چارەسەرکردن یان بەڕێوەبردنی قەیران، بریتیە لە خۆئامادەکردن بۆ ئەوەی ناڕێکی ڕوونەدات و مامەڵەکردن لەگەڵ ئەوەی ڕوویداوە و دیاردەی قەیرانەکان یاوەری دامەزراوەکانە، لە ھەموو قۆناغەکانی سەرھەڵدان و بەرزبوونەوە و دابەزین و بۆ بەدواداچوونی ڕەوتی ڕووداوەکان چ قەیرانێک بە ھەموو جۆرە ڕۆڵێک کاریگەری لەسەر دامەزراوەکانی پەروەردە، چ لەسەر ئاستی ڕوخاندن و چ لەسەر ئاستی گەشەپێدان و ئاوەدانکردنەوە و خوێندنەوەیەکی ورد بۆ ڕۆڵی قەیرانەکان بەگشتی وامان لێدەکات دەست بۆ ئەو تاڵە باریکە ببەین کە پەیڕەوکردنی ھەڕەمی سەرکردایەتی دامەزراوەکانی پەروەردەیە، بە تایبەت و ئەوانەی توانای مامەڵەکردن و ئیدارەدانی باشیان ھەیە لەسەر ئەو گرفت و قەیرانانە، زیاتر کەسە بە ئەزموونەکان و کارامە و لێھاتووەکان، تا لەو ڕێگەیەوە بتوانرێت پلان و ستراتیژێکی گونجاو دابنرێت و لەڕێگەیەوە دەستنیشانی خاڵە نەرێنیەکان بکرێت و ھەنگاوی چارەسەریان بخرێتە بەردەم وبکرێنە ھەنگاوی کردەیی.
مامەڵەکردن لەگەڵ قەیرانەکان دا ھەروا کارێکی سانا و سادە و ئاسان نیە، قورس و تاقەتپڕوکێنە پێویستی بە پابەندبوون و بەردەوامی ھەیە، وەک لەوەوپێش لە ووڵاتان کاری لەسەر کراوە، کە شێوازێکیان گرتۆتەبەر کە بریتییە لە چارەسەرکردن و مامەڵەکردنێکی پەروەردەیی و زانستی و سەردەمیانە کە گونجاوبێت لەگەڵ ڕاییکردنی ململانێ و گرژییەکاندا، لە ئەنجامدا بۆتە ھۆی نەھێشتن و زاڵبوون بەسەر قەیرانەکانیاندا.
دامەزراوەکانی پەروەردە، دامەزراوەی کارگێڕی و پەروەردەیی و کۆمەلایەتین کە چەندین توێژی مرۆیی لەخۆ دەگرن وەک ئەندامانی دامودەزگا کارگێڕییەکان و مامۆستایان و قوتابیان و فەرمانبەران و کرێکاران، بەدڵنیایی ھانی ھەمووان ئەدەن کە بەردەوامبن لەسەر ئەرکەکانیان و پاڵپشتی ھەنگاوەکان دەکەن لەپێناو گەیشتن بە ئامانجەکانیان کە خەونیان نەمانی قەیرانەکانە.
لەسەرەتادا بەڕێوەبردن و چارەسەرکردنی قەیرانمان ناساند، دەکرێ ئێستا قەیرانی پەروەردە پێناسە بکەین، تا لەڕێگەی ناسین و زانینی ئەو قەیرانانەوە ھەنگاو بنرێت بۆ چارەسەرکردنیان.
قەیرانی پەڕوەردە بریتییە لە کۆمەڵێک کێشە و گرفتی قووڵ لە سیستەمی پەروەردەدا ، کە بونیان ھەیە و دەبنە لەمپەری گەورە لەبەردەم پرۆسەکەدا، کە لەمانەدا کۆ دەکرێنەوە:
- نزمی ئاستی خوێندن و زانستی قوتابیان
- نەبونی پلانی باش بۆ بەرزکردنەوەی توانایی مامۆستایان
- کەمی بودجەی پەروەردە
- گرنگی نەدان بە پرۆسەی پەروەردە و فەلسەفەی پەروەردەیی
- تێکەڵکردنی پرۆسەی پەروەردە بەمەبەستی بەرژەوەندی تایبەت و بازرگانی
- بوونی کێشە وگرفت لە بەشەکانی ھەیکەلی وەزارەتی پەروەردە
- نەبوونی پلانێکی داڕێژراوی تاقیکراوەی پەروەردەیی لە پێناو کوالیتی بەرزی خوێندن و فێربوون
- گرفتی خراپی پرۆگرامەکان و نەگونجاندنیان لەگەڵ ژیان و ژیاریدا
- نەبوونی پەروەردەیەکی گونجاو لەگەڵ پێداویستییەکانی سەردەم وەک بەکارھێنانی تەکنەلۆژیا و ھۆکارەکانیتر.
وا دەساڵە ژیانی کۆمەڵگەی کوردی بەھۆی بێپلانی و گەندەڵی و خراپ بەکارھێنانی پێگەکان و پایەکانی شێوازی حوکمڕانی لەم ھەرێمەدا، شیواوی و پاشاگەردانی و بەرەو دوا گەڕانەوە و عەقڵی تەسک وبچوکی خێلگەرا و ئابوری بەناو سەربەخۆ، خەڵکی ئەم ھەرێمەیان توشی داڕمان و بێئومێدی و گرفتی گەورە کردووە، کە لایەنەکانی( ئابوری، کۆمەڵایەتی، پەروەردەیی، زانستی، ....) گرتۆتەوە، کە جگە لە چەند بنەماڵەیەکی خاوەندەسەڵات و خۆسەپێنی بێمۆڕاڵ، کەس لێی بێبەش نەبووە.
سێکتەری پەروەردەش وەک ھەموو بەش و سێکتەرەکانیتر بێخزمەت و پەراوێزخراوە.
ئەتوانین بڵێین کرمی گەندەڵی لەو باخەی داوە و ھەرچی داری سەوزە بە ڕوونی نایەتە بەرچاو و بەرەو وشکبون دەچێت.
لە ڕوانگەی ڕاستی ژیانی کۆمەڵگە پێشکەوتووەکان، لەلای ئەوان تاکە ڕێگەی شادبون بە ژیاری تەنھا پەروەردەبوە، بۆیە ھەر کۆمەڵگەیەک تا پەروەردە نەخاتە پێشەوە و نەیکاتە ھەنگاوی یەکەمی چارەسەری گرفتەکانی خۆی، ھیچکاتێک ئارامی و خۆشنودی و ژیاری نابینێت.
لەمساڵی خوێندنی ٢٠٢٤بۆ ٢٠٢٥ لەسەرەتای مانگی دوانزەداین موچەی مانگی دە نەدراوە، ھەرچەند دەسەڵاتی کوردی خۆی لێبێبەری دەکات و دەیخاتە ئەستۆی حکومەتی ناوەند، بەغداش داوای داھاتی ناوخۆ داکات، لەم نێوانەدا ئەوەی زیانی بەرکەوتووە تەنیا خەڵکی ئەم ھەرێمە بێخاوەنەیە.
لەسەر گرنگی و بایەخی پەروەردە بۆ گۆڕانکاری ژیان (نیلسۆن ماندێلا ) وتوێتی: (پەروەردە بەھێزترین چەکە بۆ گۆڕینی جیھان و گەشەی مرۆڤایەتی).
بۆ دەرچوون لە قەیرانی فێربوون و پڕۆسەی پەروەردە، دەتوانم چەند ڕێگەچارەیەکی گرنگ پێشنیاز بکەم:
- باشترکردنی دۆخی ژیانی مامۆستایان لە ڕووی دارایی و کۆمەڵایەتییەوە
- دانانی شکۆ و ڕێز بۆ مامۆستایان وەک پارێزبەندی
- ڕاھێنانی بەردەوامی مامۆستایان و خولی بەھیزکردن بۆیان
- دروستکردنی سیستەمێکی دادپەروەرانەی ھەڵسەنگاندن بۆ مامۆستایان نەک وەک ئەوەی ئێستا
- پەرەپێدانی خوێندنی ئەلیکترۆنی
- دروستکردنی ژینگەیەکی فێربوونی چالاک و بەشداری پێکەر
- گرنگیدان بە پەروەردەی زیرەکی ھەستیار
- دۆزینەوەی سەرچاوەی داھاتی نوێ بۆ پەروەردە
- کەڵک وەرگرتن لە یارمەتی نێودەوڵەتی و ئەزمونە سەرکەوتووەکان
- بەشداریپێکردنی کەرتی تایبەت لە پڕۆژەکانی پەروەردەدا
- گرنگیدان بە پەروەردە وەک پڕۆسەیەکی بەردەوام
- گرنگیدان بە گەشەی کەسایەتی قوتابی و بە چەقکردنی لە پرۆسەکەدا
- پەروەردەی ئاکاری و نیشتمانی
- دابینکردنی دەرفەتی یەکسان بۆ ھەمووان
- لابردنی کۆسپەکانی بەردەم پرۆسەی پەروەردە و فێربوون
وتارەکەم بە وتەیەکی گرنگی (جۆن دیوی) فەیلەسوفی پەروەردەی ئەمریکی دێنم کە دەڵێت:
(پەروەردە ژیانە، نەک ئامادەکردن بۆ ژیان، پەروەردە گرنگترە لە زانیارییەکان، گرنگترە لە چۆنیەتی بیرکردنەوە).