر لەهەرێمی کوردستان لەزیاتدبووندایە، بەپێی لێدوانی بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئاسایش بۆ ئاوێنە "لەماوەی ٤ مانگی سەرەتای ئەمساڵدا ٩٨٥ بەکارهێنەرو بازرگانی مادەی هۆشبەر دەستگیرکراون.

نەریمان (ناوێکی خوازراوە)، پیاوێکی تەمەنی ٢٧ ساڵانە، ماوەی شەش مانگە لەگرتووخانەی چاکسازی گەورانی سلێمانییە بەندکراوە، ئەمە سێیەم جارییەتی بەهۆی بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەرەوە دەخرێتە زیندان‌و ئەمجارە سزای دوو ساڵی بەسەردا سەپێنراوە.

نەریمان، بەپێی گێڕانەوەی خۆی لەڕێی هاوڕێی خراپەوە ماوەی هەشت ساڵە تووشی بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەر بووەو ئەم ئالوودەبوونەش بووەتە مایەی ماڵوێرانی خۆی‌و خێزانەکەی، ئێستا دوو منداڵەکەی لەخانەی بێسەرپەرشتانی سلێمانین‌و بەهۆی توندوتیژییەوە بەرامبەر بەهاوسەرو منداڵەکانی لەبەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان، دۆسیەی هەیە.

نەریمان بەکارهێنەری جۆری کریستاڵی ماددەی هۆشبەرە، کە یەکێکە لەجۆرە بەربڵاوەکانی ماددەی هۆشبەر لەهەرێمی کوردستان. نەریمان یەکێکە لەهەزاران گەنجی بەکارهێنەری مادەی هۆشبەر کە ساڵ بەساڵ ژمارەیان لەزیادبووندایە، بەمەرجێک لەساڵانی رابردوودا، هەرێمی کوردستان‌و عێراق بەیەکێک لەپاکترین وڵاتەکانی جیهان دەژمێردران بەهۆی کەمی رێژەی بەکارهێنەرانی ماددەی هۆشبەرەوە، بەڵام ئێستا عێراق، بەهەرێمی کوردستانیشەوە بوونەتە ناوەندێکی گرنگی بەکارهێنان‌و گواستنەوەی ماددەی هۆشبەر لەئێران‌و ئەفغانستانەوە بۆ تەواوی جیهان.

لەچوار مانگی سەرەتای ئەمساڵدا لەهەولێرو دهۆک ٥٨٠ کەس دەستگیرکراون

ئامارەکان مەترسیدارن

بەپێی ئەو ئامارانەی (ئاوێنە) لەبەڕێوەبەرایەتی گشتی ئاسایش - هەولێر پێیدراوە، ساڵی ٢٠٢٣ لەهەولێرو دهۆک دوو هەزارو ٤٨٢ تۆمەتبار بەماددەی هۆشبەر دەستگیرکراون، کە هەزارو ٧٠ کەسیان بازرگان بوون، هەزارو ٤١٢ کەسیان بەکارهێنەر بوون، هەروەها بڕی دوو هەزارو ٣٤٣ کیلۆگرام حەبی هۆشبەر لەجۆری کیپتاگۆن‌و لیگزس دەستی بەسەردا گیراوە، ئەمە جگە لەدەستبەسەرداگرتنی بڕی شەش هەزارو ٢٣٦ حەبی هۆشبەری پزیشکی‌و بڕی ٤٨٢ کیلۆو ١٢٦ گرام لەماددەی هۆشبەری جۆراوجۆر.

ساڵی ٢٠٢٣ لەپارێزگای سلێمانی، هەزارو ٧١ کەس بەتۆمەتی کڕین‌و فرۆشتن‌و بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەر دەستگیرکراون، کە ٣٨٩ کیلۆگرام ماددەی هۆشبەری جۆراوجۆر دەستی بەسەردا گیراوە.

لەچوار مانگی سەرەتای ئەمساڵدا لەهەولێرو دهۆک ٥٨٠ کەس دەستگیرکراون، کە ٣٢٨ کەسیان بازرگان بوون، ٢٥٢ بەکارهێنەر بووە، دەستگیراوە بەسەر ٧٦ کیلۆو ٤٨٩ گرام ماددەی هۆشبەری جۆراوجۆرو هەزارو ٨٨٥ شیت لەحەبی هۆشبەری پزیشکی.

لە سلێمانی تا کۆتایی مانگی چواری ئەمساڵ ٤٠٥ کەس لەبازرگان‌و بەکارهێنەری ماددەی هۆشبەر دەستگیرکراون، کە ڕێژەی بەکارهێنەرو بازرگان نیو بەنیوە.

ئیحسان عەبدولڕەحمان، بەڕێوەبەری گشتی چاکسازییەکانی هەرێمی کوردستان لەلێدوانێکدا بە (ئاوێنە)ی ڕاگەیاند "٢٠%ی ئەوانەی لەچاکسازییەکانی هەرێمی کوردستانن بەهۆی ماددەی هۆشبەرەوەیە، تا سەرەتای مانگی چواری ئەمساڵ لەکۆی پێنج هەزارو ٣٢٠ سزادراو، هەزارو ٢١٤یان ماددەی هۆشبەر بووە".

ئەمە جگە لەوەی چەند هەفتەیەک لەمەوبەر، هێزێکی هاوبەشی ئاسایشی نیشتمانی عێراق‌و دەزگا ئەمنییەکانی سلێمانی لەگوندی ئاوباری نزیک قەزای دەربەندیخان دەستیان بەسەر کارگەیەکی مادەی هۆشبەردا گرت، کە بەنهێنی کریستاڵی بەرهەمدەهێناو رەوانەی وڵاتان‌و ناوچەکانی دیکەی عێراق دەکرا.

لەهەرێمی کوردستان ئامارەکانی دەستگیرکردنی تۆمەتباران بەماددەی هۆشبەر لەچوار ساڵی ڕابردوودا ترسناکە، ساڵ دوای ساڵ ئامارەکان بەشێوەیەکی نائاسایی بەرزدەبنەوە.

حکومەتی هەرێمی کوردستان لەمانگی تەمموزی ساڵی ٢٠٢٢ کۆمەڵێک ئاماری لەبارەی ماددەی هۆشبەرەوە بڵاوکردەوە، بەپێی ئامارەکە لەماوەی ساڵی ٢٠١٩ تا مانگی حەوتی ٢٠٢٢دا دەست بەسەر هەزارو ٢٠٠ کیلۆ ماددەی هۆشبەردا گیراوە، پێنج هەزارو ٤١٩ تۆمەتباریش بەماددەی هۆشبەر دەستگیرکراون.

ساڵی ٢٠١٩دا، هەزارو ١٨٢ تۆمەتبار، دەست بەسەر ١٥٣ کیلۆو ٩١٢ گرام ماددەی هۆشبەر لەجۆرەکانی کریستاڵ، هیرۆیین، جامایکا، حەشیش، تلیاک، ماریجواناو کیتامین گیراوە. دەرمانی پزیشكی هۆشبه‌ر لەساڵی ٢٠١٩ تا ناوەڕاستی ٢٠٢٢ دا بڕی ٥٩ هەزار و ٦٠٩ شیت‌و ١٣٦ پاکەت دەستی بەسەردا گیراوە.

ساڵی ٢٠٢٠، هەزار٠ ٢٩٥ تۆمەتبار، بڕی ٥٥٥ کیلۆو ٧٤٩ گرام ماددەی هۆشبەر دەست یبەسەرداگیراوە، کە کریستاڵ، هیرۆیین، جامایکا، حەشیش، تلیاک بوون.

ساڵی ٢٠٢١، هەزارو ٩٤٣ تۆمەتبار، بڕی ٣٧٤ کیلۆو ٧٢٩ گرام لەماددەی هۆشبەر لەجۆرەکانی کریستاڵ، هیرۆیین، جامایکا، حەشیش، ماریجوانا، تلیاک‌و توتنی هیندی تۆباکۆ تێکەڵ بەحەشیش بووە.

کۆی گشتی ساڵی ٢٠٢٢ لەهەولێرو دهۆک ژمارەی دەستگیرکراوان بۆ دوو هەزارو ١٠٣ کەس زیادیکردووە، زیاتر لە ٢٠١ کیلۆگرام ماددەی هۆشبەر دەستیبەسەرداگیراوە. لە سلێمانیش ٤٠٨ کەس دەستگیرکراون، کە پێکهاتوون لە ٨٠ بازرگان، ٣٢٨ بەکارهێنەر، لەوانە ٥١ کەسیان بیانین، ٣٥٧ کەسیشیان کورد بوون، پێنج کیلۆگرام تلیاک، ٣٦ کیلۆگرام حەشیش، ٣٧٣ کیلۆ شیشە، شەش کیلۆ هیرۆین، ٦٢٥ هەزارو ٥٠٠ دەنک حەپی ترامادۆڵ دەستیان بەسەرداگیراوە.

هاوکات بەپێی ئامارە فەرمییەکانی عێراق، لەساڵی رابردوودا زیاتر لە ١٠ هەزار بەکارهێنەرو بازرگانی ماددە هۆشبەر حوکمی زیندانیکردنیان بەسەردا سەپێنراوە، ئەمەش وایکردووە وەزارەتی دادی عێراق بڕیار بدات زیندانی ناوەندی بەغدا (ئەبو غرێب) تایبەت بکرێت بەبەکارهێنەران، بارزگانان‌و هەر کەس بەپێی یاسای ماددەی هۆشبەر زیندانی کرابێت.

سوتاندنی بڕی ٥ تەن‌و ٩٠٠ کیلۆ مادەی هۆشبەر لەلایەن دەسەڵاتدارانی عێراقەوە

هەوڵەکانی بۆ ڕێگری لە بڵاوبوونەوەی ماددەی هۆشبەر

عەقید سەلام عبدالخالق، بەرێوەبەری ڕاگەیاندن‌و پەیوەندییە گشتیەکانی دەزگای ئاسایشی هەرێم بە(ئاوێنە)ی ڕاگەیاند، زۆرینەی ئەو ماددە هۆشبەرانەی کە دەستیان بەسەردا دەگیرێت لەجۆری کریستاڵن، کە ئاسایش‌و دەزگا ئەمنییەکانی عێراق ئۆپراسیۆنی هاوبەشیان هەیەو ڕێگریدەکەن لەتەشەنەسەندنی بڵاوبوونەوە و بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەر، ئەو وتی "سەرباری ئەوەی بازرگانەکان بەردەوام ڕێگای جیاواز بۆ شاردنەوەی ماددەکە دەگرنەبەر، بەڵام ئەمساڵ هەوڵەکانمان بۆ ڕێگری لەبڵاوبوونەوەی ماددەی هۆشبەر چڕتر کردووەتەوە، لەسنوورەکانەوە ئامێری سۆنەرو چاودێری ورد هەیە، جیا لەکورد لەنەتەوەکانی دیکەش تۆمەتبارمان دەستگیر کردووە".

وتیشی "کەسی وا هەبووە، کە پێنج جار دەستگیکراوە، بەڵام ئەوەی زۆر پێویستە بوونی ناوەندێکی شیانەوەیە، کە چارەسەری دەروونی‌و پزیشکی بۆ کەسانی تووشبوو بکات، تا چارەسەر وەربگرنەوەو بگەڕێنەوە ناو کۆمەڵگا، لەبەرئەوەی ئالودەبوون بەماددەی هۆشبەر وازهێنانی کەمێک قورسەو پێویستی بەئیرادەی بەهێزە".

"دایکی تاوانەکان"

نەقیب ئەرکان، لە بەڕێوەبەرایەتی گشتی نەهێشتنی ماددە هۆشبەرەکان لە بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئاسایش – هەولێر بە(ئاوێنە)ی ڕاگەیاند "لەچوار مانگی ڕابردوودا هەوڵەکان بۆ ڕێگری لەماددەی هۆشبەر چڕکراونەتەوە، ئێستا دەستکەوتنی ماددەی هۆشبەر زەحمەتە، هەرێمی کوردستان بەپاکترین بەشی ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دادەنرێت لەنەبوونی ماددەی هۆشبەردا، لەکاتێکدا پێشتر هەرێمی کوردستان ببوە ناوەندی گواستنەوەی ماددەی هۆشبەر بۆ جیهان، ئێستا بەهۆی هەوڵەکانی ئاسایش بازرگانەکان شوێنی دیکەی دەرەوەی هەرێم بۆ ترانزێتی ماددەی هۆشبەر دەدزۆنەوە، زۆرینەی ئەو ماددانەی دەهێنرێنە هەرێمی کوردستانیش لەوڵاتانی ئێران‌و سوریاوەیە".

نەقیب ئەرکان، باس لەزیانە گەورەکانی بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەردەکات‌و بە"دایکی تاوانەکان" ناوی دەبات، کە کەسی بەکارهێنەر هەموو ژیانی دەبێتە ماددەی هۆشبەر، ئەو وتی "کەیس هەیە بەهۆی بەکارهێنانی مادەی هۆشبەرەوە شەرەف‌و کەسایەتی داناوە، دەستدرێژی کردووە یاخود ڕێگای داوە دەستدرێژی بکرێتە سەر تەنها بۆ دەستکەوتنی ماددەی هۆشبەر، ٩٠% ئەو کەسانەی ئالودەبوون لەڕێگای هاوڕێکانیانەوە بووە".

وتیشی "زۆر گرنگە کە هاوڵاتیان نیشانە سەرەتاییەکانی کەسانی ئاڵودەبوو بناسنەوە، لەوانە نەخەوتن بۆ ماوەی دوورو درێژ، بەردەوام داواکاری پارەی زۆر، خۆ ئیهمالکردن‌و ناڕێکی جلوبەرگ، گۆڕانی ڕەنگی سپێنەی چاو بۆ سوور بەهۆی نەخەوتنەوە، تووڕەبوون، گۆڕانی کەسایەتی‌و گۆڕان بۆ کەسێکی توندڕەوو دڕەندە".

وەک ئاسایش ڕۆژانە ڕووبەڕووی کەسانی ئاڵودەبووی ماددەی هۆشبەردەبنەوە، ڕووداوی جیاواز و سەرنجڕاکێش دەبینن، نەقیب ئەرکان کەسی بینیووە کە شەش جار دەستگیرکراوەتەوە، هەموو خەیاڵی ئەو کەسانە دەبێتە ماددەی هۆشبەر، هەیە پارەی شیری منداڵەکەی بردووە بۆ کڕینی ماددەی هۆشبەر، کەس هەبووە خاوەنی کۆمپانیاو چەندین خانوو بووە، بەڵام ئێستا مایەپووچ بووە.

ئاماژە بۆ خەمخۆری دایکوباوکەکان دەکات، کە زۆرجار منداڵەکانیان دەهێنن کە ئاڵودەی ماددەی هۆشبەربوون، جیا لەئۆپەراسیۆنەکانیان بۆ دەستگیرکردنی تۆمەتباران، لەناوەندەکانی خوێندن بەردەوام سیمیناریان بۆ هۆشیارکردنەوە هەیە، لەکافتریاو ڕێستۆرانتەکان بەردەوام بەدواداچوون بۆ ڕێگری لەهەر ئەگەرێکی بڵاوبوونەوە دەکەن.

هەموو تەمەنەکان ئالوودەبوویان تێدایە، بەڵام زۆرینەیان گەنجەکانن‌و تەمەنیان لەنێوان ١٨ بۆ ٣٥ ساڵە

"زیندان بۆ بەکارهێنەر چارەسەر نییە"

عەمید جەلال ئەمین بەگ، بەڕێوەبەری پێشووی نەهێشتی ماددە هۆشبەرەكان لە بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی پارێزگای سلێمانی بووە، ئەزموونی چەندین ساڵەی لەگەڵ بازرگانان‌و بەکارهێنەرانی ماددەی هۆشبەردا هەیە، بە(ئاوێنە)ی ڕایگەیاند زیاتر لەبەکارهێنەر، بازرگان لەهەرێمی کوردستان هەیە، کە زۆرینەیان خەڵکی دەرەوەی وڵاتن، چەندین چالاکییان لەگەڵ هێزە ئەمنییەکانی وڵاتانی دەرەوەدا ئەنجامداوە، لەگەڵ هێزە ئەمنییەکانی ئەڵمانیادا ٣٠ کیلۆ ماددەی هۆشبەریان لەمەکینەی دروومانی جلوبەرگدا دەستبەسەرداگرتووە، کە لە هەرێمی کوردستانەوە گەیاندرابووە ئەڵمانیا، ئەو وتی "ئێمەش لەساڵانی ڕابردوودا کارگەمان گرتووە، بازرگانانی ماددە هۆشبەرەکان تموحێکی زۆریان هەیە، من ناڵێم بەقەدەر نەوت، بەڵام داهاتێکی زەبەلاحی هەیە، بۆیە خەڵکانێک دەیانەوێت ئەو بازرگانییە بکەن، ئاسایش ئێستا دەورێکی باڵای هەیە، ئێستا لەئاسایش ڕازیم، بەڵام دەبێت حکومەت زۆر زیاتر هەوڵبدات بۆ هۆشیارکردنەوەی هاوڵاتیان، بەڵام هۆشیارییەکان کەمن، تەنها جار جار لە تەلەفیزۆنەکان چالاکی هۆشیارکردنەوە دەبینم".

بەپێی ئەزموونی عەمید جەلال، ماددە هۆشبەرەکان نرخێکی زۆر گرانیان نییە، بەڵکو لەئەنجامی دەستاودەستکردندا گران دەبێت، کاتێک بەکارهێنەر زۆربێت ئیتر بازرگانیش زۆردەبێت، بەکارهێنەر ئەگەر گرامێک نەک ١٠٠ دۆلار ئەگەر بە ٥٠٠ دۆلاریش بێت هەر ماددەکەی دەوێت، ئەو باس لەئەزموونی خۆی لەگەڵ کەیسەکان دەکات، کە چەندین خێزانی بینووە لەدادگاکان بەهۆی ماددەی هۆشبەرەوە جیابوونەتەوە، عەمید جەلال وتی "ئێستا پیاو هەیە ژنەکەی فێری ماددەی هۆشبەر دەکات تا نەچێت شکاتی لێبکات، ژن یاخود پیاو دەستگیرکراوە، کە لەجەستەیاندا ماددەی هۆشبەریان شاردووەتەوە، تەنها کورد نا، عەرەب‌و فارس‌و نەتەوەکانی دیکەش، کە سۆنەریان بۆ کراوە لەسکیاندا بووە، لەویلی تایەی ئۆتۆمبێل چوار کیلۆ ماددەی هۆشبەر شاردراوەتەوە. لەدینەمۆی سەلاجەدا ١٨ کیلۆو نیو ماددەی هۆشبەرمان گرتووە، بەرگە پشتی‌و فەرشمان گرتووە، کە گەرمی دەکەیت‌و ماددە هۆشبەرەکە دەچۆڕێتەوە، پیاو هەبووە هەموو شتی ماڵەکەی فرۆشتووە بۆ مادەی هۆشبەر".

عەمید جەلال پێی وایە زیندان چارەسەر نییە بۆ بەکارهێنەرانی ماددەی هۆشبەر، "کەسێک دەگریت خێزانەکە هەمووی سەرگەردان دەبێت، زیندان بۆ بەکارهێنەر چارەسەر نییە، چونکە پاش زیندانییەکە دووبارە دەچێتەوە و بەکاریدەهێنێتەوە، بەڵکو پێویستی بەخولی راهێنانەوەو دوورخستنەوەیانە لەمادەی هۆشبەر".

"زۆرینەی ئاڵودەبووان گەنجانن"

یادگار ئیسماعیل، لێپرسراوی هۆبەی توێژەرانی چاکسازی گەورانی سلێمانی، ساڵی ٢٠١٢ لەچاکسازی گەورانی سلێمانی دامەزراوە، ئەوکاتەی دامەزراوە ٦٠ بۆ ٧٠ کەسیان لا هەبووە کە بەهۆی ماددەی هۆشبەرەوە سزادراون، بەڵام ئێستا لەچاکسازییەکەدا نزیکەی ٤٦٠ کەیسی ماددەی هۆشبەریان هەیە، کە چوار یەکی سەرجەم سزادراوەکان دەکات، هاوکات ئێستا بەکارهێنەرەکانیش زیادی کردووە، کە نزیکی ٣٠٠ کەسیان بەکارهێنەرن.

یادگار ئاماژە بەوە دەکات، لەگەڵ هاتنەناوەوەی کەسی سزادراو بۆ چاکسازییەکان فۆڕمێکی بەسەرجەم وردەکارییەکانەوە بۆ پڕدەکرێتەوە، بەشداری لە"سەنتەری ڕاهێنانەوەی ئاڵودەبوانی ماددەی هۆشبەر" پێدەکرێت، کە بەهاوکاری ڕێکخراوی وچان پڕۆگرامێکی کەنەدی بۆ چارەسەری ئاڵودەبوان پەیڕەودەکرێت، ماوەی زیاتر لەسێ مانگ دەخایەنێت، دوای کاتی پڕۆگرامەکەش بەخوێندن، پیشەو فێرکارییەوە سزادراوەکان سەرقاڵ دەکرێن، تا کاتی بەتاڵیان بۆ بیرکردنەوە لەماددە هۆشبەرەکە نەبێت.

ئەو ئەوە رووندەکاتەوە کە بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەر شەش ئاستی هەیە، خۆپاراستن، تاقیکردنەوە زۆربەی لەگەڵ هاوڕێیان، بەکارهێنان لەبۆنەو ئاهەنگەکان، بەکارهێنان وەک خووپێوەگرتن لەکافتریاو شوێنە گشتییەکان، خراپ بەکارهێنان‌و ئالوودەبوون کە قۆناغەکانی کۆتایین، زۆرینەی بەم شێوەیە تووشی ماددەکە دەبن، لەگەڵ ئاڵودەبوونیشیان تووشی کێشەی کۆمەڵایەتی دەبن، ئەنجامدانی تووندوتیژی، شەڕ لەگەڵ خێزان، حاشاکردن لێیان لەلایەن خێزانەکانیان‌و چەندین کێشەی تر.

یادگار وتی "ئەوانەی کە دەهێنرێنە چاکسازی گەوران دوو بەشن، هەندێکیان بەتایبەتی ئەوانەی یەکەمجاریانە زۆر بۆیان گرنگە خۆیان چارەسەر بکەن‌و نەگەڕێنەوە سەری، هەندێکیشیان تەنها دەیانەوێت ماوەی سزاکەیان تەواو ببێت‌و بچنەوە سەر بەکارهێنانی ماددەکە".

بەپێی وتەکانی ئەو توێژەرە کۆمەڵایەتییە، هەموو تەمەنەکان ئالوودەبوویان تێدایە، بەڵام زۆرینەیان گەنجەکانن‌و تەمەنیان لەنێوان ١٨ بۆ ٣٥ ساڵە.

کاتێک بەکارهێنەر زۆربێت ئیتر بازرگانیش زۆردەبێت

"دەبێت ئیرادە بۆ ڕزگاربوون لە ماددەی هۆشبەر هەبێت"

ڕێکخراوی وچان، ماوەی هەشت ساڵە لەچاکسازی گەورانی سلێمانی سەرقاڵی جێبەجێکردنی پڕۆگرامێکە بۆ چارەسەری ئالوودەبووانی ماددەی هۆشبەر، بۆ هەر گروپێکی ١٠ بۆ ١٣ کەسی ماوەی چوار مانگ تەرخاندەکات، ڕاهێنان‌و ڕێنماییە دەروونییەکانی پێدەدات کە چۆن بتوانێت کەسی ئالوودەبوو دوای تەواوکردنی ماوەی سزاکەی نەگەڕێتەوە سەر بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکە.

سەروەر کەریم، چارەسازی دەروونییە لەڕێکخراوەکە باس لەدۆخی چارەخوازانی ئالوودەبووی ماددەی هۆشبەر دەکات، کە بەهۆی پەیوەندی ڕاستەوخۆی ماددە هۆشبەرەکان بەمێشک‌و یادەوەرییەوە، بۆیە ئەگەری گەڕانەوەی کەسانی ئالوودەبوو پاش چارەسەریش بەماددەی هۆشبەر هەیە، بۆیە لەپڕۆگرامە چوار مانگییەکەیاندا جەخت لەناسینەوەی دۆخی مەترسیدار لەلایەن کەسی چارەخوازەوە دەکەن، تا لەو هاوڕێیانە، شوێن‌و کەلوپەلانە نزیک نەبێتەوە کە یادەوەری بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکەی لەگەڵیان هەیە.

بەپێی وتەکانی ئەو چارەسازە، زۆرینەی ئەوانەی ئالوودەبووی ماددەی هۆشبەرن خەڵکانی ئەو شوێنانەن کە سنووریان لەگەڵ ئێرانە، تەمەنیان لەنێوان ١٨ بۆ ٣٠ ساڵیدایە، بەهۆی ئاڵودەبوونەوە کێشەی کۆمەڵایەتی، دەروونی و ئابووریان بۆ دروستدەبێت، لەبەر ئەوەی ماددە هۆشبەرەکان بەتایبەت کریستاڵ کە لە هەرێمی کوردستان زۆرە پەیوەندییەکی ڕاستەوخۆی بە مێشکەوە هەیە، لە یەکەمجاری بەکارهێناندا لە هەر دوو کەسێک کەسێکیان ڕاستەوخۆ ئاڵودەی دەبێت، بۆیە لەڕێکخراوەکە کەسانی ئاڵودەبوو وەک نەخۆش مامەڵەیان لەگەڵ دەکرێت.

بوونی سەنتەرێکی چارەسەر بە ڕێگایەک بۆ کۆنتڕۆڵکردنی بڵاوبوونەوەی زیاتری ماددەی هۆشبەر دەزانێت، بەڵام ئەو وتی "ڕاستە خێزانەکان دەیانەوێت منداڵەکانیان ڕزگاریان ببێت، بەڵام دەبێت زیاتر لەخێزان کەسەکە خۆی وەک نەخۆش ببینێت، ئالوودەبوون بەکێشە سەیر بکات، ئیرادەو بڕیاری بۆ وازهێنان لەماددەی هۆشبەر هەبێت".