ئەشکەوتەکەی ئەفلاتون بابەتێکی فکریی قوڵ‌و گرنگە، ئەفلاتون لە کتێبی (کۆمار) لەسەر زمانی سوکڕات باسی ئەشکەوتێک دەکات، کە چەند کەسێکی تێدا دەژی لە منداڵییەوە، مل و قاچیان بە زنجیر بە یەکتر بەستراوەتەوە‌‌و ناتوانن بجووڵێن، تەنیا بەشێکی ئەشکەوتەکە دەبینن، کە بەرامبەر خۆیانە، لە پشتی کەسەکانەوە ئاگرێک هەیە، لە نێوان کەسەکان و ئاگرەکەشدا چەند داهۆڵێک هەیە کە هەندێ جار دەجووڵێن، کەسەکان بە هۆی ڕووناکیی ئاگرەکە سێبەری داهۆڵەکان دەبینن لەسەر دیواری ئەشکەوتەکە نەک سێبەری خۆیان، بەڵام بڕوایان بەم سێبەرانە هەیە و بە حەقیقەتی دەزانن.
یەکێک لەو کەسانەی ناو ئەشکەوتەکە زنجیرەکەی دەپسێنێت و دەچێتە دەرەوەی ئەشکەوتەکە و خۆر‌و دەوروبەری حەقیقی دەبینێت، دواتر دەگەڕێتەوە ناو ئەشکەوتەکە و باسی حەقیقەتی واقیع دەکات، ئامۆژگاریان دەکات و پێی وایە هەموان لە وەهمدا دەژین و تەنیا خۆی خاوەنی حەقیقەتی ڕەهایە، هەموان سێبەرەکان دەبینن نەک حەقیقەتی شتەکان، پێی وایە هەموان لە هەڵەدان و نەزانن.
ئەم نمونەیەی ئەفڵاتون بۆ زۆر پرسی کۆمەڵایەتی و ئەخلاقیی و کە پەیوەندیی ڕاسەتەوخۆیان بە هەیکەلی بیرکردنەوەی کۆمەڵگاوە هەیە گونجاوە، بەوەی، کە ئایا ئێمە پێویسمان بەوەیە کەسێک هەڵبێت و بێتەوە بۆ ئەوە ڕاستییەکانمان پیشان بدات، ئایا ئێمە لەوەهمدا دەژین، یان نەخێر ژیانی ڕاستەقینە لای ئێمەیە، ئایا حەقیقەت لەساتەوەتێکا کەشف ئەبێت کە پێشتر شاراوە بووە، یان نەخێر حەقیقەت بەشێکە لە تێڕوانینی ئێمە بۆ بوون، نەک لەخودی شتەکاندا بێت؟ واتە ئەوە ئێمەین واتا دەدەین بە ژیان، یان ئەسڵەن حەقیقەت بەرهەمی خودی مێژووەو لەگەڵ ژیاندایە و بەرهەمی یەک ساتەوەخت نییە، بەڵکو بەشێکە لەو ژیانەی تێیداین و هەستی پێ ناکەین، پرسیارەکە لێرەدا ئەوەیە: ئایا مەرجە حەقیقەت وەک بونێکی بان مێژوویی، هەمیشە وێنەیەکی پێش وەختەمان بۆی هەبێت؟
ئایا حەقیقەت بەرهەمی ترادیسیۆن و نەریتی کەڵەکەبووی کۆمەڵگایە، یان بەرئەنجامی ئارگومێنتی عەقڵانیی مرۆڤە؟
ئایا گرنگە حەقیقەت کەشف بکرێت، واجبە کۆشش بکەین بۆ کەشفکردنی؟
بەزانینی حەقیقەت هیچ لە دیاردە و دنیابینی و خوڕەوشت و ژیانمان ئەگۆڕێت؟
وەڵامی ئەم پرسیارانە پێویستی بە جەدەلێکی دورودرێژ هەیە، گفتوگۆیەکە پێشتر کراوە فەیلەسوفە شیکارییە بڕیتانییەکان پێیان وابوو نەک حەقیقەت ئاسان نییە کەشفبکرێت، بەڵکو زمانیش ناتوانێت لەبارەیەوە بدوێت، بونگەراییش بەهەمانشێوە، خودی هایدیگەر پێی وابوە ئەو زمانەشی لەبارەی بونەوە پێ دەدوێین خودی بوون نییە، بەڵکو بونێکە کە لەناو زماندایە، واتە زمان خۆی دروستی کردووە، نەک خودی بون بێت، بەڵام ئەوەی دەمەوێ بیڵێیم، ئەوەیە هەندێک جار نەک بونی حەقیقەت گرنگ نییە، بەڵکو کەشفکردن و دۆزینەوە و ئاشکراکردن و سەلماندنی بەشێکی حەقیقەت ترسناکە و سوتێنەرە و گیانی کۆمەڵگا دەسوتێنێت، بەجۆرێک هەمو ئەو وەهمانەی ئاڕاستەمان ئەکەن و لەسەری دەژین دەشێوێنێت ئەمەش وا دەکات واقوڕما و حەپاسا و دۆش دابمێنێین و دیدو تێڕوانییەنەکانمان ئاوەژور ببن و بەهاکانمان دەستکاریی بکرێن و موقەدەس و پرۆزییەکانمان سەرەوژێر ببن، بەم جۆرە حەقیقەت هیچ لەگەڵ گیانی سەردەمەکە ناگونجێت و بەریەککەوتنی قوڵ دروست دەکات.
ئەم نوسینە کورتە بەهیچ جۆرێک دژی ناسینی حەقیقەت نییە، کە زۆر جار زانست و فەلسەفە ئەو ئەرکە دەگرنە ئەستۆ، بایی ئەوەندەی خستنەڕوی ئەو ڕاستییەیە، کە حەقیقەت هەمو جارێک هەڵگری حوکمی فەسلەفی نیە، واتە باشە و خراپە هەڵناگرێت، بەڵکو وا پێویست دەکات توێژێکی ئەستور لە وەهم بەسەر حەقیقەتدا بدەین، چونکە وەکو پێشتر خستمانە ڕوو هەڵدانەوەی پەردە لە سەر حەقیقەت بەهاکانمان دەشێوێنێت و نەریتەکانمان هەڵدەتەکێنێت دنیابینیمان سەرەوخوار دەکات داوای گۆڕینی شێوەی ژیانمان لێ دەکات، دیارە ئەم شۆڕشی گۆڕانکارییەش پێویستی بە زەمینەی پێشوەختە و گۆڕانی مێژوویی هەیە، ڕەنگە لەپڕ کارەساتبار بێت بمانەوێ لە ساتێکی مێژوییدا بتوانین دابڕنێکی قوڵ دروست بکەین لەگەڵ ڕابردوماندا! دنیا بکەین بە دو قۆناغی پێش و پاش گۆڕانکاریی، بۆیە لەهەندێ پنتدا پێویستە بیر لە ڕاستیی و چییەتی و ڕۆح و جەهەری شتەکان و دیاردەکان نەکەینەوە، بەڵکو لە زۆر باردا پێویستمان بەوەیە، کە شتەکان ئۆنتۆلۆجییانە ببینین و وەکو خۆیان قەبوڵیان بکەین، بەبێ ئەوەی بگەڕێن بەدوای ڕاستییاندا، یان کۆشش بکەین بۆ دادوەریی و حەقیقەت و دروستییان لێکبدەینەوە، بەڵکو لانی کەم پێویستمان بەوەیە هەندێک گۆڕانی قوڵی مێژویی هەیە، نەبەسترێتەوە بە ساتەوەختێکەوە، بەڵکو بخرێتە بەر نەشتەری مێژوو بۆ ئەوەی مێژوو وەکو هەمو شتەکانی تر بیانگۆڕێت، بە پێچەوانەوە سروشتی کۆمەڵگا دەشێوێت، یان لە ئەگەری هەوڵدان بۆ کەشفردن و زانینین و ناسیی گشت ڕاستییەکان و ڕۆشنکردنەوەی هەمو لایەنێکیان بۆ هەندێک واقع وەکو دیدێکی شاعیرانەی شۆڕشگێڕانەی تا ڕادەیەک سوریالی دێتە پێش چاو، کە ئەگەری جێبەجێبونیان ئەستەمە.