چۆن تەختکردنی چیاکان ڕابگرین؟

د.کامەران محەمەد
  2024-05-30     173

دیارە هەوڵدان بۆ ڕاگرتنی ئەو کردارە ترسناکەی ئەمڕۆ لە شاری سلێمانی بەڕێوە دەچێت، ئەرکی تاک بە تاکی دانیشتوانی ئەم شارەیە، بۆیە لێرەدا هەوڵ دەدەم چەند خاڵێکی سەرەکی بۆ ئەو مەبەستە بخەمەڕوو، واتە سەبارەت بە چۆنیەتی بەرپەرچدانەوەی سیاسەتی تەختکردنی چیاکان لەلایەن دەسەڵاتدارێتی شاری سلێمانییەوە، ئەوانیش بە کورتی بریتین لە:

1. بەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیاریی: هۆشیار کردنەوەی خەڵک سەبارەت بە گرنگی چیاکان لە سیستمی ژینگەیی و کاریگەرییە زیانبەخشەکانی تەختکردنیان. هاوکات تیشک خستنە سەر ئەوەی کە چۆن چیاکان ڕۆڵێکی گرنگ لە ڕێکخستنی کەشوهەوا و دابینکردنی شوێنی نیشتەجێبوون بۆ (جۆرە) جیاوازەکان و پاراستنی سەرچاوەکانی خاک و ئاو دەگێڕن.

2. هەڵسەنگاندنی کاریگەرییە ژینگەییەکان: بانگەوازکردن بۆ هەڵسەنگاندنی گشتگیری کاریگەرییە ژینگەییەکان، پێش ئەوەی هەر پڕۆژەیەکی تەختکردنی چیاکان پەسەند بکرێت. ئەم هەڵسەنگاندنانە دەبێ لە ئاکامە ئیکۆلۆژی، کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکانی ئەم جۆرە کردارانە بکۆڵێتەوە، کە ڕێگە بە دەرکردنی بڕیاری دروست و بەرپرسیارانە بدات.

3. پاراستنی یاسایی: فشارکردن لەپێناو جێبەجێکردنی ئەو یاسا و ڕێسایانەی کە چیا و دیمەنە سروشتییەکان لە لەناوچوون دەپارێزن. هاوکات دڵنیابوون لەوەی کە یاسای ژینگەیی (بڕگە)کانی پاراستنی چیاکان و سیستمە ژینگەییە زیندووەکانی دیکە لەخۆدەگرێت. هاوکات دەست بەجێ دەستەیەک لە پارێزەران هەوڵبدەن (داواکاری گشتی) بجوڵێنن و خۆشیان سکاڵای یاسایی لەسەر کۆمپانیای جێبەجێکار تۆمار بکەن.

4. بەشداریکردنی کۆمەڵگا: هەوڵدان بۆ بەشداریپێکردنی چینە جیاوازەکانی کۆمەڵگە و ڕێکخراوە ژینگەییەکان، تا لە پرۆسەکانی بڕیارداندا بەشداریی بکەن، کە پەیوەندییان بە پاراستنی چیاکانەوە هەیە. دواتر بەهێزکردنی کۆمەڵگە بۆ گوزارشت کردن لە نیگەرانییەکانیان و بەشداریکردن لەو دەستپێشخەرییانەدا کە ئامانجیان پاراستنی میراتە سروشتییەکەیانە.

5. چارەسەری جێگرەوە: گەڕان و پێشخستنی چارەسەری بەدیل بۆ چارەسەرکردنی پێداویستییەکانی گەشەپێدان بەبێ ئەوەی پەنا بۆ تەختکردنی چیاکان ببرێت، ئەمە ئەگەر بیانووەکە گەشەپێدان بێت! هاوکات هاندانی پەسەندکردنی کردارە بەردەوامەکان، وەک پلاندانان بۆ بەکارهێنانی زەوی، سەوزکردنەوەی ڕوتەنییەکان و دامەزراندنی پڕۆژەی وزەی نوێبووەوە، کە کار لەسەر کەمکردنەوەی زیانە ژینگەییەکان دەکەنەوە.

6. شەفافیەت و لێپرسینەوە: داواکردنی شەفافیەت لە پرۆسەکانی بڕیاردانی حکومەت و لێپرسینەوە لە دەسەڵاتداران لە کارەکانیان! هەوڵدان و داواکردن بۆ دەستڕاگەیشتن بە هەموو ئەو زانیارییانەی کە پەیوەندییان بە پڕۆژەکانی تەختکردنی چیاکانەوە هەیە، لەوانەش سەرچاوەی دارایی، کۆمپانیاکان و بەڵێندەرانی بەشداربوو و هەڵسەنگاندنە ژینگەییەکان. (دیارە کە ئەمە بەدەست نایەت، بەڵام لە وڵاتی دامەزراوەییدا کارێکی ئاسایی و سادەیە).

7.پشتیوانی نێودەوڵەتی: داوای پشتیوانی لە ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان و دەزگاکانی ژینگەپارێزیی و وڵاتانی پەیوەندیدار بکرێت، هەتا فشار بخەنە سەر دەسەڵاتدارانی سلێمانی، بۆ ئەوەی کارە تێکدەرەکانیان ڕابگرن. هاوکات کەڵک وەرگرتن لە کەناڵە دیپلۆماسییەکان و ڕێککەوتنە نێودەوڵەتییەکان بۆ چارەسەرکردنی پرسە ژینگەییەکان و بەهێزکردنی هاوکاری نێوان هەوڵە جیاوازەکانی پاراستنی چیاکاندا.

8. هەڵمەتە گشتیەکان: دەستپێکردنی هەڵمەتەکانی هۆشیاریی گشتی و دەستپێشخەرییەکانی داکۆکیکردن بۆ کۆکردنەوەی پشتیوانی بۆ پاراستنی چیاکان. ئەویش لەڕێگەی بەکارهێنانی پلاتفۆرمە میدیاییەکان و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان و ڕێکخراوەکان، بە مەبەستی بەرزکردنەوەی هۆشیاریی گشتی سەبارەت بە گرنگی پاراستنی جوانیی دیمەنە سروشتییەکان بۆ نەوەکانی ئایندە.

9. چاودێری کۆمەڵگەی مەدەنی: بەهێزکردنی ڕۆڵی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی، چاودێرانی ژینگە، چاودێرانی سەربەخۆ بۆ سەرپەرشتیکردنی کارەکانی حکومەت، بەتایبەت ئەوانەی کە پەیوەندییان بە پاراستنی چیاکانەوە هەیە. پەرەپێدانی هاوکاریی نێوان کۆمەڵگەی مەدەنی و دەزگاکانی حکومەت، ئەویش بۆ دڵنیابوون لە شەفافیەت و لێپرسینەوە لە دروستکردنی بڕیاری ژینگەییدا.

© 2024 Awene Online, Inc. All Rights Reserved.
×