کەرکوک شارێکی گرنگی کوردستانەو پێویستە لە کەرکوک حیزبە کوردیەکان بەر لەوەی حیزبایەتی تەسک بکەن دەبێت کوردایەتی بکەن وهەموو حیزبەکان وەک و تیمێکی خاوەن ستراتیژیەتی نەتەوەی خەباتی دوروو درێژیان بریتی بێت لە کوردایەتی نەک ئەوەی کە هەیە و دەیبینین لە ناو حیزبەکان دا ،دواجاریش کەرکوک شاری دانیشتوانەکەیەتی بە عەرەب و کورد و تورکمان و سەرجەم پێکهاتەکانیەوە، نەک شاری دابەشکاری قەومی و تایفی ، بەڵام کرۆکی کێشەی کورد لە کەرکوک خاک و خەلک و ناسنامەکەیەتی کە تەوزیف دەبێ بۆ ململانێی نێوخۆی نێوان ناسیۆنالیزمی عەرەبی و کوردی ، ناسیونالیزمی عه‌ره‌بی به‌گشتی پێ له‌سه‌ر ئه‌وه داده‌گرن که “عێراق یه‌ک پارچه‌یه و دابه‌ش نابێت” لەبەرامبەریشدا ناسیونالیزمی کوردیی دەڵێ “کورد نه‌ته‌وه‌یه‌کی سه‌ربه‌خۆیه و به‌شێک نیه نه له عێراق و نه له نیشتیمانی عه‌ره‌بیی.” کەواتە لەسەر بنەمای ئەم دوو تێڕوانینە کێشه‌ی کورد له کەرکوک و بەگشتی لە عێراقدا ته‌نیا کێشه‌ی ناسنامەی ئیتنی نیه به‌ڵکو کێشه‌ی ناسنامەی نەتەوەیی‌و نیشتیمان‌و پرسی خاکه (national and territorial identity).
پێش ڕیفراندۆم سێ سیناریۆ پێشنیازکران وەک چارەسەر بۆ دۆخی کەرکوک ، سیناریۆی یەکەم: سیناریۆی ناسیۆنالیزمی عەرەبی بوو بە (شیعەو سوننە) کە خواستیان هەبوو کەرکوک وەک پارێزگایەک لە عێراقدا بهێڵرێتەوە ، بەڵام کوردو تورکمانەکان پێیان باش نەبوو ، سیناریۆی دووەم: سیناریۆی ناسیۆنالیزمی کوردی بوو کە کەرکوک بکرێتە هەرێمێکی سەربەخۆ لە عێراق تاڕادەیەک تورکمانەکانیش پشتیوانیان لێ دەکرد ، کێشەی سەرەکی لەبەردەم سیناریۆی دووەم دا کێشەی سنور بوو کە لایەنەکان کۆک نەبوون لەسەری و لەوەی ئایا بەپێی سنوری سەردەمی بەعس یان بە بە پێی سنورەکانی پێش ساڵی ١٩٧٤ شرۆڤەیان لەسەر بکریت ، سیناریۆی سێیەمیش کەرکوک وەک پارێزگایەک بخرێتەسەر هەرێمی کوردستان کورد تاکە گروپە بوو کە پشتیوانی لەم سیناریۆیە دەکرد ، بەڵام لەسەر ئەرزی واقیع سەرکردایەتی سیاسی کورد هیچ هەنگاو و موبادەرەیەکى نییە و نەبووە بۆ کەرکوک و هیچ پرۆژەیەکیشی نەبوو بۆئەم سیناریۆیە ، دواجاریش لە بەر بێهەڵوێستی و لاوازی کورد و سەرکردایەتیەکەی کە پارتی و یەکێتی بەرپرسیاربوون و بە چاوی ئیعتیبارەوە بیریان لە پرسی کەرکوک و کەرکوکییەکان نەکردووەتەوە سیناریۆکان کاریان لەسەر نەکرا .
غروری کورد لە کەرکوک کاتێک سەریهەڵدا کە داعش رۆژی ٩ـی حوزەیرانی ٢٠١٤ دەستی بەسەر موسڵدا گرت ، چونکە لەگەڵ کەوتنی موسڵدا، سوپای عێراق لە کەرکوکیش پاشەکشەی کرد و بۆشایییەکی ئەمنیی گەورەی لە دوای خۆی بەجێهێشت کە هەر زوو پارتی و یەکێتی هێزی یەکەی ( هەشتاو حەفتا) یان بۆ ئەو شارە ڕەوانەکرد بە مەبەستی پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییە ئەمنییە ، ئەو کاتە سەرۆکی هەرێمی کوردستان (مەسعود بارزانی) سەردانی شارەکەی کردو لە گوتارێکی حەماسەتی کوردایەتیدا بە غروری سیاسییەوە گوتی : هەرگیز هیزەکانمان لە کەرکوک ناکشێنینەوە !. دەرکەوتنی داعش لە موسڵ و لە شنگال و کەرکوک پشتیوانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بۆ کورد لە جەنگی دژ بە داعش لێکەوتەوەو دۆخێکی سیاسی نوێ هاتە ئاراوە کە مەسعود بارزانی نەیتوانی مامەڵەیەکی حەکیمانەی لەگەڵ دا بکات وپێی وابوو کە ئیدی واقیعێکی نوێ دروست بووە و دەبێت هەموو لایەک ئەو واقیعە نوێیە قەبوڵ بکات، لە درێژەی ئەم غرورە سیاسییەدا (بارزانیدا ) ڕۆژی ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەنووسیدا، کە لەگەڵ ویلیام هێگ، وەزیری دەرەوەی بەریتانیا ئەنجامیدا، گوتی ‘ئێستا ماددەی ١٤٠ جێبەجێكراوە، چیتر قسەی لەسەر ناكەین .’.!
لێدوانەکانی مەسعود بارزانی کە لەو سەردەمەدا سەرۆکی هەرێمی کوردستان بوو زیانی زۆری بە پرسی کەرکوک گەیاند و هیچ ئینجازێکی بۆ کورد تێدا نەبوو ، ئاماژەیەکی ڕوون بوون بەوەی کە سەرۆکی هەرێم جەنابی بارزانی باوەڕی بە چارەسەرکردنی کێشەی کەرکوک نییە لە ڕێگای گفتوگۆ و هێزی لۆجیکەوە، بەڵکو دەیویست بە لۆجیکی هێز کێشەی کەرکوک یەکلایبکاتەوە، ئەوەش دوبارەکردنەوەی هەمان هەڵەی حیزبی بەعس بوو، کە دەیویست لە ڕێگەی هێز و سەپاندنی سیاسەتی ئەمری واقیعەوە دیموگرافیای کەرکوک بگۆڕێت ، پارتی و سەرۆکی پارتی بۆ زیاتر سەپاندنی سیاسەتی تاکڕەوانەی ئەمری واقیع و پشتگوێخستنی پێکهاتەکانی دیکەی کەرکوک وردە وردە هەنگاوی عەمەلی زیاتر نرا ، ئەم غرورە سیاسیە کە ئامانج و بەرژەوەندی حیزبی و بنەماڵەی لە پشتەوە بوو لە ریفراندۆمدا ڕۆژی ٢٥ی ئەیلولی ٢٠١٧دا گەیشتە لوتکە ، شکستی کورد کە پارتی و یەکێتی لە کەرکوک خاوەنداریەتی دەکات بەپلەی یەکەم ئەو لوتبەرزی و غرورە سیاسییە بوو کە پارتی و جەنابی بارزانی پەنایان بۆ برد کە دواجار ڕوداوەکانی ١٦ـی ئۆکتۆبەری بەدوای خۆیدا هێناو کە کارەساتەکە هێندە گەورە بوو برینی قوڵ و پڕ لەنەهامەتی و تەعریب و شوینەواری خراپی لەسەر دەرونی کەرکوکییەکان بەجێهێشت .
دوای شکستی ڕیفراندۆم و ڕووداوەکانی ١٦ـی ئۆکتۆبەرساڵی ٢٠١٧ خۆری کورد لە کەرکوک و لەسەر ئاستی هەرێمایەتی ونێودەوڵەتی ئاوا بوو ، چونکە ریفراندۆم هیچ کۆدەنگیەکی نیشتیمانی و یەکڕیزی کوردی لەگەڵدا نەبوو ، یەکێتی لە ترسی زیندووکردنەوەی دوو ئیدارەیی کە پارتی وەکو کارتیک یەکێتی پێ چاوترسێن دەکرد بەشداری پرۆسەکەی کردو هیزەکانیتریش هەندێک لە برسا و هەندێکیش لە ترسا ڕەدوی پارتی کەوتبوون ، ڕیفراندۆم دەرفەتێکی زێرینی بەخشییە بەغداد کە کەرکوک بخاتەوە ژێرکۆنترۆڵی سیاسی و ئیداری و سەربازی خۆی ، زەبرێکی گەورەی سیاسی و سەربازی و ئابوری بەر هەرێمی کوردستان کەوت ، پارتی و یەکێتی بۆ ماوەی ١٤ ساڵ (٢٠٠٣-٢٠١٧) خاوەنی هەژموونی سیاسی و سەربازی و ئەمنی بوو لە کەرکوک ، زۆر دەرفەتی گرنگی لە دەستداو نەیتوانی سود لە باڵادەستیی خۆی لە کەرکوک و هونەری ئیدارەدان و پێکەوە ژیان لەگەڵ پێکهاتەکانی تر و ئەو پێشنیارانە وەربگرێت کە هەریەکە لە یۆنامی و گروپی قەیرانە نێودەوڵەتییەکان و هەندێک سەنتەری توێژینەوە و توێژەری دیکە دەیانخستەڕوو ، پارتی و یەکێتی هەرزوو ئەزموونی ناشیرینی حیزبایەتی و گەندەڵی و ململانێی نێوخۆی خۆیانیان گواستەوە بۆ کەرکوک و لە زۆر وێستگەدا نەک حسابیان بۆ عەرەب و تورکمان بەڵکو بۆ هێزەکانی هاوپەیمانانیش نەدەکرد .