دوو جۆر دەسەڵات هەیە،جۆرێکیان ئەوەیە کە بەپێی بەرنامە دەروات بەڕێوە ،حسابی ورد بۆ هەموو هەنگاوێک دەکات، ڕەخنەو هەڵوێستی خەڵک و ئۆپۆزشیؤن بەهەند وەردەگرێت ،کەمترین گەندەڵی و تەجاوەزات تێیاندا ڕوودەدات،دامەزراوە حکومیەکان دوور لە دەستتێوەردانی حیزب کاری خۆیان دەکەن ،دادگاکان هەیبەت و پێگەی خۆیان هەیەو دەسەڵاتیان بەسەر گەورەترین پلەداری دەسەڵاتدا دەشکێت، هاوڵاتی مافی پارێزراوە و کەس ناتوانێت دەستی بۆ بەرێت.
دایاری کردنی بەرنامەو کارکردن بۆ جێبەجێکردنی ئەرک و ئیلتزامە ،بەڵام مەرج نیە هەموو بڕگەو بەندو خاڵەکانی جێبەجێ بکرێن، گرن خەباتکردنە بۆ بەرجەستەکردنی زۆرترین خاڵ و بڕگەیان ئەویش بەپێی و توانا و دەرفەت.
کەواتە لەم جۆرە سیستەمەدا کارەکان بەباشی بەیوە دەچن،خۆگەر شکستیەک لەکاتی بەڕێوەبردنی وڵاتدا ڕووبدات ئەوە کاریگەری قوڵی لەسەر ڕەوتی کارەکان نابێت، چونکە دیموکراتیەت و دەستاودەستکردنی دەسەڵات زەمانەتی ئەوە دەکەن کە بەپێی پرەنسیپ و یاساکان لەداهاتوودا چارەسەری ئەو شکستیە بکرێت. کەواتە شکستی یا ئاستەنگیەکان لەم حاڵەدا کاتین نەک بەردەوام.
ئەم جۆرە دەسەڵاتانە تاڕادەیەکی زۆر ڕەنگدانەوەی خواستی خەڵکەو دەچێتە خانەی دەسەڵاتە مۆدێرنەکانەوە.
لەجۆری دووەمی دەسەڵاتدا ،کە لە ڕۆژهەڵاتی نێویندا باون، کارەکان تەواو پێچەوانەن ،لەم جۆرە حکومڕانیەدا یاساکانی بەڕێوەبردنی وڵات و کاری دامەزراوە حکومیەکان گرنگیەکی ئەوتۆیان نیە،ئەوەی گرنگە حیزب و دەستی حیزبە لەو پێگانەدا ،لەو دەزگایانەدا حزب هەمووشتێکەو سەرجەم جومگەکانی کۆمەڵگا لەژێر هەژموونیدایەو بڕیاردەرو سەپێنەر هەرحیزبە.
[٣٢] ساڵە لەهەرێمی کوردستان یەکێتی و پارتی سواری کۆڵی خەڵک بوون ،لەم ماوەیەدا نەیانتوانیوە ژیانێکی نیمچە شایستە بۆ خەڵکی هەرێم دابین بکەن،نەک هەر ئەوە بەڵکو ڕۆژ لەدوای ڕۆژ مانگ لەدوای مانگ ساڵ لەدوای ساڵ گوزەرانی خەڵک بەرەو خراپتر ڕۆشتوە.
گەر پرسیار ئەوە بێت کە ئایا لە توانایاندا هەبووە یاخود دەرفەت لەباربووە بۆ باشکردنی گوزەرانی خەڵک یا نا؟ بەڵێ هەبووەو دەیانتوانی ، بەڵام نەیانویستوە.دانا ئەو گشت توانا دارایی و دا هاتانەی لەبەردەستدابوون گەر بە شێوازێکی ئەقڵانی بۆ خزمەتکردنی هووڵاتیان بەکاریان بێنایە ئەوە بەدڵنیاییەوە دەیانتوانی گوزەرانی خەڵک زۆر باش بکەن.
ئەم دووحیزبە هەر لەسەرەتاوە ، واتە لە دوای ڕاپەڕینەوە ماهیەت و بەرنامەی خۆیان ئاشکرا کرد ،نیشانیاندا کە ئەوان بۆ خزمەەتی خۆیان هاتوون نەک بۆ خزمەتی خەڵکی چەوساوەو بەشمەینەت. هەر بۆیەش دەستیان بەهەرچی بگەیشتایە کە پارەی بکردایە ، یا سەرچاوەی داهات بووبێت ،ئەوە دەستیان بەسەردا گرتوە،حیزب و جووت بنەماڵە بوونە نەهەنگ و هەموو شتێکیان قووتدا ، هیچ کایەو بوارێک نەما حیزب یا دوو بنەماڵەی بارزانی و تالەبانی دەستی بەسەردا نەگرن . بە تێپەڕبوونی ساڵ، جووت حیزب و لەپاڵیدا چووت مالبات بوونە گەورەترین سەرمایەدار و هێدی هێدی درێژبوویەوە بۆ خوارەوە بۆ نەوەکانی دوای خۆیان.
لە ڕووری سیاسەت،کۆمەڵایەتی،پەروەردە و خوێندن ،تەندرووستی و سەرجەم بوارەکانی دیکە کە پەیوەندی ڕاستەوخۆیان بەژیانی ڕۆژانەی خەڵکەوە هەیە وێران کران.
بەم هۆیەوە بێزاری و ناڕەزایی هاوڵاتیان گەشتوە ئاستێکی مەترسیدار،سیمای ئەم ناڕەزاییانەش لە توڕەبوون و بێ ئومێدی وچاوەڕێی خراپتر و دژوارتر خۆی دەبینێتەوە.
لە ڕەوش و حاڵەتێکی ئەوها نالەبار و دژواردا دەسەڵات هیچ چارەسەرو ئەڵتەرناتیڤێکی پێ نیە ،بەڵکو بەردەوام بوون لەسەر هەمان ڕەوت بە درۆ و چاوەشەکاری و پاساوی نادرووست بۆشکستیەکان بە چارەسەر دەزانێت.
گەر نیەتی چارەسەر لە نێو بڕێک لە سەرانی هەردووحیزبدا هەبێت ،ئەوە بەدڵنیاییەوە هیچی لێ سەوزنابێت ،چونکە بڕیاربەدەستەکان چاکسازی ناخوازن ،هاوکات دەرفەتیش نەماوەو کات درەنگە .
ئەم شکستیانە وای کردوە کە هاوڵاتیان،ڕێکخراوە خێرخوازیەکان،دۆستانمان،نوێنەری وڵاتان لە کونسوڵخانەکان ،نوێنەری نەتەوە یەکگرتوەکان لە ئێراق و کوردستان، هەموو ئەمانە سەرانی هەردوو حیزبیان لە ئاکامە خراپەکانی بەردەوامبوونی ئەم دۆخە ئاگادارکردوەتەوە ،لێ ئەوەی دیارە سەرانی دەسەڵات گوێیان بەم دەنگە دڵسۆزانە نەداوە.
فەرزکردنی بەغدا ئەجندەکانی بەسەر هەرێمداو هەوڵدان بۆ لاوازکردنی هەریم کە هەندێک لەو فشارانە کاریگەری هەبوە و سەری گرتوە،بەجۆرێک لە ئێستادا هەرێم لەوپەڕی لاوازیدایە ، بڕیارو کارەکانی حکومەتی هەرێم و هەندێک لە دامەزراوەکانی هیچ ئەرزشێکیان نیە،حکومەتی کاربەڕێکەر لە ئێستادا ڕۆڵی پۆستەچی دەبینێت بەوەی چی لەبەغداوە بێت ئەمان دابەشی دەکەن.
دەستڕۆشتوانی هەردوو حیزب بەباشی دەرکیان بە مەترسیەکانی ئەم ڕەوشەکردوە، بەڵام دیارە پارە و دەسەڵات بێباکی کردوون،هێندە هەیە هەندێک لەسەرکردەکانی هەردوولا دان بە مەترسیەکەدا دەنێن و باسی ناڕەزایی و بێزاری خەڵک دەکەن و هەستیان بە لەدەست دانی دەرفەت کردوە.
بۆیە من وای دەبینم ئەمە سەرەتایەکە بۆ دۆڕاندنێکی مەزن ،بۆ لەدەستدانی هەمووشتێک، بۆ شکستی یەکجارەکی ،بۆ ئاشبەتاڵی دەسەڵاتی سەپێنراوی جووت حیزبی چەتەو مافیا.
گەر ئەمە ڕوویدا کەداوا و خواستی زۆرینەی خەڵکی کوردستانە ،ئەودەمە هیچ کردەو پەشیمانیەک داد نادات چونکە خۆیان سەبەبکار و تاوانبارن.