• دیاردەی كۆچكردنی مرۆڤەكان مێژوویەكی دێرینی هەیە و زۆرجاران هۆكارەكان مرۆڤخۆی بوون و هەندێكجاریش هۆكارە سروشتیەكان پاڵنەربوون.
• كۆچكردن بریتیە لە گواستنەوەی كەسێك یان كۆمەڵە كەسێك لە وڵاتی خۆیەوە بۆ وڵاتێكی تر یان ناوچەیەك بۆ ناوچەیەكی هەمان وڵات،بەمەبەستی مانەوەی كاتی یان هەمیشەیی و وەرگرتنی ڕەگەزنامەی ئەو وڵاتە.
• گەلێك هۆكار هەن كە دەبنە هۆی سەرهەڵدانی كۆچكردن لەوانە:
1. سیاسی: بەهۆی ململانێ سیاسیەكانەوە و ناجێگیری سیاسی لەوڵاتدا.و هەڵاتن لە كوشتن و بڕین و قاتوقڕكردن و جینۆسایدكردن.
2. ئابوری: بەهۆی هەژاری و برسێتی و نەبوونی كار و خۆشگوزەرانی و بێكاریەوە .
3. ئەمنی:بەهۆی جەنگ و كاولكاری و بوونی پشێوی لە وڵاتدا.
4. كۆمەڵایەتی:بەهۆی كێشە و ناكۆكیە كۆمەڵایەتیەكان لەنێوان هۆز و ناوچە جیاوازەكان.و گەڕان بەدوای خۆشگوزەرانی و ئارامی لەڕووی خوێندن و پەروەردە و تەندروستی و خزمەتگوزاریەكانەوە.
5. ئاینی: بەهۆی ململانێ ئاینی و مەزهەبە جیاوازەكانەوە.
6. ژینگەیی: بەهۆی كارەساتە سروشتیەكانەوە وەك گڕكانەكان و بومەلەرزە و سووتانی دارستان و لافاو و...هتد.
• جا دیاردەی كۆچكردن دوو جۆرهۆكاری سەرەكی هەیە كە بریتین لە:
1. كۆچ بەهۆكاری ناچاری و دەركردن :بەهۆی نەبوونی خزمەتگوزاری و نەبونی ئەمن و ئاسایش و بوونی هەژاری و جەنگ و كاولكاریەكان و برسێتی و ...هتد.
2. كۆچ بەهۆكاری ڕاكێشان: بەهۆی ڕاكێشانی هاوڵاتیان بۆ وڵاتێكی تر لەبەر بوونی ئیشوكار و دامەزراندن و بەرزی ئاستی ژیان و بوونی خزمەتگوزاریەكان و سەقامگیری ئەمن و ئاسایش و جێگیری سیاسی و ..هتد.
• جا كۆچكردنیش زۆر جۆری هەیە وەك:
1. كۆچی كیشوەر بڕ: لە كیشوەرێك بۆ كیشوەرێكی تر وەك لە ئاسیاو ئەفریقیاوە بۆ ئەوروپا و ئەمریكا و ...هتد.
2. كۆچی ناوخۆیی: لەچوارچێوەی یەك وڵاتدا وەك ئەوەی لە عێراقدا ڕوویدا لە قۆناغی شەڕی ناوخۆیی شیعە و سونە و دواتریش داعش كە ژمارەیەكی زۆری عەرەب كۆچیان كردە هەرێمی كوردستان.
3. كۆچ لە گوندەوە بۆ ناو شارو شارۆچكە و شارە گەورەكان:بەهۆكاری نەبوونی ئیشوكار و هەژاری و نەبوونی خزمەتگوزاریەكان لەناوخۆی یەك وڵاتدا وەك ئەوەی لەدوای ڕاپەڕینی ساڵی 1991وە ڕوویدا لە هەرێمی كوردستان و گەلێك وڵاتی تریش.
4. كۆچی زۆرەملێ: كە دەسەڵات پیادەی دەكات بە بیانوی سیاسی و ئەمنی و ئابوری وەك ئەوەی لەلایەن ڕژێمی بەعسی صدامیەوە پیادەی دەكرد لەژێر ناوی ئەنفال و كیمیاویباران و تەعریب و تەبعیس و تەهجیر و لە ئێستاشدا دەسەڵاتدارە شیعە مەزهەبەكان بەهۆكاری ئاینی و مەزهەبی شیعەوە پیادەی دەكات لەناوچە سونی و كوردەكاندا.
5. كۆچی پێویست یان ناچاری: بەهۆی برسێتی و هەژاری و نەخۆشی و پەتا و جەنگ وە.
6. كۆچی گەڕانەوە: گەڕانەوە بۆ وڵات و نشینگەی خۆ.
7. كۆچی وەرزانە: بەهۆی بوونی ئیشوكاری بیناسازی یان كشتوكاڵی یان گەشتوگوزاری لەوەرزە جیاوازەكاندا.
• بەم شێوەیە دیاردەی كۆچ تایبەت نیە بە كیشوەرێك یان ناوچەیەك یان وڵات و كۆمەڵگایەكی دیاریكراو و لە ئێستادا بۆتە دیاردەیەكی جیهانی و مەترسی و هەڕەشەشی دروستكردوە بۆ سەر كۆمەڵگا پێشكەوتوو و خۆشگوزەرانەكانی وەكو ئەوروپا و ئەمریكا و وڵاتانی پێشكەوتوو.بەهەمان شێوەش بۆتە كارتێكی فشار بۆ هەڕەشەكردن و نەرمی نواندن و دەسكەوتنی دەسكەوت و پاراستنی بەرژەوەندیەكان وەكو ئەوەی كە توركیا دژ بە وڵاتانی ئەوروپا پیادەی دەكات لە كردنەوەی سنورەكانی و ڕۆیشتنی ژمارەیەكی بێشوماری كۆچبەران بەرەو ئەوروپا كە دەبنە فشارێكی سیاسی و ئابوری و كۆمەڵایەتی بۆسەر ئەو كۆمەڵگایانە.ئەوەتا تەنها لە ساڵی 2017دا ڕێكخراوی كۆچی نێودەوڵەتی 285 ملیۆن كۆچبەری تۆمار كردوە.و ساڵانەش زیاتر دەكات.
• كۆچ هەر لایەنی ڕەش و خراپ و نەرێنی نیە بەڵكو لەبەرامبەریشدا سوود و قازانجیشی هەیە لە ڕووی ئابوری و كۆمەڵایەتی و كەلتوریەوە چونكە دەبێتە هۆكاری:
• دەسكەوتنی هێزی كاری هەرزان.
• تێكەڵاوبونی كەلتور و دابونەریتە جیاوازەكان و شارستانێتیەكانی گەلان.
• بەهەمان شێوە كۆچ ئاسەوار و كاریگەری باش و خراپی هەیە بۆ سەر ئەو كۆمەڵگایانەی بۆی دەچن و لەهەمان كاتیشدا بۆ ئەو كۆمەڵگایانەی كە لێوەشی كۆچ دەكەن وەك:
• ئاسەوارە باشەكان لەسەر ئەو وڵاتەی كۆچی بۆدەكرێت:
1. هەمەجۆربوونی كەلتور و دەوڵەمەندبوونی.
2. نەهێشتنی یان كەمكردنەوەی بۆشایی لە بوونی هێزی كاردا.
3. كەمبونەوەی كرێی كار كەمتر لە كرێی كرێكاری خۆماڵی.
• ئاسەوارە خراپەكانی:
1. بەرزبونەوەی خزمەتگوزاریەكانی تەندروستی و خوێندن و پەروەردەییەكان.
2. قەرەباڵغی دانیشتوان دروستدەبێت.
3. جیاوازی كەلتور و ڕۆشنبیری لەنێو كۆمەڵگادا.
• كاریگەریە باش وخراپەكان لەسەر ئەو كۆمەڵگایانەی كە كۆچی لێوەدەكرێت:
• كاریگەریە باشەكان:
1. گەڕانەوەی پارە و داهات بۆ ناو وڵات.
• كەمبونەوەی فشار لەسەر سەروەت و سامانی وڵات و ئیشوكار.
2. گەڕانەوەی كۆچبەران بەتوانا و شارەزایی زیاتر و فێربوونی زمانی بیانی تر.
• كاریگەرییە خراپەكانی:
1. كەمبونەوەی دەستی كار.
2. بەجێهێشتنی خێزان و منداڵ و لێكهەڵوەشاندنی خێزانەكان.
3. كۆچی تواناكان و مێشكە داهێنەر و زیرەكەكانی وڵات.
• بەم شێوەیە دیاردەی كۆچ لێكەوتەی باش و خراپی هەیە و كۆمەڵگای كوردەواریش لەهەموان زیاتر گیرۆدەی ئەم دیاردەیە بووە، هەر لەكۆنەوە تا ئێستاش بەهۆی ئەوەی كە كورد و كوردستان بۆ سەد ساڵ زیاترە دابەش و داگیركراوە و بەسەر 4 وڵاتی سەردەستی توركیا و ئێران و عێراق و سوریادا و هەمیشە لە جەنگێكی بەردەوامی ڕەوا و مقاوەمەتكردندا بوە لە بوون و مان و نەمانی شوناس و مێژوو و جوگرافیاكەی و دابونەریت و ڕەسەنایەتیەكەی.بۆیە هەمیشە كەوتۆتە بەر هەڕەشەی كوشتن و بڕین و بەزۆرەملێ كۆچپێكردن لە ناوچەیەك بۆ ناوچەیەكی تر و هەموو كارەساتەكانی ئەنفال و كیمیاویباران و ڕاگواستنەكان و جینۆسایدەكان و سووتماككردنی خاك و سووتاندنی ڕەز و باخ و دارستان و لەوەڕگا و وشكردنی سەرچاوەكانی ئاو و وێران و كاولكردنی گوند و شارۆچەكان و ..هتد. هەموانیان پاڵنەری سیاسی و ئەمنی و كۆمەڵایەتی و ئابوریان لە پشتەوە بوە.
• ئەوەی لە ئێستاشدا و لەسەردەمی دەسەڵاتی حكومەتی هەرێمی خۆماڵیشدا ڕوودەدات هەمان هۆكارە سیاسی و ئابوری و ئەمنی و كۆمەڵایەتیەكانی لە پشتەوەیە و ئەو گەنج و توانا و خێزانانەی كە خۆیان دەكەنە خۆراكی ماسی و دەریاكان و دارستان و مەترسیەكان هەموانیان بەشی هەرە زۆریان ڕاكردن و هەڵاتنە لەو دۆخە سیاسی و ئابوری و ئەمنیە ناجێگیرەی كە زۆرجاران بەدەستكردی دەسەڵاتداران دروستبوون و بونەتە مایەی بێزاری و توڕەبون و زویربوون و سەرهەڵگرتن و بەجێهێشتنی خاكی وڵات و خێزان و زایەنگاكانی خۆیان.
• بۆیە ئەركی حكومەتی هەرێمی كوردستانە سەرەڕای هەموو ئاستەنگ و ئاڵنگاریەكان هەوڵی جدی بدات بۆ نەهێشتنی هۆكارەكانی كۆچی گەنجان بۆ دەرەوەی وڵات لەڕێگەی جێگیری سیاسی و ئابوری و ئەمنی و ڕەخساندنی هەلی كار و نەهێشتنی برسێتی و هەژاری و بێكاری و چەوساندنەوە و بێڕێزیكردن و نەهێشتنی نایەكسانی و گەندەڵی و ...هتد.بۆیە گەر ئەم هەنگاوانە هەڵنەنرێن ئەوا ئایندەی كۆمەڵگای كوردەواریمان لەم هەرێمەدا دەكەوێتە بەر هەڕەشەیەكی جدیەوە لەلایەك بەهۆی كۆچی گەنجانی كورد بۆ هەندەران و لەلایەكی تریشەوە كۆچی هاوڵاتیانی عەرەبی باشوور و ناوەڕاستی عێراق بۆ هەرێم و نیشتەجێبوون و بوون بەخاوەنی موڵك و ماڵ و مانەوەی هەمیشەییان، كە ئەمەش بۆخۆی ئەنفال و تەعریب و تەهجیركردنێكی هێواش و لەسەرخۆ و دەستكردی حكومەتی هەرێم خۆیەتی كە سەد ساڵە خەباتی كوردایەتی لەدژی ئەم سیاسەتە دوژمنكارانەی داگیركارانی كورد و كوردستان دەكرێت.دەریایەك خوێن و فرمێسكی لە پێناودا ڕژاوە.