دۆخی ئێستای سیاسی و حوکمرانی و ئابوری و پەرڵەمانی عێراق بە هەرێمیشەوە سیما و خەسڵەتەکانی وێرانەیان لە خۆ گرتوە. زۆربەی پرسە هەستیارەکان راستگۆیانە و بێ کێشمە و بێنە وبیبە و ساختە و گەندەڵی و پێشێلکردنی دەستور بەرێوە نابرێن.
ئەم واقیعە لە ناو مەزهەب و نەتەوە و حکومەت و هاوپەیمانی و رێکەوتندا رۆژ دوای رۆژ خەستتر و ئاڵۆزتر دەبێت، بۆیە دەیان ئیمارۆکەی بچوکی جەمسەرەکان ئەو وێرانەیە بەرێوەدەبەن و کۆدەکانی پێکەوە گوزەرانیەکی لەرزۆک و ناجێگیری گومانایان بۆ ئەو مەبەستانە دارشتوە، هەزار و یەک رێکەوتن و پەیمان وبەرە و لێدوان بەهاکانیان لە دەستداون، متمانەی نیشتمانی و نەتەوەیی بونەتە سەراب. هێزە ئیقلیمی و دەرەکیەکانیش ئەم دۆخەیان بەدڵە، چونکە تا عێراق و کورد لاوازتر بن زیاتر پەنایان بۆ دەبەن، ئەوان تێگەیشتون کە سەرجەم عێراق وێرانەیە و خۆشیان رۆڵی گرنگیان لە دروستکردنیدا هەبوە. ئەم دۆخە هەل و دەرفەتیانی بۆ رەخساندون بە راست و چەپدا لەو وێرانەیەدا تەراتێن بکەن، هیچ دوریش نیە کاتێک پێویستیان پێی نەما و بوە بەڵایەکی قورس بە سەریانەوە بیدەنە دەست قەدەرێکی نادیار و چی دەبێت با ببێت.
لە لایەکی ترەوە ئەوەی لە هەرێم پێی دەڵێن بەرەی ئۆپزسیۆن و نارازی، کە هیچ بونێکی کاریگەری نیە، وەک ئەوەی هەنگوینی لە داری کلۆردا دۆزیبێتەوە لە سوچ و قوژبنەکانی ئەو وێرانەیەدا سەمای خۆی بەرپاکردوە و لە سایەی بۆن و ژەنگ و تێكچون و پیسایی ئەو وێرانەیەدا ناسنامەی خۆی دادەرێژێت، تا پێی بکرێت وێرانەکە دەکێڵێت و پیسایی و خاشاکی بەتەنافی حزبی و سیاسی و راگەیاندنەکاندا هەڵدەواسێت، ناو بەناویش لە سوچێکی وێرانەکەدا بە ماتکراوی خۆی وەک فریادرەس نمایش دەکات، تێناگات یاخود نایەوێت تێبگات ئەمانەی دەیکات لاوازکردنی ئومێد و ئیرادەی هاوڵاتیانە و ئاویش دەکاتە ئاشەکانی وێرانەکەوە. یەكێک ئۆپزسیۆنی خاوەن دیدگا و ئیرادەی راست بێت راوی خۆی لە وێرانەدا ناکات چونکە تەنها خاشاک و پیسی و پاشماوەکان بە قولاپەکانیەوە دەگیرسێنەوە. چەندین جاریش رویداوە وێرانەکە لەخۆی گرتون و بونەتە میوان و ئەهل و پارێزەر و دەڵاڵ و حەسحەسی. ئەمانە پێیان خۆشە لەو بازنە وەهمیەدا بخولێنەوە چونکە چاوەروانی و پەیامەکانیان مەزن و بەهادار و واقیعی نین.
نەوشیروان مستەفا لە سەرەتای یاخیبونەکەی لە قوتابخانەی کلاسیکی سیاسی  کوردی تا رادەیەکی باش خۆی لە وێرانەکە دور راگرت، تێرامانێکی نوێی عەرزکرد، کە لە چەمکی گۆرانکاری ریشەییدا کۆکرابوەوە، بە واتایەکی تر باوەری بە  پینە و پەرۆکردن و تەعمیری وەهمی وێرانەکە نەبو. ئەم سەرەتایە ئومێد بەخش بو، بەڵام پرسە نەتەوەییەکان و مەترسیەکان لە سەر کورد ناچاری کرد دەست بۆ چاکسازی سیاسی و حوکمرانی بیات و پێگەی ئۆپزسیۆنبونی لە وێرانەکەدا بژاردەکرد، دواتر تێگەیشت هەڵەیەکی گەورەی کردوە، چونکە گرێبەستێکی سیاسی و دەسەڵاتداریەتی لە گەڵ وێرانەکەدا بوە ئەمری واقع، خۆشی بویستایە یاخود ترش لە ناویدا دەگوزەرا. سەرەرای ئەوەی دەست و ویژدان پاکی لە زۆربەی کاراکتەرەکانی وێرانەکە جیای دەکردەوە، بەڵام  بەشداربونی لە حکومەت و پرۆژەی هەمواری یاسای سەرۆکایەتی هەرێم ئەو وێستگە بنەرەتیانە بون کە جەختیان لە بەشداری چالاکەنە و رۆڵی کاریگەری لە وێرانەکەدا دەکرد.
لە گەڵ ئەوەشدا کاتێک دەستی بۆ پرسە هەستیارەکان برد بە کردار پێیان راگەیاند " لەم وێرانەیەدا یا لە گەڵمانی یاخود شوێنت نابێتەوە"، هەر ئەوەش رویدا.
لە باشور زۆر بە دەگمەن تێگەیشتنی ورد بۆ ئەزمونەکەی هەبوە و سودیشیان لێ وەرنەگرتوە، بۆیە دەبینین بەشێکی بەرچاو لە هاوکارەکانی ناو گۆران، تایبەت تازە پێگەیشتوەکان، کە لە سایەی ناو و باڵای ئەودا هەڵدەکشان دوای وەفاتی بونەتە گەورەترین دەهۆڵ لێدەر و زورناژەن و شایەر و دەڵاڵی گورج و گۆڵی وێرانەکە. رەنگبێ ئەمە خەتای خۆیان نەبێت خەتای ئەوانە بێت ئەمانەیان وەک ساوایەکی سیاسی خستنە بەر رەحمەتی سەودا و مامەڵەکردن و فرت و فێڵ و مانۆرەکانی جەنگەڵی وێرانەکە.
هێزە ئیسلامیەکان وەک نەریتی هەمیشەییان رەخنە و گلەییان لە تێكشکاندن و چەند بۆن و پیساییەکی وێرانەکە هەیە، ئەوان بەقسەش بێت چارەکەیان داوەتە دەست دەسەڵاتێکی زۆر گەورەتر لە مرۆڤ، عیلمانیە نارازیەکان شاگەشە دەکەن کاتێک خاشاکێک، پارچەیەکی ژەنگاوی، چەند بچوکیش بن، لە قوژبنێکی وێرانەکەدا دەبینن، وەک قەمیسەکەی عوسمان بۆ هەڵکشاندنی خۆیان بەکاریان دەهێنن. بەشێک لە میدیای بەناو سەربەخۆش نان و پیازی دنیا بەم تابلۆیانەوە دەخۆن، چونکە بازار و کاسبیەکە لەوەدایە.
بۆ خۆشم بەشێک بوم لەو هەڵە و بۆچونە نادروستانە، پێموایە لە بری ئەوەی هەوڵی نەزۆکی نەشتەرگەری وێرانەکە بدەین زۆر دروستە کار بۆ بنیاتنانی گۆرەپانێکی تری فرە ئاراستە و فکر بکەین، چیتر خۆمان بە وێرانەوە سەرقاڵ نەکەین، چونکە لە گەڵ دەستپێکردنی بنیاتنانی جۆرێکی تر لە نیشتمان وێرانە و کەلاوەکان هێدی هێدی نامێنن و رەنگبێ لە دوا مەتافدا لەو مێژوەدا ئاسەوار و روداوەکان بخوێنرێنەوە و سودیان لێ وەر بگیرێت.
وێرانە هاوڵاتی هەراسان و ماندو کردوە، نهێنی گەورەی هەڵسانەوەی نیشتمان و نەتەوە لە ئیرادەی هاوڵاتی بەئاگا و بەرپرسیار و دڵسۆز دەست پێدەکات، بێگومان بە یەکجار و یەک کردار نیشتمانی ئایندە دروست ناکرێت و نەتەوەش بنیات نانرێت، بەڵام بە نیشتمانکردنێکی نوێی هەر بستێک دەبێتە رەحمێک بۆ نیشتمانێکی مەزن بۆ هەمو. سەرەرای ئەوەی لە ئێستادا سرکردنی کاتی شمولیەت لە هزری نەتەوەیی مەترسی لێدەکەێتەوە، بەڵام مامەڵکردنی ئاقڵانە و هێمن و شارستیانە لە دوا مەتافدا دەبێتە زەمینەخۆشکەری گرنگ بۆ هەڵسانەوەی نەتەوەیی.    
بۆ خۆم دروستبونی ئەم دۆخەی ئێستا بە ئاکامێکی سیاسەت و رەفتارەکانی سەرکردە و بەرپرسانی کورد و دۆخی ناوچەکە دەزانم، چونکە مێژو و ئەزمونەکانی دنیا پێمان دەڵێن بۆ ئەوەی نیشتمان نەبێت بە وێرانە دەبێت وەک مەلێکی ئازاد لە ئاسمان و خاکەکەیدا شەقەی باڵەکانت بێت، بخوێنیت، لە کەنار هەر روبار و کانیاوێک بێ دڵەراوکێ و ترس تامی چێژی ئاو و هەوای ساکاری بکەیت و لە هەموی گرنگتریش هەمو نیشتمان هێلانەی ئارامت بێت.