لە ماوەی پێشوودا کۆمەڵێک دۆست و برادەر گلەیی ئەوەیان  لێدەکردم، کە من باسی شۆڕشگێرانی ئەمریکای لاتین و ئاسیا و ئەوروپام کردووە، کەمتر باسی شۆڕشگێرانی کوردم کردووە. هەرچەندە  کەم یان زۆر باسی هەندێک شۆڕشگێر و کەسایەتی کوردیشم کردووە. 
گەر سەیری  مێژووی کوردستان  بکەین، پڕیەتی لە چیرۆکی جۆراجۆری   گیانفیدایی و خۆبەخشیی، سەدان کەسانی ئازا و جوامێرمان هەبووە کە رۆڵی بەرچاویان لە خزمەتکردنی گەل و نیشتمان گێراوە، لێ بەداخەوە   لەلایەکەوە بە حوکمی ئەوەی ئێمە گەلێکی داگیرکراو بووین، زۆرێک لەو چیرۆکانە  لەناوچوون، لەلایەکی تریشەوە خۆشمان کەمتەرخەم بووین لە فەرامۆشکردنی ئەو چیرۆکە مەزنانە. دیارە لە کوردستاندا خەڵکانێکی قارەمانی زۆرمان هەیە، کەهەر یەکەکیان خاوەنی چیرۆکی جوانن، لێ بەداخەوە باس ناکرێن. ئەمەش تاڕادەیەکی زۆر میدیاکان و کەمێکیش نووسەران رۆڵیان هەبووە، کە ئەم چیرۆکانە بۆ نەوەی نوێ باس ناکەن، تاوەکو ئاگاداری مێژوویان بن.
بەهەرحاڵ ئەمجارەیان پێمخۆشە باسی چیرۆکی  پێشمەرگەیەکی قارەمان و ئازای ناوچەی هەورامان بکەم کە ئەویش شەهید ( بەرزان محەمەد سان ئەحمەد هەورامییە). دیارە لە ناوچەی هەوراماندا سەدان پێشمەرگەی قارەمان و جوامێر و ئازامان هەبووە، کە نموونەی خۆڕاگریی و گیانفیدایی بوون، شەهید بەرزانیش یەکێکە لەو پێشمەرگە قارەمانانەی  هەورامان، کە نموونەی ئازایەتیی و جوامێریی گەورە بووە.  هەمیشە چیرۆکی ئەم پێشمەرگەیە  بۆ ماوەیەکی زۆر مایەی سەرنج و تێڕامانم بوو. ئەوەش لەبەر کۆمەڵێک هۆکار.  بۆ من کاتێک بمەوێت هەڵسەنگاندن بۆ کەسایەتی کەسێک بکەم دوو خاڵ زۆر گرنگن لە لام، یەکەمیان: ئایا هەڵوێستی ئەو کەسە لەسەردەمی رژێمی سەدامدا چۆن بووە، لەگەڵ رژێم بووە یان دژ بووە. دووەمیان: ئایا لە سایەی حکومەتی هەرێمدا بەشداربووە لە گەندەڵی یان نا.  گەر کەسێک لەسایەی رژێمی بەعسدا دژی ئەو ڕژێمە بووبێت، ئەوە مایەی ڕێزە لەلام، هەروەها گەر کەسێکیش بەشداری گەندەڵی کردبێت، ئەوە بۆ من هیچی لە خیانەت کەمتر نییە. 
 بەهەرحاڵ کاتێک سەیری مێژووی ئەم شەهیدە قارەمانەم کرد، مایەی رێز و تەقدیر بوو لە لام، ئەوەش لەبەر کۆمەڵێک هەڵوێستی جوامێر و مەردانەی کە لە ژیانیدا بەرامبەر خاک و گەلەکەی هەیبووە.  لێرەدا هەوڵ دەدەم بە کورتی باسی چیرۆکی ئەم شەهیدە بکەم، کە بە راستی مایەی رێز و تێڕامانە. 

رۆحێکی ئازاد و ئازا
هەمیشە لەناو  کۆمەڵگادا چەند کەسانێک خاوەنی تایبەتمەندییەک دەبن، کە لەوانی تردا نییە، ئەمانە دوای مێگەل ناکەون و  بە تەنها رێدەکەن و خاوەنی رۆحێکی ئازادن، کە لەوانی تردا ئەم رۆحە نییە. دیارە لە فکرو فەلسەفەدا نیتچە زۆر کاری لەسەر ئەمجۆرە کەسانە کردووەو ئەمانەی بە سوپەرمان وەسف کردووە، ئەلبێرت کامۆش بە مرۆڤی یاخی  و  ئەریک فرۆمیش بە ژیاندۆست وەسفیکردوون.  لە ئەدەبیشدا دۆستۆیڤسکی لە رۆمانەکانی " شەیتانەکان و برایانی کارامازۆف" دا بە " مرۆڤی باڵا" وەسفیکردوون. ئەم جۆرە کەسانە جگە لەوەی خاوەنی رۆحێکی ئازادن، توانایەکی گەورەی ئازایەتیی و جوامێریشیان هەیە، کە لە کەسانی تردا نییە. دیارە لەناو هەموو کۆمەڵگەیەکدا ئەمجۆرە کەسانە بوونیان هەیە، لە کوردستانیشدا لەمجۆرە کەسانەمان هەیە. 
شەهید بەرزان لە ساڵی 1959 لە تەوێڵە لە بنەماڵەیەکی ناسراو لەدایک بووەو باوکی سەرۆک شارەوانی تەوێڵە بووە. لەسەردەمی لاوێتیدا  ئاشنا بووە بە فکری چەپ و کۆمۆنیستی ، ئەمەش کاریگەری گەورەی لەسەر کەسایەتی کردووە.دیارە لە تەوێڵەدا فکری چەپ و کۆمۆنیستی زۆر باووبوە، بەتایبەتی لە سەدەی پێشوودا، چونکە حزبی شیوعی ئەندام و هەوادارێکی زۆری هەبوون، ئەمەش کاریگەری هەبووە لە بڵاوبوونەوەی فکری چەپ لەم ناوچەیدا. 
زاڵبوونی فکری چەپ
شەهید بەرزان لەسەرەتای لاوێتیدا باوەڕی تەواوی بە فکری چەپ و کۆمۆنیست و پێشكەوتنخوازی بووە، پاش ماوەیەکیش پەیوەندی بە ڕێکخستنەکانی حزبی شیوعییەوە دەکات و دواتریش چەکی شۆڕش دەکاتە شانیی و دەبێتە پێشمەرگە لە ریزەکانی ئەو حزبە. هەتاوەکو ساڵی 1980 لەگەڵیان دەبێت. هەرچەندە ئەو لەحزبایەتیشدا زیاتر رۆحێکی ئازادی هەبووەو بەرگری لە سەربەخۆیی فکریی و سیاسی خۆی کردووە، ئەمەش بۆ ئەندامی حزبی کوردی، شتێکی نامۆیە.

بەشداریکردن لە شۆڕشی ئێران
شۆڕشی ئێران یەکێکە لە شۆڕشە مەزنەکانی سەدەی بیستەم، زوڵم و زۆری رژێمی شای ئێران، مایەی بێزاری بووە  لە لای زۆربەی گەلانی ناوچەکە، کوردیش لە هەموو گەلانی تر زەرەرمەندبوون لەم رژێمە. 
بۆ  شەهید بەرزان کوردستان یەک بووە، دوژمنیش تەنها داگیرکەرانی کوردستان بووە، هەربۆیە لە هەرشوێن و کونجێکی ئەم کوردستانەدا، شۆڕش بووبێت، ئەو چەکی شۆڕشی لەشان کردووە، گیانی خۆی خستۆتە بەردەم فیشەکی دوژمنان. هەربۆیە  بەشێوەیەکی سەربەخۆ و بێ گوێدانە ئینتمای حزبی و سیاسی، بەشداری لە شۆرشی ئێران دەکات  بۆ رزگارکردنی شار و شارۆچکە کوردییەکان. دواتریش کاتێک ساڵی   1982 هێرشی بەربڵاوی سووپای ئێران  بۆسەر ناوچەکە دەستپێدەکات، دووبارە چەکی شۆڕش دەکاتەوە شانی و بەشداری داستانی بەرەنگاری دەکات بەتایبەتی لەناوچەی هەوراماندا. ئەمەش خاڵێکی  گەشی  تری شەهید بەرزانە.
پێشمەرگایەتی لەگەڵ یەکێتی نیشتمانی کوردستان
دواتر دەگەڕێتەوە بۆ کوردستان ماوەیەک لە یەکێک لە گوندەکانی دادەنیشێت. پاشان پەیوەندی بە ریزەکانی کۆمەڵەی رەنجدەرانی کوردستانەوە دەکات، کە لەوکاتەدا بەهێزترین رێکخراوی چەپی کوردستان بووە، لە ساڵی1983 ەوە تا ساڵی 1985 وەکو ئەندامێکی چالاک کار دەکات. پاشان ساڵی1985  دووبارە چەکی شۆڕش دەکاتەوە شانی و دەبێتە پێشمەرگە لە ریزەکانی کۆمەڵە و بەشداری زۆربەی جەنگ و داستانە نەمرەکانی هێزی پێشمەرگەی کوردستان دەکات. ئەمەش خاڵێکی گەشاوەی ژیانی ئەم شەهیدە قارەمانەیە، چونکە پێشمەرگایەتی لەوکاتەدا، هەڵوێستێکی مەزن و مەرد و گەورە بووە. 
بەشداری لە راپەڕین 
وێستگەیەکی گرنگی تری ژیانی شەهید بەرزان، بەشدارییکردنە لە راپەرینە مەزنەکەی ساڵی 1991.لە کاتێکدا خەڵکانێک راپەڕینیان وەکو دەرفەت و هەل دەبینی بۆ دزیی و تاڵانی، بەڵام  ئەو وەکو پێشمەرگەیەک بەشداری رزگارکردنی زۆربەی شاروشارۆچکەکانی کوردستانی کردووە بەتایبەتی ناوچەی هەورامان و هەڵەبجە و دواترتیش سلێمانی. پاشان بەشداری لە داستانی  رزگاریکردنی شاری کەرکووک کردووە. هەروەها بەشداریشی لە هەڵمەتی رزگارکردنی  کفریی و کۆڵەجۆ و بەرگریکردن لێیان کردووە و هەتاوەکو کۆتایی  لەگەڵ هێزی پێشمەرگە و خەڵکی ئەو ناوچەیە ماوەتەوە. 

مین دوژمنە سەرسەختەکەی تەوێڵەو هەورامان
رژێمی بەعس لە پاش خۆی هەروەک چۆن هەزاران جاش و نۆکەری خۆی بەجێهێشت، ملیۆنان " مین" یشی بە دیاری  بۆ خەڵکی کوردستان بەجێهیێشت. بەشێکی زۆری کوردستانیش بەتایبەتی ناوچە سنوورییەکان، مینێکی زۆری چاندبوو. تەوێڵە لە هەموو شوێنێکی کوردستان زیاتر مینی تێدابوو، ئەوەش لەبەرئەوەی رێک لەسەر سنووری ئێران بوو، ئەمەش وایکرد ببێتە مەیدانێکی گەورەی جەنگەکە، کە چەندجارێک ئێران وعیراق تەوێڵەیان داگیرکرد، هەرجارەشی کە داگیریان دەکرد، مینیان لەناو باخ و بێستان و کۆڵانەکانی تەوێلدا چاندووە، بەتایبەتی هاوینەهەواری ئاوێسەر، چونکە سەرچاوی ئاوی تەوێڵەیە. 
لەکاتی راپەڕین و کۆڕەو دواتریش، خەڵکێکی زۆر بەهۆی مینەوە گیانیان لەدەستدا. لەوکاتەشدا هیچ رێکخراوێکی حکومی و بیانی نەبوو، کە هاوکاری خەڵکی بکات بۆ رزگاربوون  لەم بەڵا گەورەیە. بەرەی کوردستانیش ئەم مەسەلە گرنگەی تەسلیمی خەڵکی و خودا کردبوو. ئەمەش وایکرد کە خەڵکێکی زۆر نەوێرێت بگەڕێتەوە بۆ تەوێڵە و باخەکانیان ئاوەدان بکەنەوە. 
ئا لەوکاتەدا شەهید بەرزان ، واز لە ژیانی پێشمەرگایەتی دەهێنێت، بەڵام هەروەکو پێشمەرگەیەک ئەمجارە دێتە مەیدانی جەنگێکی سەخت و دژاورەوە، کە ئەویش جەنگی لەناوبردنی مین بوو، کە بەداخەوە لە کۆتاییشدا ژیانی دەکاتە قووربانی.  شەهید بەرزان  شارەزایی  باشی لە جۆرە چەکەکان هەبووە، هەروەها لە شێوەی هەڵگرتنی مینیش شارەزا بووە. دواتر لەرێگەی ئەزموونەوە زانیاری زیاتر پەیدا دەکات و دەچێتە ناو جەنگێکی سەختەوە لەگەڵ دوژمنێکی بێ رەحم و دڕندە، کە ئەویش خۆی ئامادەکردووە تاوەکو گیانی لەناوبەرێت.
وازهێنان لە خۆشی ژیان
لە پاش ڕاپەڕین مەرزی تەوێڵە یەکێک بوو لە مەرزە دەوڵەمەندەکانی هەرێمی کوردستان، بازرگانییەکی زۆری تێدابوو، هەرئەمەش وایکرد کە حزبەکانی بەرەی کوردستانی ململانێی توند  لەسەر گومرگی تەوێڵە بکەن. زۆرێک لە هەڤاڵانی شەهید بەرزانیش جەنگی دامەزراندیان دەکرد لە گومرگی تەوێلە، بەڵام ئەو لەوکاتە سەختەدا دووبارە پشتی  لەسەرەوەت سامان و گەندەڵی کرد، خۆی خستە بەرەی خەڵكی رەنجدەر و زەحمەتکێشی کوردەوە، کە رۆژانە بە مینەکانی سەدام بریندار دەبوون یان  شەهید دەبوون. 
ئەو بووە سەرمەشق بۆ چەند کەسێکی تریش ، کە بەشداری هەڵمەتی لەناوبردنی مین بکەن لە تەوێڵە لەپێش هەموویانەوە هەردوو شەهیدی نەمر" ئازاد عارف. فەهمی دارا "  ئەمانیش لە رێگەی پاککردنەوەی باخەکانی تەوێڵە لە مین، گیانی پاکیان بەخشی. 
جگە لەوەش بەحوکمی ئەوەی عاشقێکی گەورەی سروشت بووە بەتایبەتی هەورامان، هەمیشە ویستویەتی ئەم سروشتە جوانە لە پاشماوەکانی جەنگ و مین پاکبکاتەوە. 
لەهەمووشی سەیرتر، شێوازی کارکردن و لەناوبردنی مینەکانیش مایەی سەرنج بووە. ئەو بەیانیان پاش خواردنی نان و چایەکی ئاسایی، کۆڵەپشتەکەی لەشان بووەو دەستیکردووە بە گەڕان و پشكنین بەدوای مینەکاندا و هەتاوەکو ئێوارە هەر لەناو باخەکاندا بەدوای میندا گەڕاوەو زۆرجاریش شەو لەناو باخەکاندا خەوتووە.  دواتر هەموو مینەکانی کۆکردۆتەوەو بردوویەتی سەرووی ئاوێسەرەوە،  گردۆڵکەیەکی لێدروستکردوون، لە دوورەوە بە فیشەکی قەناسە، لەناویبردوون. ئەمەش تا ڕادەیەک جۆرە فەنتازیاییەک بووە لای ، یان دەتوانم بڵێم جۆرە جێژێکی پێ بەخشیووە. خەڵکیش سەیریان لەم هەڵسووکەوتەی هاتووە. 
بەداخەوە لە رۆژی9.6.1991  دا لەکاتێکدا خەریکی کۆکردنەوەی مینەکان دەبێت، قاچی دەخزێت و مینێکی گەورەی پێدا دەتەقێتەوەو مۆمی ژیانی دەکووژێتەوەو شەهید دەبێت. 

دوا قسە
کاتێک سەردانی تەوێڵە دەکەم و بەناو باخەکانیدا پیاسە دەکەم بەتایبەتی ئاوێسەر، وێنەی شەهید بەرزان  و هاوڕێکانی دەبینم، وەکو مەلێکی ئازاد  بەناو باخەکاندا لە شەققەی باڵیان دەدەن. ئێستا خۆشبەختانە تەوێڵە و هاوینەواری ئاوێسەر ئاوەدان بۆتەوەو رۆژانە سەدان کەس سەردانی دەکەن بۆئەوەی لە جەنجاڵی و ناخۆشی ژیان دووربکەونەوە، بۆئەوەی هەوایەکی پاکو بێگەرد هەڵمژن، کە ئەمەش بەراستی لە سایەی خەبات و ماندووبونی  ژیانی کەسانی وەکو شەهید بەرزان دروست بووە.
بەدڵنیاییەوە گەر هەوڵ و ماندووبنی شەهید بەرزان و هاوڕێکانی نەبوایە، ئێستا بەشێکی زۆری تەوێڵە بە وێرانەیی دەمایەوە، خەڵکانێکی زۆریش قاچ و دەستیان لەدەستدەدا یان شەهید دەبوون. بەداخەوە هیچ ئاوڕێک لە خەبات و ماندووبونی ئەم شەهیدە قارەمانە نەدراوەتەوە، هەربۆیە من داواکارم لە شارەوانی تەوێڵە و پارێزگای هەڵەبجە و وەزارەتی رۆشنبیریش، وەکو ڕێزێک بۆ ئەم شەهیدە قارەمانە، کە خزمەتێکی زۆری پێشکەش تەوێڵە و خەڵکەکەی کردووە، پەیکەرێک بۆ ئەم شەهیدە بکەن،  یان شەقامێک بەناویەوە بکەن، چونکە کەسیک بووە خزمەتی گەورەی خاک و نیشتمانەکەی کردووە. هەروەها بۆئەوەش کە نەوەی نوێ ئاگاداری مێژوویی وڵاتەکەیان بن و بزانن کە ئەم وڵاتە بە خوێنی ئەم شەهیدانە لە رێژمی بەعس و  مینەکانی رزگارکراوە.


لە کۆتاییدا هەزاران سڵاو لە گیانی پاکی شەهید بەرزان و هەموو شەهیدانی رێگای کوردو کوردستان.