کە باسی ناسەنتەری دەکرێت، دڵەڕاوکێیەک کە گۆزارشت لە ترسی لە دەستدانی دەستکەوتەکانی گەلەکەمان لە باشووردا دەکات لە دڵی زۆر کەسدا دروست دەبێت، کە جێگای تێڕامانە. بە پێی دەستوور، عێراق بە بوونی هەرێمی کوردستان پێناسەی فیدراڵی بە خۆوە گرتووە و بوونی دوو هەرێم لە ناو عێراقدا بۆ خەڵکی عێراق وەک یاسا مانا کراوە. هەربۆیە مکانیزمی کارکردنی دەسەڵاتەکانی هەڕیم و ناوەند رۆژ بە رۆژ بەرەو ئەو ئاقارە دەروات کە هەڵسووکەوتێکی دەستووری بە خۆوە بگرێت. حکومەتی ئێستای عێراق سیستمێکی پەرلەمانی و فرە حیزبی و فیدراڵییە، کەئەم دووانە پێکەوە هیچکات دەسەڵاتێکی ڕەها بە سەرۆک وەزیرانی عیراق نادات کە حوکمی رەها لە عێراقدا بە گشتی بکات، کە لە زۆر لە وەڵاتە مودیڕنەکانی ئێستادا ئەم چەشنە دەسەڵاتە بە دی دەكرێت و ئاڵمان، ئەمەریكا، كەنەدا و چەندین وەڵاتیتر دەتوانین ناو ببەین.
ئەگەر سیستمی دەسەڵاتداری ئەمەریکا وەک نموونە بەکار بهێنین و بە مێژووی ئەمەریکادا گوزەرێ بکەین، دیموکراسی و ئازادی ئێستای ئەمەریکا قەرزداری کۆماریخوازانی وەک مەدیسۆن و هامیلتۆنە کە رۆلێکی سەرەکییان لە بونیادنانی سیستمی فیدراڵی هەبووە، کە ئەویش لە بەهێزکردنی دەسەڵاتی هەرێمەکان، واتە ئەیاڵەتەکانی ئەمەریکا لە بەرانبەر حکومەتی فیدراڵدا بووە. هەر بۆیەش زۆر جارێ دیموکراتەکان کە ناوەند خوازن بە حیزبی فیدراڵخوازەکان بە ناوبانگن كە لە ئەمەریکادا خوازایاری ناوەندێكی بە هێز بوون. بەڵام هەر ئەوسیستمی ئەیاڵەتییە بوو بۆ هۆكارێك كە ناوەند چەواشەكاری بە دەسەڵاتەكەیەوە نەكات و لە هەموو بابەتێكدا خۆی لە نێو حكومەتی هەرێمەكاندا نەقورتێنێ. لە بەرانبەردا حكومەتی فیدراڵ باجی خۆی لە هەرێمەكان وەردەگرت و حكومەتی فیدراڵیش لە بەرانبەر هەرێمەكانی ئەركی پێ سپێردراوی بە پێی یاسا دیاریكراون.
پارێزگاکانی کوردستان هەڵکەوتەو و دیموگرافی سیاسی و زاراوەیی و پاوان خوازی حیزبی وای لێکردوە کە زوونی زەرد و سەوز دوو کەلتوور سیاسی و کۆمەڵایەتی دیفاکتۆ ساز بکەن، کە ئەگەر بە ژیری سەیر بکرێت جێگای خەمخواردن و بەرەو هەڵدێر بردنی ئەم دەستکەوتە مێژووییەی گەلی باشوور ئەنجامەكەی دەبێت. بۆ شکاندی ئەم تەلیسمە ناسەنتری (لامەرکەزی) کردنی هەرێمی کوردستان بە فیدراڵی پارێزگاکان چارەسەرێکی لۆجیک و گونجاوە. یەكێك لەو خاڵە بە هێزانەی لە فیدراڵیكردنی پارێزگاکانی کوردستان، بڵاو کردنەوەی توانا ئاکادیمی و زانستیییەکانە لە هەر هەموو كوردستان لە بەر بگرێت. بۆ نموونە: كۆنەكردنەوەی كەسە پسپوڕەكانی زانستی و ئاكادیمی و كەمپانییە خارجییەكان لە هەولێر كە هەردەم دەبێتە کارتێکی فشار بۆ هەولێر کە بەرانبەر بە پارێزگاکانی ئێستا بە کاری بێنێ. زانکۆ بە ناوبانگەكانی هەرێم دەتوانن بە درووستکردنی بەشێك لە پارێزگاکانیتر زەمینەی بەشداری بۆ هەموو خّویندكارانی زانکۆی هەرێم فەراهەم بکەن. ئاسانكاری و فەراهم كردنی بەرهەمهێنان وسەرمایەگوزاری بۆ هەموو پاڕێزگاكان بە شێوازێكی خشتەیی كە ڕێگای زیادەڕەوی لە سەرمایەگوزاری بە ناوەند (هەولێر) تا ماوەیەكی دیاریكراو نەدرێت، واتە تا ئەو كاتەی بالانس لە سەرمایەگوزاریدا بکرێ و هەموو پارێزگاكان بە كۆی دەنگ پێی ڕازی بن. ئەم کارە دەبێتە هاندەرێک بۆ بڵاو کردنەوەی توانایی بەرهەم هێنان و کوتاکردنی دەستی (بنەماڵە یان حیزب) لە کەرتی بەرهەم هێنان. کاراکردنی ئەنجومەنی شارەوانییەکان و زیادکردنی ژمارەکانیان تا ئەو ڕادەی کە خەڵک و دەسەڵات بۆشایی لە نێوانیاندا نەمێنێ. ئنجا ئەو کات کرداری شارەوانییەکان دەبێتە پێوانەی هەڵبژاردن و شارەوانییەكان لە باری یاساییەوە بە هێز دەبن. ئەنجومەنی شارەوانییەکان نابێ ئەندامی ئەو حیزبانە بن کە بۆ هەولێر دەرۆن واتە حیزبی فیدراڵ نەبن، حیزبی لۆکاڵی بن. ئەم کارە دەبێتە بتەو کردنی سیستمێكی دیموکراسی کە هاوڵاتی خۆی بەشێک لە دەسەڵات بزانێت، چونکە ئەو دەم خەڵک کارنامەی شارەدارەکەی هەموو ساڵێک لە بەر دەستدایە و ئیدی خۆ دزینەوە لە کار ئاسانن نابێ و گەندەڵیش زۆرتر كونترۆڵ دەكرێت. ئەم باسە هەرمانی ڕۆژێک و حەوتوو و مانگێک نییە، بەلکو پشوو درێژی و تالورەنسی دەوێت تا ئەو کاتەی میکانیزمێکی شیاوی بۆ بدۆزرێتەوە ویاسای بۆ هەموار بكرێت. بێ گومانیش ئەودەم دەسەڵاتی مەرکەزی ناتوانێ دەسەڵاتێکی ڕەهای هەبێ کە مافی پارێزگایەکیتر بخوات. ئنجا هەرێمکانیش یان پارێزگاکانیش ئەو دەسەڵاتەیان نابێت کە خۆیان لە سەر بەغدا مارە بکەن و دیموكراسیش بە هێزتر دەبێ كاتێ دەنگی خەڵك زۆرتر ببیسرێت.