ئایا مەسرور بارزانی هەڵەکانی نێچیرڤان بارزانی دوبارە دەکاتەوە؟
د. عەبدولڕەحمان مەولود
2019-04-16 1552
کاتی پێکهێنانی حکومەتی مەسرور بارزانی نزیك بۆتەوە. گۆڕان ڕازییەو یەکێتیش لەڕازیبون نزیكبۆتەوە؛ یەکگرتو لەگیرفانی پارتییەو کەسیش لەسەر ڕازیبون‌و نەبونی کۆمەڵناوەستی. هەر بۆیە، بەم نزیکانە مەسرور بارزانی حکومەتی نوێ پێكدێنێت.
بەڕای من خالی هەرە گرنگ لەم حکومەتە نوێیە کە پێویستە چاودێری بکریت ئەوەیە: ئایامەسرور بارزانی هەلەکانی نێچرڤان دوبارە دەکاتەوە؟
لەکەس شاراوە نییە کە نێیچیرڤان بارزانی پیاو یەکەمی تورکیایە لەکوردستان. لەبیست ساڵی ڕابردو نیچیرڤان بارزانی لەروی ئابوری و سیاسی پشتوانی بێنسوری ئوردوگان و حیزبەکەی بوە.
نێچرڤان بارزانی، لەباری ئابوریەوە:
١. کوردستانی کردە بازاری تورکیا و شوێنی ساغکردنەوەی کەلوپەلی تورکی. ساڵانە تورکیا بای چەندین ملیار دۆلار کاڵا لە بازاری کوردستان دەفرۆشێت.
٢. هەرچی داهاتی نەوتی کوردستان و داهاتیتری کوردستانە خستە بانکەکانی تورکیا و ئەوان سودی ڕۆژانە لەو پارانە وەردەگرن.
بۆ نمونە، ئەگەر تورکیا لە سالێکدا بۆ هەر سەد دۆڵار قازانجی سێ دۆلار بکات، ئەوا لە ڕۆژێکدا زیاتر لە ٨٢ هەزار و ١٩١ قازانج دەکات بۆ هەر ملیارێك دۆلاری کوردستان لە بانکەکانی تورکیا بێت (0.03/365*1،000،000،000).
٣. ئەو کاتەی نەوتی کەرکوك لە ڕێگای کوردستان دەفرۆشرا، پارەی ئەو نەوتەشی لە تورکیا دانا.
٤. نەوتی کوردستان و کەرکوکی هەرزان فرۆش دەدا بە تورکیا و کەمپانیەکانی گواستنەوەی نەوتی تورکی.
لە باری سیاسیشەوە:
١. دژایەتی بێکۆتایی پارتی کرێکارنی کوردستانی کردوە
٢. دژایەتی بێ سنوری ڕۆژئاوای کوردستانی کردوە.
٣. کۆلان بە کۆلان لە کوردستاتنی باکور دەگەرا بۆ ئەوەی دەنگ بۆ ئۆردوگان کۆبکاتەوە.
ئەی نیچیرڤان لەبەرامبەر ئەم خزمەتی بۆ تورکیا چی دەستەکوتوە ؟
تەنها شتێك نیچیرڤان لە بەرامبەر بونی بە پیاوی یەکەمی تورکیا دەستی کەوت بێت پشتیوانی ئۆردگان بووە لە پێگەی نیچیرڤان بارزانی لە ناو پارتی و حکومەتی هەرێمی کوردستاندا.
با بزانین بۆ پشتیوانیکردن تەنها شتە نێچیرڤان بەدەستی هێناوە:
سەیرکە، سەرەرای ئەو هەمو خزمەتەی نێچیرڤان بە تورکیای کرد، لە ئێستاشدا ڕای گشتی تورکیا سەبارەت بە کێشەی کورد زۆر لە دوای ڕای گشتی عەرەب و فارسیشە.
لەسەرو بەندی ڕیفراندۆم کەباس لە پێکهێنانی دەولەتی کوردی دەکرا، ژمارەیەكی زۆر لەسەرکردە عیراقیەکان، لە نێویان کۆنە سەرۆکی پەرلەمانی عیراقی و سەرۆك وەزیرانی ئێستاش دژایەتی دوژمنکارانەیان نەکرد. ئەوەی یەکەم(مەحمود مەشهەدانی ) پشتیوانی دەکرد و ئەوەی دواییش (عادل عەبدولمهدی) پێی باش نەبوو. بەگشتی، ڕای گشتی عێراقی و عەرەبی سەبارەت بە کوردستان بە ئیجابیانە گۆڕانکاری گەورەی بەسەردا هاتووە . لە ئێرانیش هیچ نەبێت ولایەتێك هەیە بەناوی کوردستان و دژایەتی ناوی کورد و کوردستان ناکەن.
تەنها شوێنێك لە گۆی زەوی کە خەلك و حکومەت دژایەتی کورد بکەن تورکیایە و حکومەت ئاگری ئەم دژایەتیەش ڕۆژ دوای ڕۆژیش خۆشتر دەکات.
ئەگەریش دەلێن تورکیا لە کوردستان بیناسازی کردوەو فرۆکەخانەی کردۆتەوە، ئەوا جگەلەوەی بەپارەی خەیالی کراون، پاش چەند سالی تری بیناکان لە نەبوونی خزمەتی بەردەوم (Maintenance) دەبنە بارگرانی (Liability) و فرۆکەخانەش هەرکاتێك تورکیا ئارەزوی لێ بێت دایدەخات، وەك ئەوەی سەبارەت بە فرۆکەخانەی سلێمانی کردویەتی.
تورکیا نەك چارە نییە بۆ کێشە سەرەکیەکانی کوردستان وەك کارەبا و بەپیشەسازیکردنی کوردستان، بەلکۆ ڕێگرە لە چارەکردنی هەر کێشەیەکی کوردستان. تورکیا خوازیاری ئەو بوو هەرێمی گۆڕنگخواردوی داعش بکرێت بۆ ئەوەی بەیکجارەکی دەست بەسەر هەرێمدا بگرێت
هەر بۆیە، بەڕای من هەرکەسێك بێتە سەر کار دەبێت خۆی دوور بخاتەوە لە ڕابردووی (Legacy) نێچیرڤان بارزانی. سەردانەکەی دوای ڕیفراندۆمی مەسعود بارزانی بۆ لای عادل عەبدولمەهدی ئەگەر مەبەست لێی گۆرانی سیاسەتی پارتی بێت بەئاراستەی ڕاگرتنی پارسەنگی هێز لە نێوان عیراق و تورکیا کارێکی باش بوو.
هەرێمی کوردستان پێویست ناکات لە نێوان عیراق و تورکیا یەکێكیان هەلبژێرێت وەك نێچیرڤان تورکیای هەلبژارد. هەرێمی کوردستان پێویستە بە هاوسەنگی پەیوەندی لەگەل هەموان ڕاگرێت.
هەرێمی کوردستان پێیوست ناکات دژایەتی تورکیا بکات، بەلام ناش بێت ئەوەی لە بەرژەوەندی تورکیا بیت بە لە بەرژەوەندی کوردستانی بزانێت.
ئیستا کە تورکیا ناهێلێت پارێزگارێکی کورد بۆ کەرکوك دابنرێت، دانانی پاریزگارێكی کورد لە کەرکوك نیشانەی سەرەتای کۆتایی دەسەلاتی تورکیا وسەردەمی نێچرڤان بارزانی دەبێت بەسەر حکومەتی هەرێمی کورستان. پێویستە ئەم کارە زوو یان درەنگ بکرێت. یەکێتی پێویستە لەم بابەتە تێبگات و نەیبەستێتەوە بەمەسەلەی پێکهێنانی حکومەت، بەڵام پێویستە بکرێت و مافی هەلبژاردنە.
سەردەمی شێوە حکومرانی تورکیا هاوشیوەی سەردەمی ئۆتۆمۆبیلی لادا و مەسکۆفیس و پیکابی داتسن بەسەرچوە. تورکیا نایەوێت بگۆریت و دژایەتی گۆڕانکاری دەکات. تورکیا دەیەویت لە ڕێگەی کرینی سیستەمی (S-400)ی دژی گۆرانکاری حەتمی تورکیا بوەستێتەوەو دریژە بەم شیوە حکومرانیە ناسەردەمیانەی ئێستای بدات کە لەسەر بنەمای هالاواردنی نژادی (apartheid) وەستاوە.
بەڵام، چۆن بەرنامە ئەتۆمیەکەی ئێران ناتوانیت ڕێگای بە روخانی حەتمی ئێران بگریت، ئاواش کرینی سیستەمی (S-400)یش دادی تورکیا نادات، . تورکیا دەروخێت و هەلدەوەشێتەوە، تەنها مەسەلەکە کاتە. هەرێمی کوردستان پێویستە خۆی بۆ ئەو گۆڕانکاریە گەوەرانە ئامادە بکات.
تورکیا تاکو ئیستا دەستی لە نێچیرڤان بازانی بەرنەداوە، بە ناراستەوخۆش دژایەتی حکومەتی مەسرو بارزانی دەکات. ئەوەندە بەسە وتارەکانی ڕیبوار کەرێم وەلی لە ڕوداو بخوێنیەوەو بۆ ئەوەی لەم ئاراستەیە بگەیت.
پێویستە هەموان لە بیری ئەوە دابن، کە حکومەتی نوێی کوردستان کار بۆ بەرژەندیە بالاکانی کوردستان و خەلکی کوردستان بکات و سیاسەتێکی هاوسەنگی لەگەل عیراق و هاوسێکانی هەبێت. بۆ پارتیش پێویستە کێشە سیاسەکانی لەگەل هێزە سیاسەکانی ناوچە بەڕێگای دانوستاندن چارەسەر بکات. پێویستە هەموان بێگومان بن کەوا کێشە گەورەکە تورکیایە، هەمو کێشەکانیتر بەبەراورد بە دژایەتی تورکیا بۆ کورد لاوەکین.
تۆ سەیرکە، بزانە ساڵانە نێچیرڤان چەند سەردانی بەغدا، سلێمانی و کەرکوك دەکات بەبەراورد بە ئەنقەر و ئەستەمبۆل ئینجا لەوە دەگەی کە تورکیا لە کێوە گوڵی لە کوردستان کردوە؛کۆتایی هێنان بەم بارە پێویستی بەکاری هاوبەش و هاوکاری هەموانە.
عەبدولڕەحمان مەولود
پرۆفسۆری یاریدەر/ زانکۆی لۆریێ
واترلو/کەنەدا