وەڵامی ئاخوندێکی ھێشتا لەمێژوودا ژیاوو، دەربارەی پرسیارێ ئاماژەکردن بە حوکمی باش نەبوونی ژنخواستن لەکورد، بەپاساوی ئەوەی لەڕیوا یەتدا ھاتووە لەئەسڵ وفەسڵ جنۆکەن!!سەرلەنوێ پرسێکی کۆنی ھێنایەوە گۆڕێ،کە ئەویش، قێزەونکردنی وێنای کوردە لەسەرچاوە شیعییە بەناوبانگ وباوەڕپێکراوە مەزھەبییە مێژووییەکاندا، کە تاکوئێستاش خڵتەو کاریگەری لەسەر مێشك وبیرکردنەوەی بەشێ لە ناوەندە دینییە شیعەکەدا ماوەتەوە!
بەحوکمی ئەوەی، ڕاکە لەسەرچاوە فقھی وسوننەتیە شیعەگەرییە بەناوبانگەکاندا ھاتووە، کەتاکو ئێستاشی لەگەڵدا بێت، لەحەوزەکاندا دەخوێنرێن و ھیچ پێداچوونەوەو خوێندنەوەیەکی ڕەخنەیی جدییان بۆ نەکراوە! لەڕووی زانستیەوە ئەوە نەخراوەتە ڕوو، کەناوەندە دینییە شیعەگەراکە، ئەم ڕایە بەنازانستی ونادینی دەزانێت و بە ھەڵە تێگەیشتنێکی مێژوویی لەقەڵەم دەدات وتێیپەڕاندووە.
لەبەرئەوەی ڕاکە بەحوکمی ئەوچوارچێوەوەو مەرجەعییەتەی تیایدا خراوەتە ڕوو، واتە، پێگەی کەسەکان وقورسایی سەرچاوەکان، بەرگی ئاستێك لەپیرۆزی بەبەردا کراوە!
کەدەبوو ئەم ڕووداوە بەھەل بزانرایە بۆ ئەوەی داوای لێبوردن لەکورد بکرێت وڕوونیش بکرێتەوە، ئەوە دیدی ئێستای ناوەندە دینییە تەقلیدییەکە نییەو بۆچوونێکی ھەڵەو پڕووپووچە، بالەکۆمەڵی مەرجەعی سەرەکی مەزھەبیشدا ئاماژەی پێکرابێت، ئەو ئاخوندەش نوێنەرایەتی ئەوان ناکات وقوربانی تازەنەبوونەوەی فیکریی خۆیەتی.
ھەڵبەت لەم ماوەیەی ڕابردوودا پەیجێکی کوردی، کە گەربەھەڵەدا نەچووبم، پەیجی کوردانە بوو، بابەتێکی گرنگی لەم ڕوەوە بەگەرانەوە بۆ سەرچاوە موعتەبەرەکانی شیعە بڵاو کردبۆوەو باسی ئەوەی کردبوو کە، ئەم کێشەی سوکایەتیکردنە بەئەسڵ وفەسلی کورد، ٩٨/ زیاتری دەگەڕێتەوە بۆ پێشەوا ئاینی وسەرچاوە شیعییەکان. بەشێ لەوسەرچاوەو لاپەڕانەشی دەستنیشان کردبوو، کە ئەم بۆچوونەو بەگشتی وێنای شێوێنراوەی کوردیان تێدا دووپات کراوەتەوەو ئەویش لەم ڕوەوە پشتی پێبەستبون. کەئێمەش لێرەدا سوودی لێوەردەگرین.
ئەمەی خوارەوەش ھەندێ لەوسەرچاوانەن کەبەو جۆرە خەرافی ونزمە باسی کورد دەکەن وبەکائینێکی دەرەوەی بازنەی ئینسان وئیسلام وشارستانێتی وژیانی کۆمەڵایەتی وەسفی دەکەن ومامەڵەی لەگەڵدا دەکەن و خراپترین جۆری جیاکاری دەرھەق بەو ڕەوا دەبینن:
١- کلینی لە کافیدا ج ٥/ ٣٥٢
دا ھاتووە( کەس ژن وژنخوازی لەگەڵ کوردا نەکات، چونکە توخمێکی جنۆکەن وپەردەیان لەسەرلادراوە!)
٢-(شێخ طوسي) له نهایەدا دەڵێت( پێویستە کەس تێکەڵ بەکوردەکان نەبێت، کرین وفرۆشتن وژن وژنخوازیان لەگەڵدا نەکرێت!) ھەڵبەت پێشتر باسی ئەوەدەکات کەمرۆڤی شیعە خۆی دوور بگرێت، لەتێکەڵبوونی کەسە گەمژەو نزم وبێخێرەکان وکوردی وەك نموونە بۆئەوجۆرە کەسانە ھێناوەتەوە! الشيخ الطوسي/لا٣٧٣
٣- (ئیبن ئیدریسی حیللی) ھەمان ئەوقسانەی سەرەوە دووبارە دەکاتەوەو بەوەش پاساوی دەدا، کە کوردەکان، خەڵکانێکی کێوی وکەم عەقڵن وتێکەڵ بەخەڵك نەبوون وفێری ھەڵس وکەوتکردن نەبوون!السرائر- ابن ادريس الحلي ج٢ ص ٢٣٣.
ئەم وێناکردن وسوکایەتی حوکمدان وھەڵسەنگاندنانەش، ھەروەك وتمان نوێنەرایەتی ڕایەکی شازی مەزھەبەکە ناکات، بەڵکو لەچەندین سەرچاوەی موعتەبەری شیعەدا، جەختیان لێکراوەتەوە و نیمچە کۆدەنگییەکی لەسەرەو بەڕایەکی باو لەقەڵەم دەدرێت! لەنموونەی ئەو سەرچاوانەش ئەمانەی خوارەوەن:
١-وسائل الشيعة- الحر العاملي-ج٢١ ص٣٠٧
٢- مسالك الافهام- الشهيد الثاني ج٢ص١٦٦
٣- المهذب البارع لابن فهد الحلي ج٣ص١٨٢
٤- مجمع الفائدة-المحقق الاردبيلي ج٨ص١٢٩
٥- كفاية الاحكام-المحقق السبزواري
٦- الحدائق الناظرة-المحقق البحراني،ج٨١ص ٤٠ وج٤٢ ص ١١١
٧-جامع المدارك-السيدالخوانساري
٨- تهذيب الاحكام-الشيخ الطوسي ج ٧ص١١ … ھتد
ئەمەش دەریدەخات،
ل ئەم کێشە لەگەڵ کوردو ئەم تانەدانە لە حورمەتی مرۆڤبوون وموسوڵمانێتی وشارستانێتیان لەمێژوودا، بەپێچەوانەی ھەندێ ڕای پڕوپاگەندە ئامێزوو نازانستی لێرەو لەوێ، لەبنەرەتدا کێشەیەکی شیعە گەراییە نەك ئیسلامی.
چونکە کورد پێکھاتەیەکی گرنگی جەستەی شارستانێتی ومێژووی ئیسلامیی ناوچەکەیە، لەکاتێکدا نامۆیەکی مێژوویی ناوماڵی شیعەگەرایی مێژووییە،چونکە ئەگەر، لەقۆناغێکیشدا بەشێ لەکورد چووبن یاخود خرابنە سەرئەم مەزھەبە( کەڕێزی موسوڵمانێتی وکوردبوونیان پارێزراوەو دەبێت بپارێزرێ وھەقیشە لەسەر ئەم پرسە پێش ھەموو کەس ئەوان بێنە دەنگ، چونکە بەپلەی یەکەم سوکایەتیە بەئەوان), لەڕووی مێژووییەوە کورد بەشداری داڕشتنی ئەم مەزھەبە نەبوەوە. سەرکردەو مەرجەع ورەمزی پێشکەش نەکردووەو لەپەراوێزدا بووەو ماوەتە.
لێرەشەوە، مەراجیعە دینییە باوەڕپێکراوە ناشیعییەکان وسووننە، چۆڵن لەم جۆرە بۆچوونە پڕوو پووچ ونادینی و ئەخلاقی زانستیانە.
دیارە قسەیەکی مەسعودی لەمروجلزەھەبەکەیدا ھەیە کە جەخت لەھەمان خەرافە دەکاتەوە، بەڵام لەلایەن ساغکەرانەوە، رەتدراوەتەوە وئەوەش ڕوونکراوەتەوە کە، ئەویش لەڕووی ناسنامەی مەزھەبییەوە شیعەیەکی موعتەزیلی بووە وڕاکانیشی لەزۆر شتدا باوەڕپێکراونیین.
ئەووتەیەی لەم ڕوەشەو لەپەیوەندی بەم بابەتەوە، دراوەتە پاڵ خەلیفەی دووەمی ڕاشیدین ولە کتێبی (محاضرات الادباء) راغبي اصفانيدا هاتووە، لێکۆڵینەوەکان خستوویانەتە ڕوو، بەگوێرەی پێوەرە زانستیەکانی ساغکردنەوەی دانەپاڵی ڕاوو وتەیەك بۆ یەکێ، وتەیەکی ھەڵبەستراوو بێبەڵگەیە، چونکە ھیچ یەکێ لەوپێوەرانەی بەسەردا ناچەسپێت، کەلەڕووی سەنەدی مێژووییەوە بۆوەرگرتنی قەولێ خراونەتە روو.
ئەوپەیجەی ئەم زانیاریانەشی دەربارەی سەرچاوە شیعیەکان بڵاوکردۆتەوە، پرسیاری ڕاستی وناڕاستی ئەوبۆچوونەیان لەسایتی بەناوبانگی (اسلام ويب) كردوووە، سایتی ناوبراویش لە٩/٥/٢٠١٩ وەڵامی داونەتەوەو ئەوەیان خستۆتە ڕوو: ئەووتەیە، ھیچ بنەمایەکی نییە ولە درۆیەکی ڕووت ووەھم خەرافەیەك زیاتر، ھیچ شتێکی ترنییە، چونکە لەھیچ سەرچاوەیەکی موعتەبەری سوننە دا شتێکی لەوجۆرە نەھاتوەوە ئاماژەی پێنەکراوە .
دواتر لەوەڵامەکەدا ھاتووە: کوردەکان بەھۆی ھەموو ئەو ڕەمزو سەرکردەو زانایانەی ھاووێنەی سەلاحەدین وئیبن سەڵاح وئامێدی وسەدانی تر پێشکەشیان بەمێژوو دنیای ئیسلام کردووە، جێگەی شانازی گەلانی موسوڵمانن.
لێرەوە ماوەتەوە بڵێین:
ڕەنگە ھەندێ لەوپرسیارانەی پێویستە لەم ڕوەوە بکرێن وئێرە جێگەی وەڵامدانەوەیان نییە، ئەمانەی خوارەوە بن:
ا- دەبێت لەڕووی مێژووییەوە چ ھۆکارگەلێك لەپشت ئەم ھەڵوێستە پڕوپووچ وسوکایەتیە بەپیرۆزکراوەوە بێت؟
ب- تاچ ڕاددەیەك ئەم پاشخانە مەزھەبییە لەباریایەتی بەشداربێت لە شرۆڤەکردنی بەشێ لەھەڵوێستە سیاسییە ھاوچەرخەکانی کاراکتەرو دامەزراوە سیاسییەکانی ناو چوارچێوەی ھەمان ماڵی مەزھەبی؟
ج-کوردو بەتایبەتیش ناوەندە دینییە کوردییەکە لەم ڕوەوە دەبێت چی بکات وچ داوایەکی لەناوەندە دینییە شیعییەکە ھەبێت؟