چاكسازیتان باش: 6 ملیۆن بە 40 ساڵ تەمەنەوە
عەلی مەحمود
2020-01-07 1320
جاران بەعس بە نەیارەكانی خۆی دەوت تابووری پێنج, دەترسم ئێستا ئەوەی دژایەتی موچەو خانەنشینی ئەم پەرلەمانتارە سوێند خواردووانەش بكات, یان رەخنە لە پڕۆژەكەیان بگرێت بیكەنەجاشی خانەنشین بە لیوا, یان ببێتە تابووری پێنج و لایەنگری كۆماری خوازەكانی ئیسپانیاو لە گەڵ ئانارشیستەكنی كەتەلۆنیا گۆڕ ون كرێت.
كەس دژ بەوە نییە چاكسازییەكی دادپەروەرانە بكرێت وەك شەو رۆژ بانگەشەی بۆ دەكەن, دڵشاد 100 مەتر زەوی نەبێت خۆی بسوتێنێت, ئێوەش 8,5 ملیۆن دینار وەربگرن, سەرۆكەكەشمان تەنها یەكێك لە ماڵەكانی ملیۆنێك مەتر دوجار بێت, ئێمە لە گەڵ رێكخستن و چەند موچەیی ئێرەو بەغداو چی و چی نین, وەك لە گەڵ بن دیوار نین, ئاوهاش لە گەڵ بان دیوارو حەوت تەبەقەی ئاسمانیش نین, پێمان باشەو پێشتر بۆ یەكەمجار هەر ئێمە داوامان كردووە تەمەنی خانەنشینی بكرێتە 60 ساڵ لە كوردستان, بەهۆی بێكاری بەرفراوان و نەبوونی ژێرخانێكی پێشكەوتوو تا گەنجان تیایدا كار بكەن, ئەوەی هەمانە هەندێك نەوتە دەردەهێنرێت بە سەدەقەو ناوی حیزبەوە كەمێكیمان دەدرێتێ, ئەوی دیكەش بۆ خۆیان تەخشان و پەخشانی دەكەن, ئێستاش ئێوە قچۆكەكەمان لۆ چاكسازی دەكەن بە عەمبەو بهاراتەوە, لێ لە لایەكی دیكەوە بە پێی هەمان پڕۆژەی چاكسازی ئێستا لەبەر خاتری خاترانی پەرلەمانتاران و موچە باڵاكان لانی كەمی ساڵی خانەنشینی لە كوردستان لە 50 ساڵەوە كراوە بە 45 ساڵ و 15 ساڵی خزمەت, كە هێنانەوەی سانایە بەناوی رۆژنامەنوسی, پارێزەری, پێشمەرگایەتی, چوزانم هەزارو یەك ئاین و ئۆین و فرت و فێڵیان هەیە, سجل و دەفتەر و كونیە لای خۆیانە چۆنیان دەوێت وای رێكە خەن, بەو حاڵەشەوە هێشتا زیاتر لە 56,75%ی پەرلەمانتارانی زۆر خۆشەویستی عەدالەتخوازی خولی ئێستا نایانگرێتەوە, لە نیعمەتی خانەنشینی پلە باڵا كە خەونیان بوو بێبەش دەكرێن, هەشە لە خولەكانی پێشوتر چەندین ساڵە 6 ملیۆنی خۆی موفت وەردەگریت و لە قسەی زلیش نەكەوتووە, بەوەشەوە هەنوكە هێشتا نایانگرێتەوە, ئێستا نوێنەرانی گەل بە 45 ساڵەكەش رازی نین هەوڵ هەیە كەمتری بكەنەوە بۆ 40 ساڵ, بۆ ئەوەی بەسزمانانە ئەمانیش لەو چەوراییە بێبەش نەكرێن, هەنگوین بۆ ئەوان و عەسەلیاتیش بۆ ئێمە
لێ ئەم برادەرە عەبقەریانەی پەرلەمان لە خۆیان ناپرسن ئایا شتی وا لەم جیهانە پان و بەرینە 149 ملیۆن كیلۆمەتر دوجارییە هەیە؟؟, یان درێژە بە داهێنانە عاجباتیەكان خۆیان دەدەن لە شتە سەیرو سەمەرەكانی دەسەڵاتداریتی كوردی, پەرتووكی گینزیش ئاگای لەمانە نییە, دەنا نوێنەرایەتی دائیمی بۆ تەسجیلكردنی عاجباتییەكانتان دەكردەوە لە پاڵ پەرلەمان و حكومەتەكەتان, چونكە هەر رۆژەی داهێنانێكتان هەیە, ئەگەر داهێنانەكانتان زانستی بوایە جوڕی گۆگڵ و ئەمازۆن و تێنست و عەلی باباتان دەدا, ئازیزانم لە ئاستی جیهانیدا ناوەندی تەمەنی خانەنشینی 64,3ساڵە, وە بەهۆی ترس لە هەڵكشانی تەمەن و كەمبونەوەی هێزی كار, كە رێژەی خانەنشینان ساڵ لە دوای ساڵ زۆرترە بێت لە ئاستی جیهانیدا, بۆیە شەڕ لەسەر بەرزكردنەوەی تەمەن لە شەقامەكانی جیهان گەرمە, راست بەرزی دەكاتەوە, چەپیش داكۆكی لەوەی هەیە دەكات, نموونە ئوسترالیا ئێستا 65,5 ساڵە تەمەنی خانەنشینی لە ساڵی 2023 ەوە دەبێتە 67 ساڵ, وەلێ عاجباتیەكەی كوردستان هەموو پێكەوە داوای كەمردنەوەی تەمەنی خانەنشینی دەكەن, چەپ و راست و ئۆپۆزسیۆن و دەسەڵات نییە, بیر لە هاتنی رۆبۆت, بەرز بونەوەی ناوەندی تەمەن, كەبونەوەی گەنجان, شۆڕشی پیشەسازی چوار و زیرەكی دەستكردو شتی وا ناكەنەوە, گرنگ خانەنشینیەكەی خۆی بگاتە 6 ملیۆن بە ئەندازەی 80 جاری كەمئەندامێكی بەسزمان, ئیتر دنیا دەڕما بەسەر خەڵكدا لای ئەم نوێنەرە عەدالەتخوازو دڵسۆزانەی گەل مشكل نیست.
لە توركیای دراوسێمان تەمەنی خانەنشینی لە كەرتی گشتی بۆ پیاو 60 ساڵ و بۆ ژنیش 58 ساڵە, لێ ئەوانەی 25 ساڵ خزمەتی سەربازی دەكەن , كە توركیا هەموو كات پێیەكی لەناو ئاژاوەو شەڕدایە بۆیان هەیە لە 45 ساڵی خانەنشین بن, ئەویش دوای 25 ساڵ مانەوە لە سوپا, لەوە دەرچێت كەمترین تەمەنی خانەنشینی لە ئەندەنوسیایە كە 58 ساڵە, كوەیتیش دەیەوێت ئەوەی 30 ساڵ زیاتر خزمەتی كردووە خانەنشینی بكات پێش تەمەنی 55 ساڵی, رەنگ بێت پەرلەمانەكەی ئێمەش بەرەی شەڕ بێت, یان وا حیساب كرابێت, بۆیە بەسزمانانە لەبەر ختورەو ماندو بوون و تیشكی لیزەرو دوكەڵی فسفۆر بیكەنە 40 ساڵ, لەوەتەی هەیە كە تەنها بوتڵە ئاوێك و تاكە پێڵاوێكی لێ وەشێنراوە, نەك سكود و ئاڕ پی جی و كیمیاوی و بایەلۆجی, رۆبۆتی جەنگاوەریش پێشیانی نەگرتووە, فڕۆكەی بێ فڕۆكەوانیش گیزەی نایات بەبان سەریانا, ئەوا مێگەلە كۆپتەریش باوی نەماوە.
با ئەزموونەكانمان لە سۆماڵەوە نەبێت, كە سەرۆكەكەی لەو وڵاتە قات و قڕەدا مانگانە دەفتەرێك دۆلار دەخاتە تەنگەی باخەڵی, وەك دكتۆراكانمان زۆرینەی لە دارفۆرەوەیە, نموونە لە وڵاتێكی وەك كەنەدا وەرگرن, ئەو پەرلەمانتارەی خۆی كاندید ناكاتەوەو بڕە هاوكارییەك دەكرێت تا كارێك دەدۆزێتەوە, نموونەی لە خولی رابردوو 18 كەسیان خۆیان كاندید نەكردەوە بۆ پەرلەمان, بە هەموویانەوە 1618850 دۆلاریان وەرگرت بۆ ئەوەی خۆیانی پێ بژێنن تا كارێك دەدۆزنەوە, ئەوەشی كاندیدەو دەرناچێتەوە هەمان بڕ وەردە گرێت, ئەوەی تەمەنی لە 55 ساڵ كەمتر بێت و 6 ساڵ كەمتر خزمەتی كردبێت لە پەرلەمان خانەنشین ناكرێت, خانەنشینیەكەشی لەسەر سندوقی خانەنشینییە, كە خۆی لە تەواوی تەمەنیدا بەخشیویەتی, نەوەك پارەی نەوت كە سامانی گشتی هاووڵاتیانە نەك حیزب و سەرۆكۆكە و باجی خەڵك, كە ساڵانە لەماوەی پەرلەمانتاریدا 78900 دۆلاری خستۆتە ناو سندوقەكەوە, موچەكەشی 7800 دۆلارە مانگانە لەماوەی دەستبەكار بوونی لە پەرلەماندا, لە كوردستانیش موچەی پەرلەمانتار 7500 دۆلارە, داهاتی تاك لە كەنەدا 17ەمین وڵاتە لە جیهان و 46212 دۆلارە لە ساڵێكدا, عێراقیش 93 یەمینەو داهاتی تاك لە ساڵێك تیایدا 5738 دۆلارە, واتا یەك بە 8 بۆ 9 یە, بۆیە هێزی كڕینی موچەی پەرلەمانتاری كوردستان چەندین جاری كەنەدایە ئەگەر 8 بۆ 9 جارەكە نەبێت, بۆیە ئێوە لە گەڵ وان ژیانتان ئەرزو ئاسمانە های لایڤ, بۆ ئاگاداریشتان هەموو هاووڵاتیەك پێش ئەوەی بگات بە پەرلەمان لە كەنەدا پێشتر بە درێژایی تەمەنی دوای خوێندن یان هاوكات لە گەڵیدا كاری كردووەو باجی داوەو پارەی رشاندۆتە ناوو سندوقی خانەنشینیەوە, وەك منداڵی سەركردەكانی ئێمە لە دایك بوونەوە لە ناوچەوانی پۆستیشی وەك تەمەن و قەزاو قەدەرەكانی بۆی نەنووسراوە, یان زۆری ئێوە لە جادەی قیریش لاتان نەدابوو, یان ئەوكات مەمە شوشە بە دەمتانەوە بوو, خانەنشینی ژەنەراڵانەی پێشمەرگە بوون, هەرچی لە وڵاتی سویسرایە پەرلەمانتار لە كاری پێشوتری دانابڕێت, ئەمەش لایەنی نێگەتیف و پۆزەتیفی خۆی هەیە, لە بابەتی تردا دێینە سەری لە داهاتوودا, لەبەر عەیبەش باسی ئیفادو پرادۆو حیمایەی زاواو خەزوەكانتان دەشارمەوە.
هەرچی جیاوازی موچەی ئاسایی و پەرلەمانتاریشە, وەك بینیمان لە كوردستان 80 جارە, لەگەڵ كەمەندامێك, بنەماڵەی شەهید و زیندانی سیاسی و قوربانی جینۆساید و پێشمەرگەی دێرین, كە دەتانەوێت زۆرینەی بڕن, لەبەردەم ناپاڵم و چەكی كیمیاوی بوونە, یان لە ناو زیندانەكانی بەعس بوونە, لە فیلیمیشدا نەتان بینیووە 17 جارەو وێڕای ئەوەی قوربانیشیان بەخشیووە, كە ئێٍستا لەبەردەم بەرهەمەكەی ئەوان خۆتان با دەدەن, كەچی لە بەرازیل كە نادادپەروەرترینە لە جیهان, جیاوازی موچەی پەرلەمانتار لە گەڵ ناوەندی موچە جیاوازییەكە 10,6 جارە, روسیا 5,8جار, ئیتاڵیا 5,5 جار, تونس 4,5 جار, ژاپۆن 3,9 جار, ئامەریكای قەڵای سەرمایەداری و نایەكسانی 3,1 جار, نەمسا 3 جار, ئەڵمانیا 2,8 جار, بەریتانیا 2,6 جار, فەرەنسا 2,2 جار, پورتوگال 2,1 جار, سویسرا 1,2 جار, ئیسپانیا 1,1 جار, چاكسازی ئەگەر كلكی ئەم نا دادپەروەرییە نەكات , لە فێڵبازی زیاتر نییە.
ئایا دەزانن ئەوەی ئێوە داوای دەكەن 3 جاری موچەی سەرۆكی چینە كە ساڵانە 22 هەزار دۆلار موچەیەتی, بە ئەندازەی 5 مانگی جێگیرەكەیەتی كە موچەكەی 13269 دۆلارە لە ساڵێكدا, بە ئەندازەی موچەی ساڵێكی سەرۆكی ئیریتریا و غینیا بیساوە, دوجار زیاترە لە موچەی سەرۆكی ئەندەنوسیا كە 230 ملیۆن دانیشتوانێتی كە 27400 دۆلار موچەی ساڵانەیەتی, دوجاری سەرۆكی مەكسیكە كە هەموو دەسەڵاتێكی هەیە, تەنها پایتەختەكەی 4 جار زیاتری هەموو هەرێمەكەی ئێوەیە, 6 جاری سەرۆكی مۆڵدۆڤیایە كە ساڵانە 9264 دۆلار وەردە گرێت, 6 جاری سەرۆكی مەنگۆلیایە كە ساڵانە 11620 دۆلار موچەیەتی, دوجاری سەرۆكی مۆنتنیگرۆیە كە ساڵانە 33440دۆلار موچەیەتی, چوار جاری سەرۆكی نیپاڵە كە خاوەندی ئیڤەرێستە تەنها 17548 دۆلار ساڵانەیەتی و تونس 16700 و ئۆزبەكستان 15600, بەهەمان شێوە باكوری مەكەدۆنیا كە موچەی 17250 دۆلار و سینیگال 15210 دۆلارو و سربیا 14950و سیرالیۆن كە موچەی 12220دۆلارە لە ساڵێكدا 9 جاری سەرۆكی سریلانكا 7380 دۆلار و ڤێتنام 8320 دۆلارە و 5 جاری موچەی سەرۆكی تاجیكستان 13200 و 6 جاری توركمانستان 10800و ئۆكرانیا 11600, دوجاری سودان 29320 دۆلارە, ناوی وڵاتی دی زۆرە, جارێ بۆ قەناعەت هێنانی ئێوە هێندەم لە بەردەست و لە بیرە, دەشزانم وەك ئەوە وایە گوێزی هەورامانتان بۆ بژمێرم, ئەوەی خەونی پێوە دەبینن هەر دەتانەوێت, فێڵ و تەڵەكەكان چەندە حەیابەریش بن .
لە كۆتادا وا مەزانن لە دورگەیەكین تەنها چاوپێكەوتنەكانی شەوانی ئَوە دەبینین و دەبیستین, با ئەو دروشمە راست دەرنەچێت كە دەڵێت باوەڕ بە دوو كەس مەكەن, زاوا لە كاتی داخوازی , حیزبیش لە كاتی هەڵبژاردن.