قەیرانی دەسەڵات لە عێراق و بن بەستی هەڵبژاردنی پێش وەخت!

عوسمانی حاجی مارف

2021-09-11 489

بەدوای ڕوخانی حکومەتی بەعسی ناسیونال فاشی و پاکردنەوەی دەسەڵاتی سەدامێک کە نمونەی گەورەترین کەسایەتی سەرکوتگەرو دڕندەو دژی ئینسانی بوو، عێراق پێشوازی لە گەورەترین ئاڵوگۆرێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی تەواو جیاواز لە مێژوی خۆیدا کرد، ئاڵوگۆڕێک کە هەمو شتێک لە یەک ترازاو لەبەریەک هەڵوەشایەوە.
نەخشەکانی باڵا دەستی دەوڵەتی ئەمریکاو خوڵقاندنی شەڕی کەنداو، عێراقی خستە بەردەم چارەنوسێکی وەها نادیارو سەرگردانەوە کە لە توانای هیچ لایەن و هێزێکدا نیە سەقامگیری سیاسی بۆ عێراق لە ئایندەیەکی نزیکدا بگەڕێنێتەوە. ئەو هێزە سیاسی و میلیشیایانەی بونە پێکهاتەی ئەلتەرنەیتفی دەسەڵاتی حکومەتی بەعس، لە هێزە ئیسلامی و تائفی و نەتەوەپەرستەکانەوە، خەڵکی عێراقیان خستە ناو چوارچێوەی دۆخێک پڕاوپڕ لە گێژاوی سیاسی وەها نائینسانیەوە کە بەردەوام لە بەرامبەر چاوەڕوانیەکی بێ ئاسۆو تاریکدابن.
پێکهێنانی حکومەت لەسەر بنەمای ڕێکەوتنی ئەو هێزە میلیشیا ئیسلامی و تائفی و نەتەوە پەرستانە، ئەو بەڵایەی بەرهەم هێنا کە تائێستاش کابوسێکی مەترسیداری بێ کۆتاییە بە سەر ژیان و گوزەرانی خەڵکی عێراقەوە، ئەمانە عێراقیان لە زەلکاوێکی وەهادا چەقاندووە کە هیچ کەس ناتوانێ پێشبینی ئەوەبکات کەی ئەم زەلکاوە ووشک دەکات و دەپوکێتەوە!.
حکومەتی تەوافقی ئەو هیزە میلیشیا کۆنەپەرست و دژە ئینسانی و جەردانە، نوێنەری خولقێنەری گەورەترین دۆخی دزی و جەردەیی و تاڵانی و قۆرخکردنی تەواوی سەروەت و سامانی عێراقن، کە لەلایەک کەڵەکەکردنی سەرمایەیەکی بێشوماری بە سەدان ملیۆن دۆلار بۆ بەرپرسە حزبیەکان و پلە باڵاکان، لەلایەکی ترەوە تەشەنەی هەژاری و نەداری و بێکاری بۆ ڕیزێکی بەرین لە دانیشتوان کردۆتە ئەمری واقع، جگە لە خولقاندنی ژیانێکی ڕۆژانەی نائارامی پرمەترسی لە تەقینەوەو شەڕی تائفی و کوشتارو تیرۆری بەردەوام.
هەژدە ساڵە دانیشتوانی عێراق لە سایەی نەخشەو سیاسەت و دەخالەتی دەوڵەتی ئیمپریالستی ئەمریکا بێ بەش نەبون لە هەمو ئەو سیناریۆ جەنجاڵ و تاریک و کارەساتانەی کە کۆماری ئیسلامی ئیڕانیش بەشێکی سەرەکی بوەو دەوری لە وێرانکاری عێراقدا گێراوە، حکومەتی تەوافقی عێراق هەمیشە ملکەچ و پاشکۆی تەواوی ئەو سیاسەت و دەخالەت و ململانیانە بووە کە دەولەتی ئەمریکا و ووڵاتانی ناوچەکە لە مەیدانی سیاسی عێراقدا ڕۆڵیان تیێدا گێڕاوە، بە مانایەک قەیرانی دەسەڵات و ناسەقامگیری سیاسی و نەبونی هێژمۆنی ناوەند، کێشەیەکی گەورەی دۆخی نالەباری پێکهێنانی دەسەڵاتی سیاسیە لە عێراقدا.
هەر بۆیە هەڵبژاردنەکانی عێراق جگە لە وێنایەکی کاریکاتۆر شتێکی ترمان نیشان نادات، پێکهێنانی پەرلەمان و حکومەتی عێراق لە ڕیزی نمونەی هەرە گەندەڵترین و ڕیسواترین دەسەڵاتی سیاسیە لە جیهاندا، لە هەمان کاتدا بینیمان کە بەشدار بون لە هەڵبژاردنەکاندا جار بەدوای جاردا کەمترین ڕێژە لە دەنگدەر چونەتە سەر سندوقەکانی دەنگدان، کە دواین هەڵبژاردن، نمونەیەکی بێ وێنەی ئابڕوبەرانەی بایکۆت درا بەڕوی حزبەکانی بەشدار لەو هەڵبژاردنەدا، قەیرانی دەسەڵات و ناجێگیری سیاسی و نەگونجان و قڵشتی فراوانی بەینی دەسەڵات و خەڵک هەمێشە ڕوکنێکی بنەڕەتی دەسەڵاتی سیاسی بوە لە عێراقداو کاریگەری تەواوی لەسەر مەزاجی توڕەیی و ناڕەزایەتیەکانی خەڵک داناوە.
بەهەر جۆرێک لە درێژە کێشانی هەژدەساڵ لە هەلومەرجی سیاسی و کۆمەڵایەتی نالەبارو بێ ئومێدی لە عێراقدا، ڕیزی ناڕەزایەتیەکانی جەماوەری توڕەی عێراق سەرهەڵدان و پێشڕەویەک لە نمونەی ڕاپەڕین و وەستانەوە لەبەرامبەر ئەم دەسەڵاتەی مافیاکانی سەر بە ئێران و ئەمریکای نیشانداین، کە توانی قەیرانی دەسەڵات بگەیەنێتە ئاستێکی زیاتر لە بن بەستی ڕێکەوتنی هێزە میلیشیاکانی بەشدار لەدەسەڵاتی سیاسیدا، تا ئەو رادەیەی ناچار بون حکومەتەکەیان هەڵوەشێننەوە و حکومەتێکی کاتی پێک بهێنن، لەهەمان کاتدا بەهیچ جۆرێ دەستیان نەپاراست لە تیرۆرکردنی ڕیزێکی بەرین لە ڕابەران و هەڵسوراوانی نارەزایەتیەکان.
کێشەیەک کە پێویستە ئێستا لە مەیدانی سیاسی عێراقدا بە هەند وەربگیرێت کێشمەکێشی توندو ڕانەوەستاوی نێوان جەماوەری خەڵک و دەسەڵاتە، بە جیا لەوەی هێزە میلیشیاکان دوای چەندین ساڵ لە ئەزمونی دەسەڵاتی سیاسی گەورەترین شکست و قەیرانی سیاسی و دەسەڵاتیان نیشاندا، لەهەمان کاتدا دەرگیرو مایە پوچ بون لە سازدانەوەی حکومەتێک کە بتوانێ ڕێکەوتنی تەواوی لایەنەکان بگونجێنێت، ڕاپەڕینەکانی ئۆکتۆبەری ٢٠١٩ لە بەغداو شارەکانی خواروی عێراق ڕۆڵێکی شایستە و بەرچاوو گرنگی بینی لە زیاتر شکست پێهێنانی ئەو دەسەڵاتەی هۆکاری گەورەترین نائارامیە لە هەلومەرجی سیاسی عێراقدا، حکومەتی کازمی و هەڵبژاردنی پێش وەخت بە هیچ جۆرێک ناتوانێ ڕۆڵ و پێگەی ئەو هێزە سیاسیانەی دەیانەوێت حکومەت ڕێکخەنەوە جارێکی تر پێکەوە بگونجێنێت، چونەکە لەلایەک هەلومەرجی سیاسی عێراق و ناوچەکە لە ڕاستای ئاڵوگۆڕێکدا خۆی نیشان ئەدات کە دەوری جەمسەرە ئیمپریالیەکان و ووڵاتانی ناوچەکە هاوکێشەیەکی سیاسی وەهای فەراهەم هێناوە، ئاستی هاوسەنگی هێز ناڕۆشنە کە بە قازانجی چ لایەک دەگیرسێتەوە، واتە گێژاوی سیاسی دژوارترو نالەبارتر دەردەکەوێت، لە لایەکی ترەوە بەهەر جۆرێک لە پاشەکشە و ڕاگرتنێک لە ئەزمونی ڕاپەڕینەکانی مەیدانی ئازادی بەغداو شارەکانی خواروی عێراق، ئاشتبونەوەی جەماوەری ناڕازی لە گەڵ ئەم دەسەڵاتەو هیزە میلیشیاکاندا بە مەحال سپێردراوە، کوشتاری بەکۆمەڵ و تیرۆرو سەرکوتی ناڕەزایەتیەکان دوژمنایەتیەکی بێ هاوتای لە نێوان جەماوەری ناڕازی و دەسەڵاتی هێزە میلیشیاکان دروست کردووە. ئەوەی پێویستە ئاماژەی پێ بدەین قەیرانی دەسەڵات لە هەلومەرجی سیاسی ئێستای عێراق و لە سایەی دەوری هێزە ئیسلامی و تائفی و بزوتنەوەی عروبەو کوردایەتیدا ئاسۆیەکی ڕۆشنیان نیە.
ئەوەی پێویستە دەربارەی هەڵبژاردنەکانی ئەم دەورەیە قسەی لەسەر بکەین، ئەوە گرنگ نیە کە ئەتوانن هەڵبژاردن لەکاتی خۆی یان لە هەرکاتێکی تردا ئەنجامی ئەدەن، یان بەهەر ساختەو فروفێڵک ئەم هەڵبژاردنە تێی دەپەڕێنن، بەڵکو پێویستە کێشەکە لەو لایەنەوە بۆی بڕوانین کە ناتوانن وەڵام بە قەیرانی دەسەڵات بدەنەوەو ناتوانن حکومەتێک لەسەر بنەمای ئەم هەڵبژاردنە پێکبهێنن، هەلومەرجەکەو پێگەی سیاسی هەریەک لەو هێزە میلیشیایانە بەجۆرێکە لە ناو زەلکاوی بن بەست و شکستدا گەمەو ململانێی سیاسی دەکەن، ئیماکانی ئەوەیان نیە بتوانن هیچ جۆرێک لە ڕێکەوتن ئەنجام بدەن، ئەم هەڵبژاردنە تەنها گاڵتە جاری نیە، بەڵکو ئەگەری ئەوە زۆرهەیە کارەسات بەدوای خٶیدا بهێنێت.
سیناریۆی لوتکەی بەغدادیش تەنها ڕیکلامێک بوو وە ویستیان ئەوە نیشان بدەن دۆخی عێراق ئاساییەو دەتوانن هەڵبژاردنێکی سەرکەوتوو ئەنجام بدەن. هەر بەم شێوەیە خەڵک کێش بکەن بۆ بەردەم سندوقەکانی دەنگدان، بەڵام نە ڕیکلام و نە هەڵبژاردن و نە پێکهێنانی حکومەتی دوای هەڵبژاردن، بە هیچ جۆرێک ناتوانێت ڕۆشنایی و ئاسۆیەک نیشان بدات، کە ئەو هێزە تائفی و مەزهەبی و نەتەوەپەرستانەی چەندین ساڵە ئەزمونی گەورەترین کێشەی قەیرانی دامەزراندنی حکومەتێکی سەقامگیریان هەیە، تا بتوانن دۆخی عێراق ئاسایی بکەنەوە. ئاسایی بوونەوەی عێراق پەیوەستە بە ڕاماڵین و کۆتایی هێنان بەو هێزە میلیشیا تائفی و مەزهەبی و نەتەوەپەرستانە، هەربۆیە دەبێت بڵێین نەخێر بۆ ئەم هەڵبژاردنە!
ئێستا ئەو پرسیارە دێتە پێشەوە پێویستە مانای پەرچەکرداری جەماوەری ناڕازی لە بەرامبەر ئەم هەڵبژاردنەدا چۆن خۆی بنوێنێت. جەماوەرێک کە چەندین سەعات و ڕۆژو مانگ لە مەیدانەکانی شاردا ڕاوەستان و داوایان کردو ڕایانگەیاند دەبێت ئەم دەسەڵاتە هەمویان بڕۆن، کۆتاییان پێ بێت وە بڕوخێت. جێگای خۆیەتی لەبری ئەوەی بڵێین بایکۆت یان نەچون بۆدەنگدان، ئەوە دروسترو عەمەلی ترە بۆ هەر هێزێکی سیاسی و ناڕازی بەم هەلومەرجەی ئێستای دەسەڵاتی سیاسی لە عێراقدا، لەبەرامبەر تەواوی پرۆسەی سیاسی ئەم گروپ و دەستەو تاقم و هێزە میلیشیایانەدا بوەستێتەوە، دروشمی نەخێر بۆ هەڵبژاردن بەرزکەینەوە، بە مانایەک لە هەوڵی هاندان و دوبارە رێکخستنەوەی راپەرین و جەماوەری ناڕازیدا بین لە گەرەکەکان و مەیدانەکانی شاردا بۆ بە شکست گەیاندنی ئەم هەڵبژاردنەو هەوڵدانی بۆ ڕوخان و ڕاماڵینی ئەم دەسەڵاتەو کۆتایی هێنان بەهێزی میلیشیا. پێویستە سەرنجی ئەوە بدەین کە بایکۆت بۆ ئەم هەڵبژاردنە نەک کارساز نیە بەڵکو لەباری عەمەلیەوە گەرانەویە بۆ قۆناغێ پێش ناڕەزایەتی و ڕاپەڕینەکانی جەماوەری نارازی شارەکانی عێراق، چونکە سیاسەتی بایکۆت لەم دەورەیەدا دامرکاندنەوە و ناردنەوەی جەماوەری ناڕازیە بەدەستی بەتاڵ بۆ مالەوە.