دەبێت لاهور دادگایی بکرێت
عوسمانی حاجی مارف
2021-08-06 2168
بەگشتی کاتێک لە کوردستاندا باس دێتە سەر نەبونی سەربەخۆیی دادگا و نەبونی سەروەری یاسا، پێویستمان بە لێکدانەوەو بەڵگە و سەلماندن نیە، وە بۆتە قسەی سەر زمانی هەموو هاوڵاتیەک، چونکە دیاردەیەکی بەرچاوەو ڕێگای بۆ نکوڵی کردن لە نەبونی دەسەڵاتی دادگا نەهێشتۆتەوە. نە دادگا وە نە ئەو دامودەزگاو بەڕێوەبەرایەتیانەی بەدەوری دادگاوەن، بەهیچ جۆرێک ناتوانن تاوانبارێکی سەربە بنەماڵەی دەسەڵاتدارو کەسێکی خاوەن هێز لە حزبی دەسەڵاتداردا، بانگهێشت بکەن بۆ بەردەم دادگا، جا ئەو کەسە هەستابێت بە تاوانێکی سادە، یا هەر تاوانێکی گەورە، لەسایەی دەسەڵاتی بنەماڵەدا ئەو کەسە پارێزراوە، بەڵکو ئەوەی پارێزراو نیە خودی دادگا و دادوەرەکانن و دادگا بۆ مەبەست و سیاسەتەکانی بنەماڵە بەکار دەهێنرێت.
لە سایەی حکومەتی هەرێم و دەسەڵاتی یەکێتی و پارتیدا، نەک دادگا ناتوانێ تاوانبارانێک بانگهێشت بکات و لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بکات، بەڵکو تاوانباران بە ئاشکراو بێ شەرمانە بەبەرچاوی خەڵکەوە دەردەکەون و دەسوڕێنەوە، جگە لەوەش هەرێم بۆتە مۆڵگەو پەناگای تاوانبارانێک کە لە دادگای شوێنێکی تردا سزادراون و هەڵهاتون.
لەلایەکی ترەوە پێم وایە بۆ هێچ کەس نامۆ نیە کە بەشێک لە تاوانباران بە فەرمی و بێ هیچ لێپرسینەوەیەک ڕەوانەی دەرەوی ووڵات دەکرێن. لە هەمان کاتدا کوردستان بۆتە شوێنێکی پارێزراو بۆ تاوانبارانی سەربەدەسەڵات و حەشاردانی تاوانبارانی شوێنی تر وەک پەناهندە.
لەو سەیرو سەمەرانەی لە چوارچێوەی کێشەکانی نێوان لاهورو باڤلدا بیستمان، باڤڵ چرای سوری بۆ لاهور هەڵکردو پێی ڕاگەیاند، گەر نەڕواتە دەرەوەی کوردستان، ئەوە دەدرێت بە دادگا. پرسیار ئەوەیە باشە بۆ هەرەشە لە تاوانبارێک دەکرێت بە چونە دەرەوەی ووڵات، یا گەر نەڕوات دەدرێت بەدادگا!؟. ئایا هۆی پاڵ پێوەنانی لاهور، بۆ دەرەوەی کوردستان، بڕیارێکی سەربەخۆی باڤڵە لەبەر ئەو هۆیەیە کە تاوانێکی وەهای کردووە شایانی ئەوە نیە لە کوردستاندا بمێنێت؟، یا بەگوێرەی قەوارەی تاوانەکەی پێویستە بدرێت بەدادگاو لە دادگا سزا بدرێت؟، بەڵام باڤڵ بێ ئەوەی کەسێکی عاقل هوشیاری کاتەوەو ئامۆژگاری بکات، کە هەرەشەکردن لە تاوانبار بۆ چونە دەرەوەی لە کوردستان چ مانایەکی مەترسی دارو نائەمن و نابەجێی هەیە، واتە کەمێک بیرکردنەوە لە هاوکێشەی هەرەشە بۆ ڕۆشتنە دەرەوە، یان ڕادەستکردن بەدادگا، ناکۆکیەکی گاڵتەجار دەبینین، واتە لەلایەک بافڵ بڕیاردەری سەرەکیە و خاوەنی هەموو بڕیارێکە بە ویست و مەبەستی خۆی مامەڵەی تاوانبار دەکات، لەلایەکی تریشەوە واتە دادگا دەسکەلای یاری دەستی باڤڵە. سەرۆکی حزبێک بێ پەردەو بەبەرچاوی خەڵکەوە بە سانایی ئەتوانێ تاوانبارێک بێ دادگایی کردنی پێش وەختە هەرکەسێکی مەبەست بێت دەتوانێ بنێرێتە دەرەوەی کوردستان، یان گەر ئارەزو بکات ڕادەستی دادگای دەکات.
ئەم سیناریۆیە لە یاری مناڵان دەچێت تا حوکمرانی و دەسەڵاتی سیاسی، کە نەک زیاتر نەبونی سەربەخۆیی دادگاو نەبونی سەروەری یاسا دەسەلمێنێت، بەڵکو شەرمەزارکردن و ئابڕوبردنی دادگاو دەسەڵاتی دادگایە.
ئەوەش نابیستین کەسێک لە سەرکردایەتی یەکێتی بێتە سەر هێڵ و بوێری ئەوەی هەبێت و هاوار بکات؛ لاهوری تاوانبار بۆ دەبێت هەڕەشەی ڕۆشتنە دەرەوەی کوردستانی لێبکرێت، پێویستە ڕادەستی دادگا بکرێت و لە کوردستان دادگایی بکرێت، لاهور لەبەر تاوانەکانی مافی ئەوەی نیە بڕواتە دەرەوە، هەردەبێت بدرێت بەدادگا و دادگایی بکرێت. بەڵام دیارە ناردنی لاهور بۆ دەرەوە کێشەو پلانگیری ترو تاوانی تری لە ناو سەرکردایەتی یەکێتیدا پێ پەردەپۆش دەکرێت، بەجیا لەوەی بەگشتی خەڵکی کوردستان ئەوەیان بۆ ڕۆشنە کە پێگەی دەسەڵاتی بنەماڵە خاوەنی هەمو دەسەڵاتەکانە و باڵادەستن، هەروەها دەسەڵاتەکەیان سایەی کردوە بەسەر پاشکۆ کردنی تەواوی دادگا بۆ ژێر دەسەڵاتی بنەماڵەو حزب، پێویستە ئەوەش ڕۆشن بێت بیرکردنەوە لەهەر باس و هەوڵێک لە سایەی دەسەڵاتی بنەماڵەدا بۆ داواکردنی سەربەخۆیی دادگا تەنها ئاسنی سارد کوتینەو هەڵەیەکی گەورەیە.